Raporti i Bankës Botërore: Punëtorëve në Ballkanin Perëndimor u nevojiten aftësi, ndërsa kompanive digjitalizim
Rritja ekonomike për gjashtë vende të Ballkanit Perëndimor parashikohet të përshpejtohet pak në vitin 2026, falë eksporteve dhe investimeve më të forta pas një ngadalësimi këtë vit, tha Banka Botërore të premten. Shqipëria, Bosnja, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia pritet të rriten me 3.1 përqind në vitin 2026 dhe 3.6 përqind në vitin 2027, raporton Reuters.
Kjo do të pasojë një rritje të mundshme prej 3 përqind këtë vit – shumë më e dobët se 3.6 përqind në vitin 2024 dhe 0.2 pikë përqindjeje nën parashikimin e mëparshëm, tha raporti, duke vënë në dukje inflacionin e lartë dhe kufizimet në tregti dhe investime.
Politika fiskale e rajonit ka mbetur e disiplinuar pavarësisht rritjes së fortë të pagave dhe kredive, me deficitin e tyre të kombinuar nën 3 përqind të PBB-së dhe borxhin publik në rënie, tha raporti.
Megjithatë, rajoni duhet të përqendrohet në krijimin e vendeve të punës cilësore për të ruajtur konvergjencën e tij me Bashkimin Evropian.
“Për të ndihmuar rajonin të bëhet një ekonomi moderne, është e rëndësishme të ripërcaktohen strategjitë e punësimit – të tilla si inkurajimi i një pjesëmarrjeje më të madhe në tregun e punës, përmirësimi i aftësive të popullsisë dhe forcimi i firmave përmes përmirësimeve digjitale”, tha në raport Xiaoqing Yu, drejtor i departamentit të Ballkanit Perëndimor të bankës.
Raporti tha se në tregun e punës të Ballkanit Perëndimor, mungesa e fuqisë punëtore në disa sektorë vazhdon pavarësisht shkallës së lartë të papunësisë. Ai vuri në dukje se pjesëmarrja në fuqinë punëtore, veçanërisht midis grave, të rinjve dhe të moshuarve, është e ulët.
Banka paralajmëroi se rajoni do të përballet me sfida demografike pasi popullsia në moshë pune është zvogëluar dhe parashikohet të zvogëlohet me rreth 20 përqind deri në vitin 2050. Ai parashikon një mungesë të mundshme prej më shumë se 190.000 punëtorësh gjatë pesë viteve të ardhshme nëse trendet aktuale vazhdojnë.
Ballkani Perëndimor duhet të investojë në infrastrukturë, si dhe të forcojë sistemet e arsimit dhe shëndetësisë për të rritur pjesëmarrjen në fuqinë punëtore, tha raporti.
Investimet në sektorin privat mund të nxiten duke nxitur konkurrencën në sektorë kyç si energjia dhe transporti, duke reformuar kompanitë shtetërore, duke thjeshtuar rregulloret dhe duke mbështetur startup-et inovative, shtoi raporti.
Ndryshe, punëtorët në Maqedoninë e Veriut, edhe kur u shkelet e drejta, heshtin nga frika e hakmarrjes dhe nuk paraqesin ankesa. Sindikatat, që duhet të mbrojnë interesat e tyre, duken të dobëta dhe madje pranojnë se nuk janë të lira nga ndikimi politik, duke humbur kështu pavarësinë e nevojshme për të vepruar. Për më tepër, shkeljet e standardeve të sigurisë dhe shëndetit në punë janë të përhapura, veçanërisht në sektorë kyç si ndërtimi dhe tekstili. Mekanizmat për mbikëqyrje dhe ndëshkim janë të dobët, duke lënë punëtorët pa mbrojtje efektive. Edhe pse kuadri ligjor parashikon mbrojtje për të gjitha këto sfida, zbatimi praktik mbetet i dobët dhe i paefektshëm. Këto janë disa nga kritikat që hasen në Raportin për të drejtat e njeriut në vitin 2024 për Maqedoninë e Veriut i Departamentit Amerikan të Shtetit.