KE kundër racizmit dhe intolerancës: Nismat e atoriteteve të RMV-së për të përmirësuar gjendjen e romëve pa rezultat
Në raportin e tij më të ri, Komisioni Evropian kundër Racizmit dhe Intolerancës (ECRI) ka përshkruar në detaje përjashtimin socio-ekonomik të një pjese të madhe të komunitetit rom, veçanërisht në fushën e strehimit, shëndetësisë, arsimit dhe punësimit. Pavarësisht nga strategjitë e ndryshme kombëtare, planet e veprimit dhe të tjera nismat e ndërmarra nga autoritetet ndër vite për të adresuar këto probleme, progresi ka qenë shumë i kufizuar, raporton Portalb.mk.
“Më 15 shkurt 2022, autoritetet miratuan një Strategji të re për përfshirjen e romëve 2022-2030 (SPR) në të cilën pranohet kjo situatë e përgjithshme dhe nevoja për zbatimin e përshpejtuar të politikave dhe aktiviteteve publike për të përmirësuar situatën e komunitetit rom. SPR përmban një metodologji me shumë hapa se si të përfshihen përfaqësuesit romë në proces dhe autoritetet kryen konsultime fillestare me disa grupe të shoqërisë civile dhe një konsultim online për draft tekstin. Megjithatë, ECRI dëgjoi nga një numër përfaqësuesish të shoqërisë civile se përfshirja e romëve në hartimin e strategjisë ishte e pamjaftueshme dhe se duhet të kishte pasur një shtrirje më aktive nga autoritetet me organizatat rome”, thuhet në raport.
Prandaj, ECRI inkurajon fuqimisht autoritetet që të ndjekin një qasje proaktive drejt përfshirjes së komunitetit rom në planifikimin dhe zbatimin e Planeve Kombëtare të Veprimit në lidhje me SPR.
Në fushën e strehimit, ECRI vëren se rezultatet e arritura të Planit Kombëtar të Veprimit (PKV) 2016-2020 për strehimin e romëve tregojnë se në vitin e parë, 118 romë morën strehim social (rezultati 1). Thënë kështu, gjatë katër viteve të mëvonshme, nuk ndodhi asnjë shpërndarje e mëtejshme e banesave sociale për romët.
“Për më tepër, produktet përkatëse ishin përcaktuar pa shënjestrimin e nevojshëm dhe specifik të popullsisë rome. Sigurisht, ato i referohen ndërtimit të njësive të banimit dhe projekteve të infrastrukturës komunale përkatësisht në zonat me popullsi përkatëse rome. Megjithatë, kjo duket të jetë mjaft e paqartë dhe nuk garanton që romët janë përfituesit aktualë të ndërhyrjeve të tilla vetëm sepse ato zbatohen në komunën ku ata banojnë”, theksohet në raportin e ECRI-së.
Në këtë drejtim, theksohet se projektet infrastrukturore jo gjithmonë përfshijnë ose adresojnë nevojat e komuniteteve më të margjinalizuara, veçanërisht kur ata jetojnë në vendbanime apo vendbanime informale dhe të paligjshme, siç bëjnë shumë romë.
Si ilustrim ata kanë përmendur si vijon: raportimi i vitit 2016 thotë se 172 njësi banimi janë përfunduar, nga të cilat 111 janë shpërndarë, por vetëm 16 prej tyre për romët.
“Situata e strehimit për shumë romë është ende problematike. Sipas një sondazhi të UNDP –së, strehimi i romëve kanë tregues të cilësisë mesatare më të ulët se ato të popullsisë jorome. Vetëm 74% e banesave rome përmbajnë tualet dhe 84% janë të lidhur me sistemin e kanalizimit publik, krahasuar me 92% në të dyja drejtimet për pjesën tjetër të popullsisë. Ndërsa mund të vihet re pozitivisht se aksesi në ujë dhe energji elektrike në familjet rome arrin respektivisht 90% dhe 93% (ende më e ulët se 97% për të dy treguesit në mesin e familjeve jo-rome), një shqetësim kryesor është shkalla 61% e mbipopullimit të familjeve rome (krahasuar me 27% te jo-romët). Kjo përbën gjithashtu një problem të konsiderueshëm për arsimimin e fëmijëve romë gjatë mbylljes së shkollave të lidhura me Covid-19”, thuhet në raport.
Si problem tjetër i vazhdueshëm është përmendur procesi i ngadaltë i legalizimit të ndërtesave të ndërtuara pa leje: rreth 28% e romëve nuk i kanë legalizuar shtëpitë e tyre për shkak të mungesës së planeve urbanistike në komunat e tyre, mungesës së informacionit rreth procesit ose pamundësisë për të mbuluar kostot përkatëse. Ata që kanë paraqitur kërkesë për legalizimin e banesave të tyre shpesh kanë më shumë se pesë vjet që presin përgjigje nga institucionet kompetente.
“Sipas autoriteteve, është iniciuar një projektligj i ri për legalizimin e objekteve të ndërtuara pa leje, por aspektet kryesore të tij ende duhet të diskutohen dhe bien dakord përpara miratimit nga Parlamenti. ECRI fton autoritetet që ta përfundojnë këtë punë përgatitore sa më shpejt që të jetë e mundur”, thuhet në raport.
Sipas anëtarëve të komunitetit rom të takuar nga ECRI, gjuha e urrejtjes kundër romëve është për fat të keq ende një dukuri e shpeshtë në jetën e përditshme publike, por raportohet rrallë. Përveç kësaj, ajo është e përhapur në internet dhe në mediat sociale.
“ECRI përsërit rekomandimin e saj që autoritetet, si pjesë e strategjisë së re për romët, të zgjidhin situatën e vështirë të strehimit të romëve, ndër të tjera duke ofruar strehim të mjaftueshëm social të përshtatshëm për anëtarët e komunitetit rom që janë në një situatë veçanërisht të cenueshme”, përfundon raporti në seksionin për romët.
Kujtojmë se vendi mori kritika edhe në raportin e skriningut të Komisionit Evropian, i cili vlerësoi se përfaqësimi i komuniteteve që nuk janë shumicë në nivel lokal është i ulët, si dhe ka shumë dallime në zbatimin e ligjit midis Komunave. Edhepse pozitiv në lidhje me kornizën strategjike për Romët, Raporti bën me dije për probleme të vazhdueshme afatgjate dhe nevojën për masa sistematike dhe ndërtim të kapaciteteve që të parandalohet diskrimimini i shumëfishtë struktural i Romëve, si dhe problemet specifike siç janë fëmijët e rrugës, braktisja e hershme e shkollimit, vulnerabiliteti i grave dhe vajzave Rome.