Nga 23 rekomandimet e GRECO-s, Maqedonia e Veriut i ka zbatuar vetëm 13

Maqedonia e Veriut ka zbatuar në mënyrë të kënaqshme trembëdhjetë nga njëzet e tre rekomandimet e përfshira në Raportin e vlerësimit të raundit të pestë. Nga rekomandimet e mbetura, nëntë janë zbatuar pjesërisht dhe një nuk është zbatuar aspak. Kjo do të thotë se 43.5% e rekomandimeve të GRECO-s nuk janë zbatuar ose janë zbatuar pjesërisht. Raporti konkludon gjithashtu që burimet e Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK) janë forcuar, por ende nuk janë në kapacitetin e plotë operacional dhe se nevojiten më shumë përpjekje për të vlerësuar përshtatshmërinë (efektshmërinë, proporcionalitetin dhe efektin parandalues) të sistemit aktual të sanksioneve për konfliktet e interesit dhe shkeljet e tjera që lidhen me integritetin, raporton Portalb.mk.

Më poshtë jua sjellim në detaje 9 rekomandimet e zbatuara pjesërisht dhe njërin që nuk është zbatuar aspak.

Rekomandimi ix – i pazbatuar

GRECO rekomandoi një analizë të zbatimit praktik të sistemit të sanksioneve në lidhje me shkeljet e konfliktit të interesit, integritetit dhe rregullave/legjislacionit kundër korrupsionit dhe sigurimin që sanksionet të jenë efektive, proporcionale dhe bindëse.

Përkujtohet se ky rekomandim është vlerësuar si i pazbatuar në Raportin e Pajtueshmërisë. GRECO vlerësoi se nuk ka prova që të jetë kryer një analizë adekuate e zbatimit praktik të sistemit të sanksioneve dhe as që regjimi i sanksioneve të jetë rishikuar.

GRECO përsërit shqetësimet e tij të shprehura tashmë në Raportin e pajtueshmërisë. Konkretisht, në Raportin e raundit të pestë të vlerësimit, janë evidentuar disa mangësi të qenësishme në regjimin e sanksionimit të parashikuar për shkeljen e rregullave për konfliktin e interesit, integritetin dhe antikorrupsionin. Për shembull, nuk janë parashikuar sanksione për të gjitha shkeljet e përcaktuara me ligj dhe është vlerësuar se gjobat nuk plotësojnë parakushtet e efikasitetit, proporcionalitetit dhe efektit frenues. Duke pasur parasysh këtë, duket se nuk është bërë asnjë analizë adekuate e zbatimit praktik të sistemit të sanksioneve dhe as që regjimi i sanksioneve është rishikuar për të adresuar këto mangësi.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi ix mbetet i pazbatuar.

Rekomandimi iv

GRECO rekomandoi që të ndryshojnë rregullat qeveritare për të siguruar që emrat dhe funksionet e të gjithë pjesëmarrësve në mbledhjet e qeverisë, nënkomisionet dhe grupet e punës, përfshirë palët e treta, të jenë të disponueshme publikisht në internet.

Kujtohet se ky rekomandim është zbatuar pjesërisht në Raportin e Pajtueshmërisë. GRECO përshëndeti faktin që u publikuan emrat e palëve të treta të ftuara në mbledhjet e qeverisë. Megjithatë, GRECO vuri në dukje se ky nuk është rasti me nën-strukturat qeveritare (p.sh. bordet, komisionet, këshillat e ekspertëve), siç kërkohet nga rekomandimi.

Autoritetet deklarojnë se rregullat ekzistuese nga Rregullorja e Qeverisë nuk përmbajnë asnjë dispozitë kufizuese në lidhje me publikimin e emrave dhe funksioneve të të gjithë të pranishmëve në seancat e qeverisë, nënkomisionet dhe grupet e punës, përfshirë edhe palët e treta. Duke pasur parasysh këtë, janë në proces amendamentet dhe plotësimet të cilat parashikojnë një detyrim specifik në nenin 48 për të publikuar në ueb faqen e Qeverisë – publikimin e menjëhershëm të listës së të gjithë personave të ftuar në seancën e trupit punues (emër, mbiemër dhe funksion) si dhe listën e personave të pranishëm (emër, mbiemër dhe pozicion). Krahas kësaj, pritet të ndryshohet neni 80 i Rregullores së Qeverisë për të siguruar publikimin e menjëhershëm të listës së personave të pranishëm (emër, mbiemër dhe funksion) në seancat e qeverisë.

GRECO mirëpret synimin e raportuar të autoriteteve për të parashikuar një detyrim të qartë për të publikuar listën e personave të ftuar dhe të pranishëm të trupave punues (nënkomisioneve dhe grupeve të punës). Parashikohet që ndryshimet në Rregulloren e Qeverisë të parashikojnë publikimin e menjëhershëm në internet të listave të lartpërmendura jo vetëm për trupat punues, por edhe për seancat e qeverisë. Megjithatë, ndryshimet përkatëse duhet të miratohen në mënyrë efektive.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi iv mbetet pjesërisht i zbatuar.

Rekomandimi vii

GRECO rekomandoi që rregullat ekzistuese për pranimin e dhuratave nga personat që kryejnë funksionet më të larta ekzekutive të thjeshtohen dhe të jepen këshilla se si të menaxhohen situata të tilla.

Përkujtohet se ky rekomandim është zbatuar pjesërisht në Raportin e pajtueshmërisë. GRECO konfirmoi ndryshimet ligjore dhe shtesat e bëra për të rregulluar (dhe kufizuar) më tej dhuratat. Megjithatë, nuk u dha asnjë informacion se si të menaxhohen situatat që lindin nga pranimi i dhuratave nga LNIF.

Autoritetet deklarojnë se në shkurt 2022, KShPK miratoi Udhëzimet për trajtimin e dhuratave, favoreve dhe mikpritjes në sektorin publik dhe e publikoi atë në faqen e saj të internetit. Aktualisht është duke u përgatitur një katalog dhuratash (regjistri elektronik), i cili pritet të plotësohet dhe publikohet online në muajt e ardhshëm; ai do të përfshijë, ndër të tjera, të dhëna për dhuratat e marra nga LNIF.

Kabineti i Zëvendës Presidentit të Qeverisë i ngarkuar për politikat e qeverisjes së mirë ka përgatitur edhe një udhëzues të veçantë për dhuratat për LNIF, i cili më pas është shqyrtuar nga Qeveria në seancën e mbajtur më 20 dhjetor 2022. U vendos që të bëhet një analizë shtesë krahasuese me praktikat evropiane. Zyra e zëvendëskryeministrit përgjegjës për politikat për qeverisje të mirë, me mbështetjen e ekspertëve, ka nisur zbatimin e një analize të tillë, e cila duhet të pasohet me dhënien e rekomandimeve. Analiza pritej të jetë gati në gjysmën e parë të vitit 2023.

​​GRECO mirëpret faktin që KShPK ka nxjerrë udhëzime shtesë për sektorin publik për menaxhimin e situatave që lindin nga pranimi i dhuratave. Katalogu i parashikuar i dhuratave, pasi të krijohet, duhet të ofrojë informacion në internet, duke përfshirë dhuratat e pranuara nga LNIF. Zyra e Zëvendëskryeministrit përgjegjës për politikat e qeverisjes së mirë aktualisht është duke punuar në një udhëzues të veçantë për LNIF në lidhje me të njëjtën çështje.

Në pritje të miratimit efektiv të këtij udhëzimi, si dhe funksionalizimit të regjistrit të dhuratave, GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi vii mbetet pjesërisht i zbatuar.

Rekomandimi viii

GRECO rekomandoi forcimin e mbikëqyrjes në lidhje me deklarimet e interesave dhe pasurive të personave që kryejnë funksionet më të larta ekzekutive në qeveri përmes pajisjes (i) me burime njerëzore dhe financiare Komisionin Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK), kompetencat, metodologjitë dhe mjetet që janë të përshtatshme për kryerjen e duhur dhe efikase të detyrave të tij; (ii) të krijojë një mekanizëm të përshtatshëm për verifikim dhe të kryejë hetime kur është e nevojshme dhe (iii) të publikojë rezultatet, sipas rastit.

Përkujtohet se ky rekomandim është zbatuar pjesërisht në Raportin e pajtueshmërisë. Megjithëse GRECO konfirmoi se burimet e KShPK-së janë përmirësuar, ishte shumë herët për të vlerësuar nëse një rritje e tillë e burimeve çoi në një efektivitet më të madh të mbikëqyrjes së deklaratave të pasurisë. Gjithashtu u duk se mjetet e nevojshme teknike për të verifikuar deklaratat e pasurisë nuk ekzistonin.

GRECO thekson se KShPK vazhdoi të kryejë në mënyrë proaktive rolin e saj dhe forcoi kapacitetin e saj për verifikimin e deklaratave të interesave dhe statusit të pasurisë. Janë zhvilluar mjete elektronike për t’u lidhur me bazat e të dhënave të organeve të tjera shtetërore, ndërsa KShPK është duke punuar edhe në disa lidhje të tjera që do të ofrojnë të dhëna shtesë. GRECO pret të marrë përditësime të mëtejshme në këtë drejtim. Forcimi i vazhdueshëm i burimeve të tij në vitet e fundit është një shenjë pozitive që duhet vazhduar derisa institucioni të arrijë kapacitetin e tij të plotë operacional (aktualisht janë 48 punonjës nga 64 që janë planifikuar). Rrjedhimisht, GRECO inkurajon autoritetet që të vazhdojnë me zhvillimet pozitive të raportuara.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi viii mbetet pjesërisht i zbatuar.

Rekomandimi x

GRECO rekomandoi (i) të sigurojë pavarësi të mjaftueshme operacionale të policisë në raport me Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe të sigurojë të njëjtën gjë në praktikë (ii) të marrë masat përkatëse për të siguruar që detyrat individuale të punonjësve të policisë janë në përputhje me rregullat ekzistuese të integritetit dhe paanësisë në mënyrë që të kryejnë funksionet e tyre në një mënyrë politikisht neutrale në praktikë (p.sh. përmes ndërgjegjësimit, trajnimit, sanksioneve, etj.)

Kujtohet se ky rekomandim është vlerësuar si i pazbatuar në Raportin e Pajtueshmërisë . Projektligji ishte në proces përgatitjeje, por ende në fazën fillestare.

Autoritetet tani raportojnë se ndryshimet në Ligjin për Punë të Brendshme janë miratuar në prill 2025. Për sa i përket pjesës së parë të rekomandimit, ndryshimet e përmendura parashikojnë që urdhrat operacionalë brenda policisë duhet të lëshohen nga Drejtori i Byrosë së Sigurisë Publike (d.m.th. Shefi i Policisë) në vend të Ministrit të Brendshëm (neni 20). (2), Ligji për punët e brendshme).

Lidhur me pjesën e dytë të rekomandimit, sipas ndryshimeve dhe shtesave të lartpërmendura, në kushtet e përgjithshme të punësimit në Ministrinë e Punëve të Brendshme (MPB) është e ndaluar që punonjësit të jenë anëtarë të partive politike ose organit/organeve të një partie politike. Kandidatët për punësim duhet të dorëzojnë një deklaratë me shkrim në të cilën të premtojnë se do të respektojnë. Mospërputhja përbën një shkelje disiplinore “më të rëndë” për stafin e punësuar.

GRECO mirëpret masat e reja rregullatore që synojnë depolitizimin e policisë. Këto masa janë në fazat fillestare të zbatimit dhe është shumë herët për të vlerësuar ndikimin e tyre. Prandaj, GRECO pret të marrë më shumë informacion mbi zbatimin e ligjit dhe rregulloreve të reja në praktikë, siç kërkohet sipas rekomandimit.

RECO arrin në përfundimin se rekomandimi x është zbatuar pjesërisht.

Rekomandimi xv

GRECO rekomandoi i) sigurimin që rekrutimi në polici, përfshirë rekrutimin e drejtpërdrejtë dhe transferimin nga institucione të tjera, të jetë konkurrues dhe i bazuar në kritere dhe procedura objektive dhe transparente; dhe (ii) futja e kontrolleve të integritetit dhe testimit të personave të punësuar nga policia.

GRECO vë në dukje ndryshimet ligjore të bëra për të kufizuar rekrutimin e drejtpërdrejtë dhe për të siguruar rekrutimin e hapur si rregull i përgjithshëm. Megjithatë, nuk jepet asnjë informacion për procedurën e aplikuar për rekrutimin e drejtpërdrejtë, as për kriteret dhe procedurën që rregullon transferimet nga institucionet e tjera, gjë që do të ishte konfirmim i mjaftueshëm se ka përmirësime thelbësore në këto fusha dhe se proceset përkatëse janë vërtet konkurruese, objektive dhe transparente, siç kërkohet nga rekomandimi.

GRECO vëren futjen e testimit të integritetit, por është një zhvillim shumë i fundit në legjislacion, efektiviteti i të cilit ende nuk është testuar në praktikë. Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet mundësisë që Sekretari i Brendshëm të kryejë një test integriteti në lidhje me oficerët individualë pasi kjo mund të ndikojë në pavarësinë e duhur operacionale të policisë (sipas rekomandimit x). Në Rregulloren e miratuar së fundmi për mënyrën e kryerjes së testit të integritetit profesional të punëtorëve në Ministrinë e Punëve të Brendshme, procedura e testimit të integritetit nuk është përshkruar plotësisht, përkatësisht nuk është përshkruar në mënyrë mjaft të qartë dhe të detajuar. Kjo, nga ana tjetër, mund të hapë mundësi për abuzim.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi xv është zbatuar pjesërisht.

Rekomandimi xvii

GRECO rekomandoi (i) futjen e kritereve dhe procedurave objektive dhe transparente për kontrollet periodike të integritetit të personelit policor; dhe (ii) rezultatet e këtyre kontrolleve të përdoren në procedurat e promovimit.

Kujtohet se ky rekomandim nuk ishte zbatuar në Raportin e pajtueshmërisë. Ndryshimet ligjore thuhet se ishin duke u zhvilluar, por ende në një fazë shumë të hershme.

Autoritetet raportojnë se Ligji për Punë të Brendshme është ndryshuar dhe plotësuar. Ai tani konfirmon se personeli i policisë i nënshtrohet kontrolleve të rregullta të integritetit profesional. Përgjegjësia për përgatitjen dhe kryerjen e kontrolleve i është caktuar Departamentit për Kontroll të Brendshëm, Hetime Kriminale dhe Standarde Profesionale (DKBHKSP) pranë Ministrisë së Brendshme. Marrja e rezultatit negativ në test çon në fillimin e procedurave për përcaktimin e përgjegjësisë disiplinore në lidhje me punëtorin.

GRECO vëren se zyrtarëve të policisë tani u kërkohet t’i nënshtrohen kontrolleve të rregullta të integritetit profesional, ndërkohë që rezultatet negative të këtyre kontrolleve mund të luajnë një rol në gradimet e tyre të ardhshme nëse ato çojnë në fillimin e një procedure për përcaktimin e përgjegjësisë disiplinore.

Megjithëse është shumë herët për të parashikuar se si do të funksionojë testimi i integritetit në të ardhmen (aq më tepër për faktin se dispozitat përkatëse janë miratuar vetëm kohët e fundit dhe funksionimi i tyre praktik ende nuk është testuar në praktikë), GRECO është i mendimit se rekomandimi xvii ka një qëllim më të gjerë.

Kujtohet se në Raportin e raundit të pestë të vlerësimit, GRECO vuri në dukje se rishikimet vjetore të performancës nuk ishin të rregulluara sa duhet, duke lënë të hapur derën për marrjen e vendimeve diskrecionale dhe të padrejta në gradim. Kjo situatë e pakënaqshme ka çuar në një perceptim brenda policisë se personat që nuk zotërojnë kompetencat e nevojshme promovohen si rezultat i lidhjeve politike apo personale. Testimi i integritetit mund të jetë një element që duhet marrë parasysh gjatë kryerjes së vlerësimeve të performancës, por jo i vetmi element në marrjen e një vendimi për promovim. Mund të merren parasysh cilësi dhe merita të tjera, dhe procedura për vlerësimin e këtyre aspekteve duhet të përcaktohet qartë në ligj/rregullore.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi xvii është zbatuar pjesërisht.

Rekomandimi xx 

GRECO rekomandoi sigurimin e autonomisë dhe pavarësisë nga ndikimi i panevojshëm i mekanizmit të kontrollit të brendshëm të policisë dhe garantimin e mandatit, burimeve dhe ekspertizës adekuate.

Përkujtohet se ky rekomandim nuk ishte zbatuar në Raportin e pajtueshmërisë. Nuk kishte ndryshime në situatën e vlerësuar në Raportin e Vlerësimit të Raundit të Pestë.

GRECO mirëpret ngritjen e një njësie të veçantë për disiplinën (në vend të sistemit të mëparshëm të komisioneve ad hoc të krijuar nga Ministri i Brendshëm). Kjo mund të sigurojë qasje më sistematike, dhe rrjedhimisht konsistencë më të madhe në procedurat për përcaktimin e përgjegjësisë disiplinore.

Duke pasur parasysh këtë, GRECO beson se ka ende punë për të bërë për të përmbushur plotësisht kushtet e rekomandimit xx dhe më konkretisht, për të forcuar kapacitetet e (DKBHKSP). Raporti i Raundit të Pestë të Vlerësimit përshkruan mangësitë shqetësuese në funksionimin e tij, duke përfshirë ndikimin politik të ushtruar në proceset vendimmarrëse, burimet e pamjaftueshme, kompetencat e kufizuara dhe mungesën e ekspertizës dhe mjeteve. Aktualisht nuk ka asnjë provë që këto mangësi nuk janë më relevante, as që janë ndërmarrë veprime të synuara për t’i eliminuar ato.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi xx është zbatuar pjesërisht.

Rekomandimi xxi

GRECO rekomandoi që mekanizmat e disponueshëm për mbikëqyrjen e jashtme të forcave policore, duke përfshirë ato të Parlamentit,Avokatit të Popullit dhe Prokurorisë Publike, duhet t’i nënshtrohen një niveli të përshtatshëm transparence në lidhje me rastet që procedohen dhe të dhënat statistikore të publikohen në intervale të rregullta.

Përkujtohet se ky rekomandim është zbatuar pjesërisht në Raportin e pajtueshmërisë. GRECO konfirmoi hapat e ndërmarrë për të forcuar mbikëqyrjen e jashtme të policisë (veçanërisht në lidhje me Zyrën e Avokatit të Popullit dhe Zyrën e Prokurorit Publik). Megjithatë, nuk është dhënë asnjë informacion për veprimet e ndërmarra nga organet përkatëse në drejtim të transparencës publike në rastet e trajtuara dhe publikimit të të dhënave statistikore në intervale të rregullta. Asgjë nuk u raportua në lidhje me mbikëqyrjen parlamentare.

GRECO mirëpret faktin që departamentet kompetente të Avokatit të Popullit dhe Zyrës së Prokurorit Publik kanë zhvilluar aranzhime operative për komunikim dhe reagime. Sa i përket mbikëqyrjes së jashtme që kryen Kuvendi në këtë fushë, nuk ka ndryshime në situatën e përcaktuar në momentin e hartimit të Raportit të Vlerësimit të raundit të pestë. Kujtohet se GRECO ishte i shqetësuar për pasivitetin e komisioneve përkatëse parlamentare përkundër sasisë së mjaftueshme të provave të brutalitetit policor (me disa vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut kundër Maqedonisë së Veriut në këtë drejtim)

Nuk është dhënë asnjë informacion nëse ka pasur ndonjë përmirësim në këtë drejtim.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi xxi mbetet pjesërisht i zbatuar.

Rekomandimi xxii

GRECO rekomandoi që të forcohen ndjeshëm masat për zbatimin praktik të Ligjit për Mbrojtjen e Denoncuesve brenda policisë dhe të vihet në dispozicion të publikut informacioni i duhur.

Përkujtohet se ky rekomandim nuk ishte zbatuar në Raportin e pajtueshmërisë. GRECO vuri në dukje se Ligji për Mbrojtjen e Denoncuesve u miratua në vitin 2016, por ende nuk ka të dhëna të qëndrueshme për zbatimin e tij aktual (për shembull, numri i raporteve të brendshme, nëse ka). GRECO bëri thirrje për veprime më vendimtare në këtë fushë.

GRECO kujton se ky rekomandim vjen nga mungesa e të dhënave në lidhje me zbatimin praktik të ligjit. Kujtohet se në kohën e përgatitjes së Raportit të Raundit të Pestë të Vlerësimit, në forcat e policisë u krijua përshtypja se mungesa e raportimit mund të shpjegohej me një sërë faktorësh, duke përfshirë kulturën policore të korporatës, partishmërinë, mungesën e besimit në funksionimin e sistemit të krijuar për të hetuar së pari rastet e shkeljes së integritetit dhe së dyti për të siguruar masa adekuate për t’u mbrojtur nga hakmarrja etj. Autoritetet deri më tani kanë vepruar për një rast të referimit në Ministrinë e Brendshme. Autoritetet e raportuan këtë rast si një histori suksesi, duke siguruar mbrojtje efektive për sinjalizuesin dhe duke rezultuar në shkarkimin e autorit (eprorit të sinjalizuesit). GRECO e sheh këtë si një zhvillim inkurajues, por është vetëm një rast, i cili nuk mund të merret si model. GRECO nuk ka marrë asnjë informacion tjetër në lidhje me raportimin e brendshëm në polici (përveç një rasti të përmendur) apo se si janë trajtuar raste të tilla.

GRECO arrin në përfundimin se rekomandimi xxii është zbatuar pjesërisht.