Ramazani dhe kultura publike

Këtyre ditëve të atmosferës shpirtërore, të muajit të agjërimit kur kalojmë në një plan tjetër, në një atmosferë metafizike, rrjeti i rrjeteve, interneti na konektoi me Sarajevën e ditëve tona studentore, na takoi largësisht, audio-vizuelisht me njërën nga figurat më të mëdha intelektuale të Ballkanit. Para na nxorri një shkollar, teolog, filozof tw mirëfilltë që na ka mbetur gam pse s’e kemi pasur profesor: Reshid Hafizoviq. Një intervistë në “Hayat TV” lidhur me islamin si traditë besimore dhe mendimore.

Dhe filli i bisedës, dija, dituria si kulmi i shkallares së vlerave, segment ky jetik në të cilin myslimanët nuk qëndrojnë mirë sot. Sipas medimtarit në fjalë, dituria është qëllim fundor i jetës, është atribut hyjnor me të cilin Zoti e përqafon dhe përshkon gjithçka, nga bota sublime deri te ajo minerare. Çdo gjë në univers bart vulën e dijes hyjnore. Dikur muslimanët kanë qenë të vetëdijshëm për vlerën e dijes kështu që kanë prodhuar vetë, ndërkohë kanë  huazuar, nga grekët, të krishterët, kanë zhvilluar një inkulturim të vlerave, duke arritur apogjeun e islamit ideor dhe intelektual, ndërsa sot edhe filmat dokumentarë për figurat kryesore të mendimit në botën islame i bëjnë të tjerët, perëndimorët. Për të parë nivelin e dikurshëm kujtoni vetëm një fakt: nëna e Harun er-Reshidit ka lexuar Aristotelin dhe komentarët e tij nga greqishtja, pra nga origjinali, gjë të cilën s’e bëjnë dot as njerëzit e qarkut akademik, filozofë me vokacion. Nuk duhet harruar Ibn Hejthemin që optikën e ka prurë në atë nivel saqë edhe sot shkenca moderne i ka shtuar  asaj vetëm promila.

Qenia kurorë, njeriu, pa imperativin e parë nuk mund të zbutet, të edukohet. S’mund të bëhet kalif pa traditën iluminuese fetare, pa këtë vlerë kulmore; kur dija humbet dhe qytetërimin njerëzor e mbështjell injoranca, afrohet fundi i botës, dielli lind nga perëndimi. Dija është mrekulli për kërkuesit e mirëfilltë. Pa kulturën kognitive universale shfaqet diskontinuiteti.

Sot bota islame po përjeton atë që Kahteran e quan ‘U-turned Islam”, dekadencën dhe regresin; aty mbziotëron autoritarizmi, regjimet absolutiste që s’kanë të bëjnë me frymën e Kartës së Medines, të cilës s’i afrohen dot as aktet juridike më të njohura ndërkombëtarisht. Ulemaja është bërë e heshtur ndërsa vulgu është robëruar. Mendjet më të mëdha myslimane që efektivisht bëjnë apologjinë e kauzës, ka një kohë  që jetojnë diku jashtë, në Perëndim, jo në botën islame. Enciklopedinë e parë të islamit e kanë bërë jomyslimanët, Shorter Encyclopaedia of Islam, Leiden 1953. Lloji më i lartë i xhihadit, ai i fjalës së vërtetë pa marrë parasysh reperkusionet, është hequr mënjanë. Dijetarët janë shndërruar në intelektualë të salloneve, në oportunistë që thonë: “Le ta thonë të tjerët!” Bota islame nuk e ka sot dhuntinë e lirisë, të cilën e ka një ideal të paëndërruar.” Ajo qeveriset nga një islam juridik, dogmatik ku “në qarkullim janë 500 versete”, kurse pjesa tjetër mbi 90% e Kur’anit është lënë në margina, inaktive. Dijetarët nuk guxojmë t’i ndajmë në të dijeve të fesë dhe të atyre laike; kimisti i kompletuar është i barabartë me një fakih (jurist), mufessir (ekzegjet).

Qëllimi i kësaj feje dhe i vulës profetike është humanizimi i njeriut., ngjashëm si gjenerata paradigmatike, kur kanë mbizotëruar virtytet shpirtërore, me të cilat jeton qenia jonë, pa të cilën egërsohemi ngase udhëhiqemi si shpirti i nënshtruar të keqes (emmareh bi’s-sui). Lloji njerëzor nuk mund të jetojë pa elementin e pedagogjisë hyjnore, mekarimu’l-ahlak, që e bën besimtarin qenie të kulturës publike. Kultura publike nënkupton bindjet, vlerat dhe qëndrimet lidhur me asocimin kolektiv. Qenie e kulturës publike është një krijesë që i respekton standardet, që myslimanin e bën të dashur edhe për bashkëbesimtarët edhe për të tjerët, për përfaqësuesit e feve të tjera, madje edhe për jobesimtarët, për njerëzit në përgjithësi. Sipas nesh, normalisht, me përjashtime, ky është problemi më i madh e besimtarit mysliman sot: jeton një jetë duke shkelur normat e kulturës publike. Normat e vëna nga autoriteti njerëzor, institucional, shekullar i abstragon nga jeta, gjithnjë duke i marrë në konsideratë vetëm ato që kanë etiketën e të shenjtës së dy burimeve islame. Dhe dallimi në terren është evident. Shikoni lagjet që i bëjmë ne dhe ato që i bëjnë ata, të tjerët; shikoni se e trajtojmë lumin ne dhe ata, si fëmijët tanë i trajtojnë bankat, bankinat, këndet publike të lojërave, si kalojmë në semafor, sa e respektojmë vendin e punës, si e trajtojmë kohën. Kur jemi te kjo e fundit, Prof. Hafizoviq na mëson që të kalojmë përtej kohës sasiore, të mendojmë rreth asaj kualitative dhe fine (zaman eltaf). Jemi njerëz të kohës (ibnu’l-vakt), të çastit, andaj duhet të kemi sens për vlerën e saj, duhet të “luftojmë me të”, duhet ta shfrytëzojmë atë duke krijuar lidhje mes botës dukshme, të sundimit (alem el-mulk) me atë imagjinare, engjëllore. Besimtari duhet të ketë parasysh edhe mundus imaginalis, shmangien shdorcimeve kufizuese dhe qëndrimeve të njëanshme të egos (Corbin). Muslimanët si avangardë shpirtërore e botës, përveç fesë doktrinare, iu duhet edhe ajo mendimore, shpirtërore, madje edhe mistike. Kur jemi te misticizmi apo sufizmi, sipas mendimtarit në fjalë, ai është çatdhesuar nga bota islame, nuk ka të drejtë qytetarie aty, dërgohet diku tjetër.

Dhe Ramazani:  është një sofër shpirtërore e paharxhueshme të cilën Zoti ia zbret njeriut, për ta ridizajnuar atë, për t’ia ritreguar shenjat e kohës. Është një faktor që e dëbon nga ne djallin, i cili nëse hap tendën e vet në ne, na dërrmon brendësisht dhe jashtësisht, na e shkatërron të kultivuarën, kulturën tonë. Agjërimi, ndonëse sot e kemi sedimentuar, është  pjesë e mesazhit dhe platformës për shpëtim të krijesës kurorë dhe civilizimit njerëzor. Në mikro plan, sado që është adhurim diskret, është instrument që kontribuon në përmirësimin e kulturës publike të besimtarit, që duhet të prodhojë imazh myslimani kur’anor dhe profetik gjithandej.