Autoritetet në RMV ta marrin seriozisht dhunën e motivuar nga urrejtja etnike, thonë nga KE
Komisioni Evropian kundër racizmit dhe intolerancës (ECRI), konsideron se gjuha e urrejtjes ndërmjet etniteteve në Maqedoninë e Veriut është prezente, sidomos ndërmjet dy etniteteve më të mëdha në vend, maqedonasve dhe shqiptarëve, por këtu nuk përjashtohen as romët dhe bullgarët. Megjithatë, edhe përskaj gjuhës së urrejtjes që ushtrojnë dy etnitetet ndaj njëri-tjetrit, KE-ja vlerëson se situata nuk ka rezultuar në ndonjë nivel të konsiderueshëm të urrejtes dhe intolerancës fetare, por se nuk duhet lënë pa i kushtuar vëmendje. ECRI rekomandon që autoritetet përkatëse të marrin seriozisht dhunën e motivuar nga urrejtja ndërmjet maqedonasve dhe shqiptarëve etnikë dhe të përgjigjen në mënyrë të përshtatshme, duke përfshirë kryerjen e hetimeve efektive për incidente të tilla dhe duke kërkuar përgjegjësi nga autorët, raporton Portalb.mk.
“Shumica e rasteve të gjuhës së urrejtjes në Maqedoninë e Veriut kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndëretnike mes maqedonasve dhe shqiptarëve. Grupe të tjera etnike, si romët apo bullgarët, janë gjithashtu viktima të gjuhës së urrejtjes. Bashkëbiseduesit e ECRI ranë dakord se shumica e gjuhës së urrejtjes maqedonase-shqiptare ndodh në ndërveprimet e përditshme ndërmjet anëtarëve të dy grupeve etnike: për shembull, mes nxënësve të shkollës në transportin publik. Duket se shumica e këtyre incidenteve nuk janë vënë në vëmendje të autoriteteve”, thuhet në raport.
Megjithatë, shton raporti, është pozitive të theksohet se përkundër tensioneve të vazhdueshme ndëretnike ndërmjet këtyre dy komuniteteve, të cilat të dyja karakterizohen kryesisht nga përkatësitë fetare (shumica e maqedonasve etnikë janë të krishterë ortodoksë, ndërsa shumica e shqiptarëve etnikë janë myslimanë), situata nuk ka rezultuar në ndonjë nivel të konsiderueshëm të urrejtjes dhe intolerancës fetare apo gjuhës së urrejtjes antikristiane/anti-muslimane.
Ndërkohë, sipas anëtarëve të komunitetit rom të takuar nga ECRI, gjuha e urrejtjes kundër romëve është për fat të keq ende një dukuri e shpeshtë në jetën e përditshme publike, por raportohet rrallë. Përveç kësaj, ajo është e përhapur në internet dhe në mediat sociale.
“Gjuha e urrejtjes antibullgare është gjithashtu një dukuri e shpeshtë në Maqedoninë e Veriut, sipas bashkëbiseduesve bullgarë etnikë të takuar nga ECRI. Një stereotip tipik antibullgar i përdorur është ai i etiketimit të të gjithë bullgarëve si “fashistë”. Një tjetër fyerje e përhapur ka në shënjestër gratë bullgare, duke i portretizuar ato si “prostituta të lira”. Shembulli i dytë, duke qenë një rast i diskriminimit ndërsektorial/gjuhës së urrejtjes në të cilin një grup personash vihet në shënjestër për shkak të kombinimit të tyre të origjinës etnike dhe gjinisë, ishte gjithashtu i dukshëm në tabelat që u mbajtën për ekspozim publik nga disa spektatorë gjatë ndeshjes së futbollit të ekipeve kombëtare të Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë më 26 shtator 2022 në Shkup. ECRI dëgjoi gjithashtu pretendime se termi i dytë përdoret me raste në Kanal 5, një stacion televiziv publik”, thuhet në raport.
Nga ana tjetër, gjuha e urrejtjes antisemitike nuk është dukuri e zakonshme në Maqedoninë e Veriut. Megjithatë, vetëm tre incidente të veçanta kanë shkaktuar shqetësim, për të cilat janë ndërmarrë masa.
Sa i përket përgjigjeve ndaj gjuhës së urrejtjes, në vitin 2019, Ministria e Punëve të Brendshme së bashku me agjencitë e tjera qeveritare dhe organizatat e shoqërisë civile, themeluan Rrjetin për gjuhën e urrejtjes, i cili që nga shtatori 2022 takohet nën kujdesin e Zyrës së OSBE-së në Shkup.
“Në kuadër të këtij Rrjeti, bashkëpunimi ndërmjet autoriteteve dhe OJQ-ve është thelluar dhe është bërë më i formalizuar. Si shembull, OJQ-ja Komiteti i Helsinkit të Maqedonisë së bashku me Ministrinë e Brendshme zhvilluan një trajnim për problemin në rritje të gjuhës së urrejtjes online për punonjës të departamentit të krimit kibernetik në Ministrinë e Brendshme. Rrjeti është gjithashtu në proces të krijimit të një task force kundër gjuhës së urrejtjes në internet. ECRI inkurajon fuqimisht autoritetet që të mbështesin dhe përfundojnë këtë proces”, thotë raporti.
Dhuna e motivuar nga urrejtja – Maqedonia e Veriut raporton rregullisht të dhëna për krimet e urrejtjes në Zyrën e OSBE-së për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR). Sipas kësaj statistike, policia regjistroi 33 incidente të krimit të urrejtjes në vitin 2018, 23 në 2019, 29 në 2020 dhe 22 në 2021.
“Nuk ka asnjë sistem të integruar dhe gjithëpërfshirës të të dhënave në dispozicion që tregon numrin e aktakuzave dhe dënimeve për krime që përfshijnë motivin e paragjykimit. Megjithatë, ECRI mori informacion se organizatat e shoqërisë civile mbajnë një numër jozyrtar të incidenteve që tregojnë rreth 800 sulme të motivuara nga urrejtja – të niveleve të ndryshme të ashpërsisë – gjatë viteve të fundit. Rreth 70% e këtyre rasteve thuhet se janë mes të rinjve maqedonas dhe shqiptarë etnikë në nivel të ulët dhe shpesh nuk raportohen zyrtarisht. Përfaqësuesit e shoqërisë civile theksuan rrezikun e natyrshëm për kohezionin shoqëror dhe tolerancën etnike të vendit në të ardhmen, nëse ndërveprime të tilla të dhunshme mbeten pa përgjigje të përshtatshme, por ata pretendojnë se autoritetet zakonisht i konsiderojnë këto ngjarje thjesht si huliganizëm për të mitur, dhe jo si shprehje të tensioneve ndëretnike dhe dhunë e motivuar nga urrejtja”, thotë raporti.
Sipas disa prej bashkëbiseduesve të shoqërisë civile të ECRI-t, policia përmbahet nga ndërmarrja e veprimeve në këtë drejtim edhe për shkak të shqetësimeve se arrestimi i maqedonasve etnikë ose shqiptarëve etnikë në këtë mjedis konfliktual mund t’i hedhë benzinë zjarrit. Megjithatë, një përqasje e tillë “laisser-faire” mbart rreziqe të mëdha në afatgjate nëse vazhdohet, pasi ka të ngjarë të thellojë dhe çimentojë më tej pakënaqësitë ekzistuese dhe në këtë mënyrë të përgatisë terrenin që brezi i ardhshëm të mësohet me urrejtjen e përhershme, e cila me kalimin e kohës mund të bëhet gjithnjë e më e vështirë për t’u frenuar dhe më shumë gjasa të dalë jashtë kontrollit. Prandaj, ECRI e konsideron të rëndësishme që këtij problemi t’i kushtohet vëmendja e duhur.
ECRI rekomandon që autoritetet përkatëse ta marrin seriozisht dhunën e motivuar nga urrejtja ndërmjet maqedonasve etnikë dhe shqiptarëve etnikë dhe të përgjigjen në mënyrë të përshtatshme, duke përfshirë kryerjen e hetimeve efektive për incidente të tilla dhe duke i mbajtur autorët përgjegjës.
Në po të njëjti raport, u kritikua edhe sektori i arsimit në Maqedoninë e Veriut, sipas të cilit është ende i strukturuar kryesisht sipas linjave të sistemit politik konsociativ të vendit, bazuar në Marrëveshjen e Ohrit të vitit 2001, e cila vendosi kornizën kushtetuese për ndarjen e pushtetit ndërmjet maqedonasve etnikë dhe shqiptarëve etnikë. Sigurisht , kjo i jep secilit grup mundësinë e autonomisë arsimore dhe shkollimit në gjuhën amtare për fëmijët e tyre. Megjithatë, kjo rezulton gjithashtu në një ndarje të gjerë de-fakto të fëmijëve nga këto grupe etnike në shkolla.
“Tashmë në dy raportet paraprake ECRI kishte theksuar problemin e ndarjeve etnike në sistemin arsimor. Në vitin 2016, ECRI rekomandoi që autoritetet të ringjallin strategjinë për Arsimin e Integruar duke zhvilluar një Plan Veprimi përkatës, së bashku me të gjithë aktorët përkatës, dhe të sigurojnë fonde adekuate për zbatimin e tij. Kjo nuk ndodhi”, thuhet në raport.