Arsimi mes dijes dhe kuptimit

Për çfarë shërben arsimi?

Është një pyetje që e bëjmë gjithnjë e më rrallë, në një kohë kur gjithçka duket se mund të matet, të planifikohet dhe të optimizohet. E megjithatë, nevoja për ta shtuar këtë pyetje nuk ka qenë kurrë më urgjente.

Arsimi, në formën e vet ideale, ka premtuar gjithmonë më shumë se thjesht informacion: ka premtuar transformim. Klasa nuk duhej të ishte vetëm një vend për të mësuar fakte, por për të zgjuar mendjet. Qëllimi nuk duhej të ishte thjesht të kalohen provimet, por të mësohet si të mendosh, të vësh në pikëpyetje, dhe të jetosh me kuptim. Diku gjatë rrugës, ky vizion është zëvendësuar pa zhurmë me diçka më të ngushtë, më transaksionale.

Në shumë vende sot, arsimi reduktohet në një diplomë për të arritur punësim. Fëmijët përgatiten për teste, jo për jetë. Të rinjtë shtyhen drejt degëve “të tregut”. Të rriturit ndjekin certifikime jo nga pasioni apo kurioziteti, por nga nevoja. Asgjë nga këto nuk është e gabuar në vetvete, është plotësisht e arsyeshme të dëshirosh stabilitet dhe mundësi. Por kur e gjithë struktura orientohet vetëm nga përdorimi ekonomik, humbasim diçka thelbësore.

Humbasim hapësirën për të bërë pyetje më të thella:
Çfarë do të thotë të jesh njeri në epokën e makinave?
Si ndërtohet empatia në kohë përçarjeje?
Çfarë ia vlen të dihet, dhe pse?

Arsimi modern shpesh pasqyron shpejtësinë dhe ankthin e shoqërisë përreth. Ai nxiton përmes përmbajtjes, shpërblen produktivitetin mbi kuptimin, dhe trajton nxënësit si marrës pasivë në vend që t’i trajtojë si pjesëmarrës aktivë. Por arsimi i vërtetë nuk është përçim i informacionit. Është kultivim i vëmendjes. Është të mësosh si të ndalesh dhe të shohësh qartë, jo vetëm botën, por edhe veten.

Në një epokë të inteligjencës artificiale dhe mbingarkesës me informacion, nuk kemi nevojë për më shumë të dhëna por për më shumë kuptim. Na duhen njerëz që dinë t’i lidhin pikat, jo vetëm t’i mbledhin ato. Njerëz që dinë të përballen me pasigurinë. Që dinë të dëgjojnë me kujdes. Që dinë të bashkëpunojnë pa humbur zërin e tyre.

Ky nuk është një vizion idealist. Është një domosdoshmëri.

Arsimi sot duhet të përgatisë të rinjtë jo vetëm për punë, por për kompleksitet. Për dështim. Për ndryshim. Për qytetari. Për mirësi. Duhet të mësojë jo vetëm matematikë dhe shkencë, por edhe shkathtësi mediatike, vetëdije ekologjike, inteligjencë emocionale dhe arsyetim etik. Me fjalë të tjera, arsimi duhet të na ndihmojë të bëhemi më njerëzorë në një kohë kur vetë njerëza jonë është nën presion.

Ky mision nuk i përket vetëm shkollave apo mësuesve, u përket të gjithëve. Familjet, komunitetet, mediat dhe institucionet politike kanë të gjitha rol në formësimin e një kulture ku të mësuarit nuk është një fazë e jetës, por një mënyrë jetese.

Ndaj, ndërkohë që shohim përreth një botë të mbushur me urgjenca: ndryshimet klimatike, luftërat, pabarazitë, keqinformimin; duhet t’i rezistojmë tundimit për të pyetur vetëm: “Çfarë mund të bëjë arsimi për ekonominë?” Duhet të pyesim edhe: “Çfarë mund të bëjë arsimi për shpirtin e shoqërisë?”

Ky mund të jetë provimi më i rëndësishëm nga të gjithë.

Shkrimi është shkruar enkas për Portalb.mk. Të drejtat e publikimit i kanë vetëm Portalb.mk dhe autori, sipas marrëveshjes mes tyre.