Si t’ua lehtësojmë jetën fëmijëve me dëmtime në shikim dhe dëgjim

Qëllimi i shoqërisë është të krijojë kushte në të cilat të gjithë, pavarësisht kufizimeve fizike, mund të bëjnë një jetë dinjitoze dhe produktive.

Burimi: Respublica

Autor: Danijela Zorcec

Dëmtimi i shikimit mund të ndikojë në zhvillimin kognitiv, emocional, neurologjik dhe fizik të fëmijës, kurse dëmtimi i dëgjimit mund të ketë efekte në shëndetin, pavarësinë, mirëqenien, cilësinë e jetës dhe funksionimin e përditshëm, si dhe në komunikimin e përditshëm.

 Dëmtim i shikimit 

Dëmtimet e shikimit përfshijnë shikim të dobët dhe verbëri dhe mund t’i referohen çdo shkalle të dëmtimit të aftësisë së një personi për të parë që ndikon në jetën e tij të përditshme.

Verbëria teknikisht i referohet mungesës së plotë të shikimit, megjithëse termi shpesh përdoret për t’iu referuar dëmtimeve të rënda të shikimit që rezultojnë në nevojën për të përdorur informacionin shqisor jo-vizual. Shikimi i dobët i referohet dëmtimeve të shikimit që janë më pak të rënda se verbëria, por që ende ndikojnë në aftësinë e një personi për të kryer aktivitetet e përditshme në një farë mase.

Nëse vëreni se sytë e fëmijës tuaj nuk lëvizin në mënyrë të sinkronizuar kur ndjek një objekt ose fytyrë, kjo mund të jetë një shenjë e një problemi. Për më tepër, dridhjet e syve (anësh ose lart e poshtë), sytë që nuk duken të përqendruar ose bebëzat që janë të ndryshme në madhësi ose duken të bardha në vend të të zezës mund të tregojnë gjithashtu për ndonjë çrregullim të caktuar.

Shenja të tjera përfshijnë mbylljen ose mbulimin e shpeshtë të njërit sy, një nivel të lartë të ngathtësisë si p.sh. goditja ose trokitja e shpeshtë mbi objekte dhe shikimi i vazhdueshëm, pulsimi ose fërkimi i syve në mungesë të dritës së ndritshme. Gjithashtu, përpiquni t’i kushtoni vëmendje nëse fëmija ulet shumë afër ekraneve, mban lodrat afër fytyrës ose shmang detyrat që kërkojnë fokus vizual.

Dëmtimet e shikimit ndikojnë gjithashtu në shëndetin mendor. Hulumtimet e fundit tregojnë se nivelet e ankthit tek adoleshentët me verbëri kongjenitale janë rritur ndjeshëm në krahasim me bashkëmoshatarët e tyre që nuk kanë dëmtim të shikimit dhe se fëmijët me miopi (shkurtërpamje) përjetojnë nivele dukshëm më të larta të depresionit dhe ankthit sesa bashkëmoshatarët e tyre pa dëmtim të shikimit. Dëmtimi i shikimit ndryshon mënyrën se si një fëmijë e kupton dhe funksionon në botë. Dëmtimi i shikimit mund të ndikojë në zhvillimin kognitiv, emocional, neurologjik dhe fizik të një fëmije duke kufizuar potencialisht gamën e përvojave dhe llojet e informacionit ndaj të cilave një fëmijë ekspozohet.

Këshilla për të ndihmuar një fëmijë me shikim të dëmtuar

Ka disa mënyra për të ndihmuar një fëmijë me shikim të dëmtuar:

• Të sigurohet përvojë e drejtpërdrejtë, praktike me objekte dhe materiale reale, sepse fëmijët do të mësojnë më mirë duke prekur dhe bërë gjëra.
• Të përfshihet fëmija në përvoja shumëshqisore; është e rëndësishme t’i ofroni fëmijës objekte të bëra nga materiale të ndryshme, si objekte prej druri dhe metali, copa stofi, objekte të forta, të buta, krokante, të vrazhda…
• Të organizohet ndonjë hapësirë në shtëpi në mënyrë që fëmija të mësojë t’i lokalizojë gjërat në mënyrë të pavarur; është e rëndësishme t’i mbani gjërat në vende të parashikueshme, në mënyrë që fëmija t’i gjejë më lehtë. Për shembull, rrobat, lodrat, librat, sendet e kuzhinës dhe banjës duhet të mbahen gjithmonë në të njëjtin vend.
• Të përdoren mjete ndihmëse orientuese si shkopinj që e ndihmojnë fëmijën të lëvizë në mënyrë të sigurt dhe të pavarur.
• Përfshirja e fëmijës në klube sportive dhe aktivitete për fëmijët me shikim të dëmtuar, gjë që nxit socializimin dhe aktivitetin fizik.

Për më tepër, kur fëmija fillon të shkojë në shkollë, është e nevojshme të edukohen prindërit dhe mësuesit e fëmijës për punën me fëmijët me shikim të dëmtuar, përshtatjen e klasave me ndriçim të mirë, sigurimin e mjeteve speciale (si Braille, zmadhues, pajisje dixhitale) që mund të ndihmojnë në të mësuarit dhe aksesin në informacion.

Dëmtim i dëgjimit

Dëgjimi është një proces kompleks fiziologjik dhe kur humbet ose zvogëlohet, mund të ketë efekte në shëndetin, pavarësinë, mirëqenien, cilësinë e jetës dhe funksionimin e përditshëm, si dhe komunikimin e përditshëm. Humbja e dëgjimit, qoftë graduale apo akute, e lehtë apo e rëndë, e pranishme që nga lindja apo e fituar në pleqëri, mund të ketë efekte të rëndësishme në aftësitë e komunikimit, cilësinë e jetës, pjesëmarrjen sociale dhe shëndetin.

Dëmtimi i dëgjimit gjithashtu ndikon në shëndetin mendor. Shkalla e vështirësive të shëndetit mendor është në rritje në mesin e fëmijëve dhe adoleshentëve që nuk dëgjojnë në krahasim me popullatën e përgjithshme. Sipas disa studimeve, prevalenca e problemeve të shëndetit mendor është 2-3 herë më e lartë se tek bashkëmoshatarët e tyre pa dëmtim të dëgjimit dhe varion nga 20 deri në 50%.

Katër faktorë duket se ndikojnë ndjeshëm në shëndetin mendor në këtë grup: problemet e komunikimit, paaftësia apo pengesa shtesë, koeficienti i ulët i inteligjencës dhe abuzimi/disiplina fizike. Autorë të tjerë theksojnë se prevalenca e problemeve psikosociale është 3 herë më e lartë në popullatën e shurdhër dhe me vështirësi në dëgjim. Problemet e sjelljes gjithashtu duket se janë dy herë më të zakonshme tek njerëzit pa humbje të dëgjimit. Mungesa e aftësive dhe shkathtësive të komunikimit për të kuptuar reagimet dhe ndjenjat e fëmijëve të tjerë shkakton probleme me bashkëmoshatarët dhe probleme të sjelljes.

Disa shenja të humbjes së dëgjimit tek fëmijët janë mungesa e përgjigjes ndaj tingujve, mospërgjigjja e fëmijës ndaj zërit të prindit, vështirësia në të kuptuarit e fjalëve, përsëritja e tingujve ose fjalëve, dhimbja ose kruarja e veshit dhe problemet e ekuilibrit/baraspeshës.

Këshilla për të ndihmuar një fëmijë me dëmtim të dëgjimit

Ekzistojnë disa mënyra se si mund të ndihmoni një fëmijë me dëmtim të dëgjimit. Një prej tyre është rimodelimi i shtëpisë për ta bërë atë më të aksesueshme për personat me dëmtim të dëgjimit. Aspektet që duhen marrë në konsideratë janë:

1. a) dritë – pothuajse të gjithë personat me dëmtim të dëgjimit e lexojnë fjalimin nga buzët e bashkëbiseduesit. Për ta bërë këtë, ata kanë nevojë për dritë të mjaftueshme. Prindërit mund ta mundësojnë këtë për fëmijët duke e rregulluar dritën që të bjerë në fytyrat e njerëzve, por jo në sytë e fëmijës.
2. b) distanca – ndryshe nga personat me dëgjim të padëmtuar, personat me vështirësi në dëgjim duhet të jenë afër folësit për ta dëgjuar atë.
3. c) zhurma – pengesa më e madhe për të kuptuar të folurin është zhurma e sfondit. Prandaj, televizori ose radioja duhet të fiken sepse pengojnë aftësinë e fëmijës për të dëgjuar të folur. Nëse ka trafik ose zhurmë të tjera nga jashtë, dritaret ose dyert e shtëpisë duhet të mbyllen.

Është gjithashtu e rëndësishme që të inkurajohet suksesi i fëmijës. Ofrimi i dashurisë dhe inkurajimit i tregon fëmijës se ai pranohet ashtu siç është. Kushtimi i vëmendjes dhe kalimi i kohës së bashku mund ta ndihmojë një fëmijë të ndihet i relaksuar dhe i sigurt.

Është shumë e rëndësishme që fëmija të marrë pjesë në mënyrë aktive për të kuptuar gjendjen e tij. Për shembull, është e rëndësishme t’i lini fëmijës të zgjedhë ngjyrën e aparatit të dëgjimit dhe çdo aksesor argëtues, të tillë si lidhëset, që mund të ndihmojnë në angazhimin e fëmijës në procesin e trajtimit të tij.

Kur flisni me një fëmijë me dëmtim të dëgjimit, duhet të bëni kontakt me sy, të flisni ngadalë dhe qartë. Është e rëndësishme të përdorni shenja vizuale, të tilla si përdorimi i figurave, simboleve ose shkrimi i mesazheve të shkurtra.

Është e rëndësishme që fëmijët dhe të rriturit e tjerë në mjedisin e fëmijës të edukohen në lidhje me nevojat e fëmijës dhe se si ata mund të ndihmojnë në krijimin e një mjedisi mbështetës dhe mirëkuptues. Fëmija duhet të inkurajohet të marrë pjesë në aktivitete të ndryshme si sporti ose arti për të inkurajuar zhvillimin e aftësive sociale dhe fëmija të formojë dhe krijojë miqësi.

Personat me aftësi të kufizuara fizike duhet të kenë akses në të gjitha aspektet e jetës shoqërore, pa pengesa që kufizojnë aftësitë e tyre. Kjo përfshin përshtatjen e infrastrukturës, si dhe ofrimin e mjeteve të specializuara (për shembull: përdorimi i aparateve të dëgjimit, shenjave dhe simboleve vizuale, për fëmijët me dëmtim të dëgjimit ose Braille, zmadhues dhe pajisje optike për fëmijët me shikim të dëmtuar) dhe teknologji të ndryshme (shembull: aplikacionet e përkthimit të gjuhës së shenjave për fëmijët me dëmtim të dëgjimit ose aplikacionet e leximit të Braillit dhe naviguesit e zërit për fëmijët me shikim të dëmtuar).

Gjithashtu, këtyre personave duhet t’u ofrohen mundësi të barabarta për arsimim, punësim dhe integrim social përmes programeve dhe burimeve të përshtatura. Përmirësimi i ndërgjegjësimit të shoqërisë për sfidat dhe nevojat e personave me aftësi të kufizuara fizike mund të nxisë ndjeshmëri dhe solidaritet më të madh.

Familjet e këtyre individëve shpesh kanë nevojë për mbështetje të veçantë emocionale (mbështetje nga familja dhe miqtë, grupe mbështetëse, ndihmë profesionale) dhe mbështetje praktike (informacion rreth burimeve, përshtatje në shtëpi, shërbime arsimore dhe terapeutike, mbështetje financiare) për të kuptuar dhe përmbushur nevojat e të dashurve të tyre.

Qëllimi i shoqërisë është të krijojë kushte në të cilat të gjithë, pavarësisht kufizimeve fizike, mund të bëjnë një jetë dinjitoze dhe produktive.