Analizë: RMV-ja në udhëkryq me integrimin evropian, udhëheqësi e re dhe presione nga fqinjët, çfarë më tutje?
Maqedonia e Veriut sapo ka dalë nga dy palë zgjedhje, presidenciale dhe parlamentaret, me VMRO-DPMNE-në fituese, e cila do të merr në dorë drejtimin e shtetit. Pas ndryshimit të udhëheqësisë politike, një nga pyetjet kryesore është se çfarë do të ndodh me rrugën eurointegruese të vendit e cila ka filluar prej gati dy dekadave. Do të ecet përpara, do të ketë kthim prapa, apo do të ngelet në vend? Portalb.mk analizon gjendjem aktuale se si qëndron RMV-ja në rrugën eurointegruese, cilat janë qëndrimet e fqinjëve, çfarë thonë nga BE-ja, dhe çfarë duhet të bëjë vendi për të ecur përpara.
Integrimi evropian, shtyllë e qeverisë potenciale VMRO – VLEN
VMRO–DPMNE si fituese e zgjedhjeve parlamentare të 8 majit me VLEN-in kanë formuar grupet e punës dhe po vijojnë negociatat për formimin e qeverisë së re. Këto dy subjekte politike kanë theksuar se integrimi evropian i vendit do të jetë një nga shtyllat kryesore. Megjithatë, partitë dallojnë në qëndrime lidhur me ndryshimet kushtetuese që janë kusht për nisjen e bisedimeve për anëtarësim në BE.
VMRO-ja kërkon që ndryshimet kushtetuese të zbatohen pas përfundimit të bisedimeve. Ndërsa VLEN vlerëson se ndryshimet kushtetuese duhet të jenë menjëherë, në periudhën prej 6 deri 9 muaj.
BE- në RMV: Duam të shohim veprimet pas formimit të Qeverisë
BE-ja dëshiron të sheh veprime reale nga qeveria e re e Maqedonisë së Veriut në rrugën e vendit drejt integrimit evropian. Ky ishte mesazhi kryesor që ambasadori i Bashkimit Evropian në vend, David Geer përcolli së fundmi kur u pyet për të ardhmen evropiane të vendit me udhëheqësinë e re politike në vend.
“Ajo çfarë ne duhet të shohim është çfarë është bërë, cilat janë veprimet që do pasojnë pas formimit të Qeverisë dhe pastaj ne do ta bazojmë gjykimin në këto veprime. Patjetër do t’i mbështesim të gjithë ata që ndërmarrin hapa real për ta shkuar në BE”, ka thënë Geer.
Kërcënime të njëpasnjëshme nga Athina pasi presidentja “shkeli” Marrëveshjen e Prespës
Athina zyrtare do të mbajë Shkupin në rrugën eurointegruese nëse qeveria nuk reflekton. Ky ka qenë një nga qëndrimet e fundit të kryeministrit të Greqisë, Kriakos Mitsotakis për shkeljen e Marrëveshjes së Prespës. Micotakis në shumë deklarata ka thënë se shkelja e Marrëveshjes së Prespës do të ketë pasoja në rrugën evropiane të RMV-së. Së fundmi ai tha se RMV-ja e është e “izoluar” nga integrimi në Bashkimin Evropian, ndërkaq memorandumet janë arma mbrojtëse e tyre në raport me “sjelljen” e VMRO-DPMNE-së që pret të marrë pushtetin.
Reagime për Marrëveshjen e Prespës nisën të vijnë jo vetëm nga Greqia, pasi presidentja e re e Maqedonisë së Veriut Gordana Siljanovska Davkova, gjatë dhënies së betimit, nuk e përdori emrin zyrtar “Maqedonia e Veriut” ashtu siç është rënë dakord me Marrëveshjen e Prespës, por theksoi “Maqedonia”.
Pas reagimit të opinionit vendas dhe ndërkombëtar, presidentja e Maqedonisë së Veriut, Gordana Siljanovska Davkova përmes një kumtese për media tha do t’i përmbahet aplikimit zyrtar të emrit kushtetues.
RMV-ja të ndjekë rregullat, mesazhe të forta edhe nga Bullgaria
Situata me Greqinë, mund t’i hapë vendit probleme të mëtejshme me Bullgarinë, me të cilën edhe ashtu ka marrëdhënie herë pas here të tensionuara.
Në këtë drejtim ka pasur disa mesazhe nga lidershipi bullgar.
Nëse dikush dëshiron të bashkohet, duhet të ndjekë rregullat. Kështu ka deklaruare ushtruesi i detyrës së kryeministrit dhe ministrit të Punëve të Jashtme të Bullgarisë, Dimitar Gllavçev në lidhje me të ardhme evropiane të RMV-së.
“Kushdo që dëshiron të bëhet anëtar i Bashkimit Evropian duhet të respektojë kërkesat e shteteve të tjera anëtare. Ky është qëndrimi”, ka deklaruar Gllavçev.
Edhe presidenti i Bullgarisë, Rumen Radev ka thënë se perspektiva evropiane e RMV-së varet nga zbatimi i rreptë i marrëveshjeve ndërkombëtare, pjesë e të cilave është vendi, si dhe nga Korniza negociuese e miratuar nga Këshilli Evropian në vitin 2022.
Brukseli dha mesazhe të qarta: Maqedonia e Veriut të zbatojë angazhimet e pazgjidhura me përbërjen e re
Pas zgjedhjeve parlamentare të 8 majit, përmes një deklarate të përbashkët nga përfaqësuesit e BE-së Josep Borrell dhe komisionerit Oliver Varhelyi thuhet se inkurajojnë aktorët përkatës politikë që të punojnë për të formuar një parlament dhe një qeveri të qëndrueshme.
“Të dy institucionet duhet të punojnë së bashku për të avancuar rrugën e Maqedonisë së Veriut drejt BE-së, duke përfshirë zbatimin e reformave kyçe veçanërisht në fushën e sundimit të ligjit dhe luftës kundër korrupsionit, në interes të të gjithë qytetarëve të saj”, thuhet në deklaratë.
Rruga eurointegruese e RMV-së, peng i fqinjëve
Maqedonia e Veriut ka qenë kandidate anëtarësimi në BE që nga viti 2005. Por fillimi i bisedimeve të anëtarësimit u shty për shkak të konfliktit të emrit me Greqinë. Në vitin 2017 u arrit marrëveshje me Greqinë për ndryshimin e emrit, që në vitin 2019 edhe u zbatua. Athina këmbënguli për ndryshimin e emrit Maqedoni, pasi një rajon në veri të Greqisë mban po këtë emër. Ndryshimi i emrit në Maqedoni e Veriut solli edhe anëtarësimin e vendit në NATO dhe me këtë edhe hapjen e rrugës për fillimin e bisedimeve të anëtarësimit.
Megjithatë, pas zgjidhjes me Greqinë. Rruga eurointegruese e RMV-së u bë peng i Bullgarisë.
Në mënyrë që të fillojnë bisedimet e anëtarësimit me BE-në, RMV-ja duhet të ndryshojë kushtetutën. Ndryshimet kushtetuese nënkuptojnë shtimin e bullgarëve dhe kombeve tjera në Kushtetutë. Kjo vjen si rezultat i asaj që Maqedonia e Veriut pas 17 vitesh me 19 korrik të vitit 2022 filloi bisedimet qasëse me BE-në me mbajtjen e konferencës së parë ndërqeveritare. Megjithatë, negociatat nuk do të fillojnë derisa të bëhen ndryshimet kushtetuese.
Në fillim të muajit prillit, komisioneri Evropian për Zgjerimin dhe Çështjet e Fqinjësisë Oliver Varheyi deklaroi se nuk pret ndonjë ndryshim në kuadrin negociator, përveç realizimin e ndryshimeve kushtetuese.
RMV-ja ka dhe disa detyra tjera…
Maqedonia e Veriut krahas detyrimit kryesor dhe më të madh për ndryshimet kushtetuese ka edhe disa obligime të tjera që çojnë vendin përpara në fillimin definitiv të negociatave.
Vendi, në mesin e nëntorit 2023, mori letrën e dërguar nga kryesimi Spanjoll me Këshillin e BE-në për Udhërrëfyesit të cilët do të mundësonin hapjen e Klasterit 1. Në të të shënohet se pas përfundimit të skriningut për Klasterin 1, Bashkimi Evropian konsideron se mund të parashihet hapja e këtij Klasteri pasi të përfundojë faza e hapjes së negociatave aderuese në Konferencën ndërqeveritare dhe pasi BE-ja të dakordohet që vendi i plotëson dy pikë referimet, respektivisht të përgatit dhe të miratoj Udhërrëfyesin për reforma në administratën publike dhe Udhërrëfyesin për Sundimin e së drejtës me Plan Veprim shoqërues për avancimin e të drejtave të personave që u përkasin pakicave/komuniteteve.
Udhërrëfyesi për sundimin e së drejtës, i cili përfshin reformat në Kapitullin 23, “Gjyqësori dhe të drejtat themelore” dhe Udhërrëfyesi për Reformat në administratën publike, i cili fokusohet në ndërtimin e administratës profesionale janë përgatitur dhe më 28 dhjetor 2023 i janë dërguar Këshillit të BE-së. Vetëm Udhërrëfyesi i tretë për funksionimin e institucioneve demokratike, nuk është dërguar ende, për të cilin në shkurt 2024 SÇE tha se ndodhet në fazë përfundimtare, mirëpo në prill 2024 të pyetur nga Portalb.mk, u tha se puna për të do të vazhdojë edhe në periudhën e ardhshme, pa specifikuar se sa do të zgjasë saktësisht.
Me Metodologjinë e re për negociatat aderuese nga marsi 2020 dhe siç përcaktohet me Kornizën negociuese për Maqedoninë e Veriut, të cilën e miratoi Këshilli i BE-së në korrik të vitit 2022, parashihen të përmbushen dy kushte për hapjen e Klasterit 1: Vlerat themelore dhe atë përgatitja e Udhërrëfyesit për Sundimin e së drejtës dhe Udhërrëfyesi për Reforma në administratën publike, ndërkaq Udhërrëfyesi për funksionimin e institucioneve demokratike nuk është kusht, por është detyrim që do të duhet ta përmbushim.
- LEXO: RMV-ja i ka dërguar KE-së dy nga tre Udhërrëfyesit që janë kusht për hapjen e Klasterit të gjyqësorit dhe administratës
- LEXO: Maqedonia ende nuk ia ka dorëzuar KE-së Udhërrëfyesin për administratën e as dihet kur do t’i dërgohet
Shpresë nga Danimarka për vitin 2025
Zgjerimi i BE-së do të jetë një temë e rëndësishme e presidencës së Danimarkës me Bashkimin Evropian në vitin 2025. Kopenhaga do ta ndihmojë Maqedoninë e Veriut në rrugën e integrimeve evropiane. Këtë e ka bërë të ditur dje (22 maj 2024) ambasadorja daneze Suzanne Schein në fjalimin e saj me rastin e 30 vjetorit të Konsullatës së Përgjithshme të Mbretërisë së Danimarkës në Shkup.
“Një aspekt kyç i punës sonë në forcimin e këtyre lidhjeve është të ndihmojmë vendin të përparojë në rrugën e tij drejt BE-së. Ne sigurisht do të vazhdojmë atë punë me Qeverinë e re. Në këtë drejtim, dua të theksoj se Danimarka do të marrë presidencën e Bashkimit Evropian në vitin 2025 dhe zgjerimi i BE-së do të jetë një element i rëndësishëm i presidencës sonë”, ka deklaruar Schein.
