RMV, GRECO kërkon hetim të thellë për pasurinë e deputetëve, prokurorëve dhe gjyqtarëve
Grupi i shteteve kundër korrupsionit në Këshillin e Evropës, në raportin e fundit për Maqedoninë për parandalimin e korrupsionit në radhët e deputetëve, gjyqtarëve dhe prokurorëve, vlerëson se vendi po shënon përparim në zbatimin e rekomandimeve që i janë drejtuar me raportin paraprak, transmeton Portalb.mk.
Theksohet se jo vetëm sanksionet dhe masat disiplinore për gjyqtarët e pakujdesshëm nga viti 2019 e në vazhdim janë të parashikuara në një ligj të qartë dhe preciz, por edhe Komisioni Kundër Korrupsionit (KSHPK) i heton gjyqtarët për gjendjen e tyre pasurore, sipas asaj që ligjet në mënyrë modeste lejojnë. Megjithatë, vërejtja mbetet se në të tri kategoritë e KShPK-së ka mundësi të kufizuara për të thelluar gjendjen e tyre pasurore.
Problemi janë prokurorët, dënimet e të cilëve për punë joprofesionale dhe të pakujdesshme janë jo vetëm të rralla, por janë të ngushtuara në ligj. (Shteti ka premtuar ndryshimin e Ligjit për Prokurorinë Publike lidhur me masat disiplinore dhe sanksionet për prokurorët e pakujdesshëm).
Nuk theksohet se KShPK-ja ka kontrolluar statusin pasuror të prokurorëve të dyshuar për rritjen e pasurisë në mënyrë disproporcionale.
Nga 19 rekomandimet, një është i paplotësuar dhe figuron në të gjitha raportet. Ky është anëtarësimi i Ministrit të Drejtësisë në Këshillin Gjyqësor. Edhe pse ministri është anëtar sipas detyrës zyrtare dhe nuk ka të drejtë vote, GRECO kërkon që ai të largohet plotësisht nga Këshilli, për të cilin duhet të ndryshohet Kushtetuta. GRECO beson se kjo i jep hapësirë ministrit të Drejtësisë që të ndikojë politikisht në përzgjedhjen dhe shkarkimin e gjyqtarëve.
Pas ndërhyrjes së ish-ministrave Mihajlo Manevski dhe Blerim Bexheti, të cilët atëherë kishin të drejtë vote, në çdo zgjedhje dhe shkarkim të gjyqtarëve në seancat e Këshillit Gjyqësor, pasuesit e tyre: Renata Deskoska, Bojan Mariçiq, Nikola Tupançeski dhe ky aktual, Krenar Lloga, gati dhe se nuk kanë shkelur këmbë në Këshill. As materiale nuk merrnin, sepse nuk vinin fare në seanca.
Edhe nëse ky rekomandim i GRECO-s do të ishte zbatuar, në praktikë asgjë nuk do të kishte ndryshuar, sepse për cilin gjyqtar të zgjidhet, promovohet apo shpëtohet nga shkeljet e dukshme të ligjit dhe kodit, urdhrat nuk vijnë nga ministri, por nga kryesitë e partive në pushtet. Udhëheqësia më e afërt e partive drejton Këshillin Gjyqësor, përmes “shumicës” së tij prej një grupi anëtarësh në Këshill dhe një shumicë e tillë bëri grusht shteti atje dhe zëvendësoi në mënyrë të paligjshme kryetaren.
Kjo është në fakt shtesa (suplementi) i dytë i Raportit të dytë të përputhshmërisë, i cili vlerëson masat e marra nga autoritetet maqedonase për zbatimin e rekomandimeve të dhëna në Raportin e vlerësimit për raundin e katërt të vlerësimit të shtetit, i cili ka të bëjë me Parandalimin e Korrupsionit mes deputetëve, gjyqtarëve dhe prokurorëve.
Katërmbëdhjetë nga nëntëmbëdhjetë rekomandimet janë zbatuar në masë të kënaqshme ose janë vepruar në mënyrë të kënaqshme, katër rekomandime janë zbatuar pjesërisht dhe një rekomandim (ai për Ministrin e Drejtësisë në Këshillin Gjyqësor) nuk është zbatuar.
GRECO rekomandoi që të zhvillohen rregulla dhe standarde për prokurorët në lidhje me pranimin e dhuratave, mikpritjen dhe përfitimet e tjera dhe që të ushtrohet mbikëqyrja e duhur mbi zbatimin e këtyre rregullave. GRECO vlerësoi se ky rekomandim ishte zbatuar pjesërisht. Ai mirëpriti përmirësimet në lidhje me rregullimin e dhuratave, por vuri në dukje se koncepti i “mikpritjes” nuk mbulohej në mënyrë eksplicite në Kod. Gjithashtu, rregulla të ndryshme lidhur me dhuratat, përveç rregullave që përmban Kodi i Etikës për Prokurorët, mendonin se ishte e nevojshme harmonizimi i tyre (për shembull, në lidhje me pragun e zbatueshëm për dhuratat protokollare të pranueshme).
Autoritetet tona u përgjigjën se në nenin 7 të Kodit të Etikës së Prokurorëve Publik, përkufizohet termi “përfitim jomaterial”, i cili përfshin edhe termin “mikpritje” në kuptimin që kërkon GRECO që të përkufizohet: “Përfitim jomaterial nënkupton çdo dobi për prokurorin publik ose personin e afërt të tij, i cili nuk sigurohet me pagesë, me qëllim që të veprojë ose të mos veprojë në përputhje me detyrimet e tij ose të ushtrojë kompetencat e tij në kundërshtim me detyrimet zyrtare dhe me dispozitat e këtij Kodi. Përfitimi i paprekshëm përfshin edhe zbritjen e çmimeve dhe shërbimeve për shkak të zyrës së prokurorit publik, si dhe këshilla profesionale falas të prokurorit publik”.
Për të qartësuar këtë çështje, më 8 nëntor 2023, Këshilli i Prokurorëve Publikë miratoi ndryshime në Kodin e Etikës së Prokurorëve Publikë vetëm për të specifikuar termin “mikpritje” në nenin 7.
“Për sa i përket harmonizimit të rregullave të ndryshme në lidhje me dhuratat, autoritetet i referohen “Rregullores së re për marrjen dhe disponimin dhe regjistrimin e dhuratave të marra nga prokurorët publikë gjatë ngjarjeve protokollare”, miratuar më 5 shtator 2023, e cila harmonizon rregullat e ndryshme për dhurata për prokurorët. GRECO merr parasysh sqarimin e dhënë nga autoritetet se në termin ‘dhurata’ përfshihet edhe mikpritja. Gjithashtu, rregullat e ndryshme për dhuratat për prokurorët, sipas përmbajtjes së teksteve të ndryshme, tashmë janë harmonizuar plotësisht në “Rregulloren e re për marrjen dhe disponimin dhe regjistrimin e dhuratave të pranuara nga prokurorët publikë gjatë ngjarjeve protokollare”, thuhet në raport.
Në lidhje me deputetët, autoritetet bëjnë thirrje për përparim në përmirësimin e Kodit të Sjelljes Etike për deputetët, si dhe zhvillimin e një programi trajnimi për deputetët mbi zbatimin e Kodit dhe trajnimin e trajnerëve për të rritur më tej ndërgjegjësimin për etikën- standardet përkatëse dhe integriteti. Ndryshime të tjera janë ende duke u punuar. Vëmendje e veçantë do t’i kushtohet këshillimit dhe mentorimit konfidencial në Rregulloren e re të Kuvendit të ardhshëm, ndërsa rregulloret e brendshme për Ligjin për Lobim janë duke u përgatitur në kuadër të Komisionit për Rregulloren dhe Çështjet Mandat-Imuniteti të Kuvendit.
GRECO shpreh keqardhjen që nuk ka përmirësim në sistemin e sanksionimit të deputetëve të parashikuar nga Ligji për Parandalimin e Korrupsionit dhe Konfliktit të Interesit.
Grupi i vendeve kundër korrupsionit nuk është i kënaqur me shqyrtimin sipërfaqësor të gjendjes pasurore të deputetëve, gjyqtarëve dhe prokurorëve të raportuar në pyetësorë, pas raportimit nga sinjalizuesit, me nismën e tij nga Komisioni Kundër Korrupsionit apo sipas planit të tij vjetor të punës. Rekomandon vendosjen e masave të duhura ligjore, institucionale dhe operacionale që do të sigurojnë një shqyrtim më të thelluar të deklaratave të interesit dhe pyetësorëve të dorëzuar nga deputetët e Kuvendit, gjyqtarët dhe prokurorët.
Në Shtojcën e Raportit të Dytë të Harmonizimit, GRECO vlerësoi se ky rekomandim ishte zbatuar pjesërisht. Ai ka marrë në konsideratë të dhënat e siguruara për mbikëqyrjen e kryer nga KShPK-ja mbi përmbajtjen e pyetësorëve të dorëzuar nga deputetët, gjyqtarët dhe prokurorët, të cilët, tregojnë një nivel të lartë përputhshmërie.
“Megjithatë, një inspektim i thelluar nga KShPK-ja parashikohet vetëm për pyetësorët e një numri të kufizuar gjyqtarësh dhe prokurorësh. Pjesa më e madhe e shkeljeve janë konstatuar vetëm mbi baza thjesht procedurale dhe jo me një kontroll të thelluar. Informacioni për një kontroll më të thelluar të deklaratave të interesave është dhënë vetëm për një pjesë të deputetëve”, thuhet në raport, me vërejtjen:
“Asnjë deputet nuk është sanksionuar për mospërputhje të gjendjes pasurore me listën e anketimit”.
Autoritetet e GRECO-s i bënë me dije se KShPK-ja i ishte drejtuar Drejtorisë së Policisë Financiare për të kryer kontrolle financiare që janë në juridiksionin e saj (transaksione financiare, llogari bankare etj.) për pesë gjyqtarë. KShPK-ja është informuar se për tre nga pesë gjyqtarët nuk është përcaktuar pasuria e shtuar në mënyrë disproporcionale, për këtë arsye procedura është ndërprerë, ndërsa për dy lëndët e tjera procedura është ende në vazhdim.