Kështu përshkruhej nobelisti shqiptar Ferid Muradi në shkrimet e gazetarit nga Amerika Beqir Sina

By Xhemazije Rizvani On 07/09/2023 12:48

Ferid Muradi, fotografi e shkrepur nga Beqir Sina

Sapo u kuptua se kishte ndërruar jetë nobelisti i njohur shqiptar, për gazetarët ishte e vështirë të gjenin një njeri kishte njohuri më të gjëra rreth këtij njeriu të famshëm që kishte lënë gjurmë të thella në historinë e mjekësisë botërore dhe ishte bërë shqiptari i dytë që kishte fituar Nobelin dhe çuditërisht, që të dy me prejardhje nga qytete të Maqedonisë, Shën Nënë Tereza nga Shkupi dhe Ferid Muradi nga Llakavica e Gostivarit. Sigurisht, njeriu që ndjek më shumë se kushdo tjetër çdo ngjarje që ndodhë në Amerikë dhe jo vetëm është gazetari Beqir Sina, të cilin kur e pyeta nëse kishte bërë ndonjë shkrim për të, më tha se kishte bërë disa sosh dhe ne lexim e sipër vendosëm që për lexuesit e Portalbit të shkëpusim pjesë nga shkrimet përmes të cilave do të kuptoni më shumë rreth lidhjeve të tija me Shoqatën e Mjekëve Shqiptarë në Amerikë, jetesës atje, prindërve, gruas deri te adoptimi i një fëmije shqiptar këtu në Shkup, për vajzën e tij e cila s’lindte dot.

Gazetari Beqir Sina duke qenë një profesionist dhe i irrituar kur krejt njerëzit sapo u dha lajmi i vdekjes së nobelistit Ferid Muadi përdorën fotografitë që i kishte shkrepur vet Sina dhe më e keqja askush nuk e parë të arsyeshme të citojë autorin. Ai madje rrëfeu një fakt interesant derisa e ka fotografuar, dikush ia ka tërhequr vërejtjen duke i thënë të mos e fotografojë në anën e majtë, pasi siç duket ka pasur ndonjë problem me njërin sy , Sina për këtë nga takimet që ka pasur dhe rastet për ta fotografuar, sidomos në portret thotë “Nuk e di as sot e kësaj dite, nëse Dr. Ferid Murad shikonte apo jo me syrin e majtë, por kam vërejtur se qepalla (dhe bebëzat) e syrit të majtë ishin gati ngjitur me njëra tjetrën.’’

Shkrimi në vijim është ndërtuar mbi fragmente të shumta shkrimesh që ka shkruar gazetari, me raste të ndryshme. Ideja ishte të krijojmë një pasqyrë të jetës së tij amerikane për të cilën pak dimë ne këndej.

Ferid Muradi me kolegë, fotografi e shkrepur nga Beqir Sina

”Nobelisti me origjinë shqiptare, dr. Ferid Muradi, punoi në Departamentin e Biologjisë dhe Farmakologjisë në Universitetin e Teksasit. Atij i janë dhënë tituj nderi nga shumë universitete dhe institucione prestigjiozë akademike e shkencore nga SHBA-ja, Evropa dhe Azia. Dr. Ferid Muradi ka lindur në vitin 1936 në Witing të Indianës, në SHBA dhe jetoi në Houston, Teksas derisa ndërroi jetë. Origjina e tij është nga rrethi i Gostivarit, prej nga babai, i cili kishte emigruar nga fillimi i vitit 1900 në SHBA.

Dr. Murad ndërroi jetë i qetë në shtëpinë e tij në Menlo Park më 4 shtator 2023, njoftoi e para Radio e lokaliteit Menlo Park në Kaliforni.

Në vitin 1998 Ferid Murad u shpërblye me çmimin më të madh për zbulimin e rolit të oksidit nitrik në sistemin kardiovaskular, si inovacion në mjekësinë kardiovaskulare. Zbulimi i tij se oksidi nitrik (NO) bën që enët e gjakut të relaksohen dhe zgjerohen, ka aplikime të gjera në mjekësi sot. Përdoret për të rregulluar presionin e gjakut; lufton infeksionin; dhe trajtojnë sëmundjet e zemrës dhe mushkërive, si dhe kancerin, shokun dhe impotencën, duke zbuluar kështu medikamentin “Viagra”.

….

Babai i tij, Xhabir Murad Ejupi, ka lindur në Llakavicë të Gostivarit në 1892 dhe ishte më i madhi prej katër fëmijëve. Nëna e tij vdiq kur ai ishte 13 vjeç. Ai dhe familja e tij ishin barinj. Në moshë të re ai iku nga shtëpia për të shitur ëmbëlsira në vendet e Ballkanit. Megjithëse kishte më pak se një vit arsim, ai mësoi të flasë shtatë gjuhë para se të vdiste në 1976, në moshën 84 vjeç. Ai u takua me një grup të rinjsh të tjerë në Austri dhe së bashku emigruan në Shtetet e Bashkuara. Një oficer emigracioni në Ellis Island, në gusht të vitit 1913, i kërkoi emrin e tij, dhe pas kësaj oficeri i deklaroi atij që do të jetonte me emrin John Murad dhe kështu vulosi dokumentet e tij. Nuk ishte e pazakonshme që të kenë ndryshuar emrat e shkurtuar mbi emigracionin. Pasi një periudhe të shkurtër kohe duke punuar në mullinj çeliku dhe fabrika në Cleveland dhe Detroit, ai u vendos në Çikago, ku kishte disa miq. Karriera e tij ishte mjaft e larmishme dhe edhe pse ai kurrë nuk e pranoi atë, disa prej kolegëve të tij thoshin se ai ishte i dashuruar në automobilat.

…

Nëna e Ferid Muradit, Henrietta Josephine Bowman, u lind në vitin 1918 në Alton, Illinois dhe ishte e treta nga gjashtë fëmijët e mbijetuar të Elizabeth Lillian dhe Andrea Orvie Bowman. Gjyshja e tij ishte grua e dashur dhe e mrekullueshme. Nëna e tij bëri vetëm disa vjet shkollë dhe e la sepse i duhej të ndihmonte nënën e vëllezërit e motrat e saj më të vegjël, ndërsa nëna e saj dhe dy motrat më të mëdhaja shkonin për të punuar. Nëna e tij iku nga shtëpia në moshën 17 vjeçare në 1935 për t’u martuar me babanë e tij i cili ishte 39 vjeç. Gjyshi i tij ishte marangoz që në përgjithësi punonte me kohë të pjesshme dhe shpesh shpenzonte paratë e tij të pakta në bare dhe lokale para se të shkonte në shtëpi. Varfëria në fëmijëri dhe edukimi minimal i të dy prindërve të tij ndikoi shumë te Ferid Muradi dhe vëllezërit e tij më të vegjël në arsimimin e tyre dhe zgjedhjen të karrierës. Një vëlla i tij u bë dentist dhe tjetri profesor i antropologjisë me shkallë të doktoraturës.

Ferid Muradi u lind më 14 shtator 1936 në shtëpi në banesën e tyre të vogël në Uajting, Indiana. Vëllezërit e tij John Abderhaman dhe Turhon Allen lindën më 1938 dhe 1944. Ata u rritën në një apartament me katër dhoma mbrapa restorantit të prindërve. Ai u rrit duke punuar në restorantin e familjes së tij, gjë që i nguliti një etikë të fortë pune. Ai ishte student në Universitetin DePauw në Greencastle, Indiana, ku u diplomua në vitin 1958. Më pas ai vazhdoi të fitonte M.D. dhe Ph.D. diploma nga Universiteti Case Western Reserve në Cleveland, Ohio. Pas përfundimit të trajnimit për praktikën dhe qëndrimin e tij në Spitalin e Përgjithshëm të Massachusetts, Dr. Murad iu bashkua fakultetit të Shkollës së Mjekësisë të Universitetit të Virxhinias, duke qëndruar atje deri në vitin 1981. Ai vazhdoi kërkimin e tij në Universitetin e Stanfordit, ku ishte gjithashtu ushtrues detyre i Kryetarit të Mjekësisë nga viti 1986- 88; dhe Universiteti i Teksasit-Houston si Kryetar i Biologjisë Integruese, Farmakologjisë dhe Fiziologjisë, si dhe Drejtor i Institutit të Mjekësisë Molekulare. I ndjekur nga të qenit anëtar i fakultetit në Universitetin George Washington përpara se të kthehej në Spitalin e Veteranëve Palo Alto të Stanfordit.

Në fillim të viteve 1970, Dr. Murad filloi kërkimin e tij pionier mbi rolin e oksidit nitrik (NO) në sistemin kardiovaskular. NO është një gaz që më parë mendohej se ishte inert, por Dr. Murad zbuloi se luan një rol kritik në relaksimin e enëve të gjakut dhe përmirësimin e rrjedhjes së gjakut. Ky zbulim çoi në zhvillimin e ilaçeve të reja për trajtimin e sëmundjeve të zemrës dhe sëmundjeve të tjera kardiovaskulare, dhe i dha Dr. Murad Çmimin Nobel në Fiziologji ose Mjekësi në 1998.

Hulumtimi i Dr. Murad vazhdoi deri në vdekjen e tij dhe ka pasur një ndikim të thellë në komunitetin mjekësor dhe ka përmirësuar jetën e miliona njerëzve në mbarë botën. Puna e tij ka ndihmuar në shpëtimin e jetëve dhe përmirësimin e cilësisë së jetës për njerëzit me sëmundje të zemrës, hipertension pulmonar, COPD, sëmundje të qelizave drapër, dështim të veshkave dhe mosfunksionim erektil. Ajo ka çuar gjithashtu në zhvillimin e trajtimeve të reja për kancerin, goditjen në tru dhe hipertensionin pulmonar të vazhdueshëm të të porsalindurit.

Krahas arritjeve të tij shkencore, Dr. Murad ishte edhe mësues dhe mentor i përkushtuar. Ai trajnoi studentë të panumërt (nga e gjithë bota) dhe kolegë, dhe ai ishte gjithmonë i gatshëm të ndante njohuritë dhe ekspertizën e tij. Ai ishte gjithashtu një bashkëshort, baba dhe gjysh i dashur.

Ai është i martuar me Carol A. Murad me të cilin ka pesë fëmijë dhe nëntë nipër e mbesa.

Dr. Murad ishte një pionier i vërtetë në fushën e mjekësisë kardiovaskulare dhe puna e tij do të vazhdojë të jetë në dobi të pacientëve për brezat e ardhshëm. Ai ishte një vizionar i vërtetë dhe një mjek i përkushtuar dhe trashëgimia e tij do të vazhdojë të frymëzojë brezat e ardhshëm të profesionistëve mjekësorë për vitet në vijim.

Plani ishte të krijohet një institucion mjekësor për të gjitha trojet shqiptare

Mysafirë të nderuar të kësaj mbrëmje gala ishin laureati i Çmimit Nobel në Mjekësi Dr Ferid Murad, dhe bashkëshortia e tij zonja Carol Ann Leopold, Dr. Peter C. Carmel presidenti i Shoqatës Mjekësore Amerikane, Ambasadori i Shqipërisë në Uashington Gilbret Galanxhi, zoti William Brown nën/President i “American Council for International Education, dhe zyrtari i lartë i qeverisë amerikane, zoti Jaime R. Torres, DMP,MS, Presidenti i AMA dhe Drejtori Rajonalë i Departamenti të SHBA për Shëndetësinë dhe Shërbimeve Njerëzore, në New York State.

Bashkëkryetari i shoqatës Dr. Sulejman Çelaj, MB. kardiolog, shef i Kateterizimeve në Spitalin Amerikan të St. Barnabas, udhëhoqi Mbrëmjen e Parë Gala të Shoqatës Mjekësore Shqiptaro-Amerikane.

Doktor Çelaj, kujtojë në fillim të fjalës së tij se sa e vështirë është sipas tij “të bëhen bashkë” shqiptarët në Amerikë. “Mirëpo, tha ai ja që ne u bëmë bashkë madje dhe formuam edhe Shoqatën Mjekësore Shqiptaro-Amerikane, e cila tash ka mbledhur rreth saj mjek profesionist shqiptarë nga Shqipëria, Kosova, dhe viset shqiptare në Ballkan duke pasur dhe President Nderi, fituesin i çmimit Nobel, në mjekësi dhe fiziologji me prejardhje shqiptare dr. Ferid Muradi, i cili ka pranuar zyrtarisht të jetë pjesë e komunitetit mjekësor shqiptaro-amerikan në SHBA,” tha doktor Çelaj.

Shoqatës Mjekësore Shqiptaro-Amerikane pjesë e të cilës ishte dhe Ferid Muradi, planifikonin të ndanin njohuritë me mjekët shqiptarë kudo.

Në fund të fjalës së saj duke folur në emër të Shoqatës Mjekësore Shqiptaro-Amerikane, presidentja e kësaj shoqate, dr. Lindita Çoku,ju faleminderua të gjithëve për mbështetjen e çështjes mjekësore shqiptare dhe të realizmit të misionit të tyre në një realitet. “Së bashku me ju dhe të tjerët që kanë bërë kaq shumë në fushën e mjekësisë, ne do të vazhdojmë të punojmë po së bashku që të bëjmë të arriturat shumë më të madha. Mbasi edhe nevoja e komunitetit tonë është më e madhe dhe ka shumë punë për t’u bërë. Ne shpresojmë që në miqësinë tuaj të vazhdueshme dhe përkrahjen tuaj të vazhdueshme, të kemi arritje të tjera.” tha ajo.

Rreth vajzës shqiptare të birësuar …

Ai në këtë mbrëmje të parë Gala, në Nju Jork, foli për kontaktet e para të jetës së tij me botën shqiptare, duke pranuar se më parë ato kanë qenë të pakta, megjithse prezenca e tij nuk ka munguar, sidomos para disa vjetësh, pasi ai ka vizituar Prishtinën, Shkupin dhe Tiranën, duke vendosur kontakte të mira me institucionet e atjeshme. Si pikë referimi të këtyre lidhjeve Dr Muradi, përmendi atë të adoptimit të një fëmije shqiptare nga Maqedonia, të vajzës së tij e cila nuk lindte, për arsye gjinekologjike. “Autoritetet shqiptare në Shkup, tha ai na ndihmuan të na gjejnë një fëmijë shqiptarë të mrekullueshëm të cilën ne e adaptuam më vonë dhe e kemi vajzën tonë”.

“Kontaktet e tij dhe lidhjet me shqiptarët , pohojë laureati i çmimit Nobel, dr Murad, shënuan një pikë kulminante më 21 mars 2009 – kur unë pranova zyrtarisht titullin e kryetarit të nderit të Shoqatës Mjekësore Shqiptare-Amerikane, ceremonia e organizuar nga kjo organizatë u përshkrua nga ai si mjaft emocionuese. Ajo u mbaj në një nga ambientet e hotelit “Four seasons”, në qytetin e Houston-it në Teksas, tregoi ai.”