Analizë: Përfundimi i luftës Rusi – Ukrainë, i paparashikueshëm para vitit 2025
Dhënia fund e luftës në Ukrainë dhe zgjidhja e këtij konflikti mbetet e pakapshme dhe e paparashikueshme, thuhet në një analizë të Institutit Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit – IFIMES. Gjithashtu, vlerësohet se shpenzimi i shumave të mëdha parash për Ukrainën mund të bëhet politikisht i paqëndrueshëm për qeveritë perëndimore që mbështesin vendin. Presionet politike në lidhje me shpenzimet ka të ngjarë të bëhen më të theksuara në prag të zgjedhjeve të ardhshme të Parlamentit Evropian (PE) në qershor 2024, së bashku me zgjedhjet parlamentare kombëtare në disa vende, duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, një aleat kyç i Ukrainës. Vlerësimet e përgjithshme tregojnë se tremujori i fundit i vitit 2024 do të jetë vendimtar në përcaktimin e fatit të luftës ruso-ukrainase, thuhet në analizë, raporton Portalb.mk.
Ndërsa lufta ruso-ukrainase hyn në vitin e saj të tretë, ka një pritje të konsiderueshme në të gjithë Evropën për zgjidhjen e saj, duke pasur parasysh numrin e konsiderueshëm njerëzor dhe material nga të dyja palët. Shumë pikëpyetje ngrihen mbi Evropën në lidhje me këtë luftë të zgjatur, e cila shpërtheu papritur në pragun e kontinentit. Kryesorja ndër këto shqetësime është se si do të përfundojë lufta në dymbëdhjetë muajt e ardhshëm, dhe veçanërisht – a do të vazhdojë Evropa të mbështesë Kievin zyrtar.
Ndër çështjet shqetësuese mbeten:
- Sa kohë mund të mbahet mbështetja e rëndë financiare për Ukrainën?
- Çfarë ndikimi mund të kenë zgjedhjet e ardhshme presidenciale në SHBA në fund të vitit, veçanërisht nëse fiton republikani Donald Trump? A ekziston mundësia e përfundimit të luftës para vitit 2025?
- Kryesorja mbetet pyetja – për sa kohë Evropa mund të insistojë efektivisht në mbështetjen e saj financiare shteruese për Ukrainën?
Që nga fillimi i konfliktit, BE-ja dhe vendet e saj anëtare i kanë ofruar Ukrainës një total prej 96 miliardë dollarësh në ndihmë financiare, ushtarake dhe humanitare. Më 1 shkurt 2024, liderët evropianë ranë dakord të ndajnë deri në 54 miliardë dollarë për të mbështetur nismat e rimëkëmbjes, rindërtimit dhe modernizimit të Ukrainës, së bashku me përpjekjet e saj për të zbatuar reformat thelbësore për anëtarësimin e saj të ardhshëm në BE deri në vitin 2027. Për rrjedhojë, angazhimet financiare kumulative nga BE tejkalojnë 150 miliardë dollarë. Ndërkohë, Mbretëria e Bashkuar ka premtuar mbi 15 miliardë dollarë për Ukrainën që nga viti 2022, ndërsa Shtetet e Bashkuara kanë shpenzuar tashmë 66 miliardë dollarë, me 60 miliardë dollarë shtesë të destinuara për ndihmën e ardhshme.
Politika e BE-së pas zgjedhjeve të Parlamentit Evropian më 6-9 qershor 2024?
Votuesit në të 27 shtetet anëtare të Bashkimit Evropian do të marrin pjesë në zgjedhjet e Parlamentit Evropian më 6-9 qershor, duke zgjedhur 720 anëtarë të Parlamentit Evropian. Sondazhet sugjerojnë se partitë ekstremiste të krahut të djathtë janë të gatshme të bëjnë përparime të rëndësishme në këto zgjedhje.
Përbërja e Parlamentit të ardhshëm Evropian jo vetëm që do të ndikojë në rrjedhën e luftës në Ukrainë dhe marrëdhëniet me Rusinë, por gjithashtu do të ndikojë në të ardhmen e politikës së përbashkët evropiane të mbrojtjes. Për më tepër, mund të ndikojë në çështjen e zgjerimit të anëtarësimit në BE, duke e bërë gati të pamundur pranimin e shteteve të reja anëtare.
Zgjedhjet po vijnë në një kohë kur BE është gati të shqyrtojë mundësinë e vazhdimit ose reduktimit të ndihmës financiare për Kievin. Çështja e mbrojtjes së përbashkët evropiane do të jetë gjithashtu një temë kryesore në këto zgjedhje, veçanërisht pasi Donald Trump konfirmoi se Shtetet e Bashkuara do të mbrojnë shtetet evropiane nëse janë të gatshme të paguajnë çmimin dhe të rrisin shpenzimet e mbrojtjes.
Ajo që shqetëson më shumë Kievin është e ashtuquajtura “lodhje nga Ukraina”, që tregon një rënie të simpatisë dhe mbështetjes nga publiku më i gjerë në vendet e BE-së. Zgjedhjet e fundit në Holandë dhe Sllovaki kanë rezultuar tashmë në një rënie të mbështetjes, me Sllovakinë që ndaloi një paketë të konsiderueshme ndihme për Ukrainën, ndërsa Holanda mund të mos përmbushë premtimin e saj të kahershëm për të dorëzuar avionët F-16.
Politika e Polonisë ndaj Ukrainës
Negociatat e tensionuara janë duke u zhvilluar në BE me Hungarinë dhe vendet e tjera anëtare në lidhje me ndihmën për Ukrainën. Hungaria ka marrë anën e Rusisë, ndryshe nga pjesa tjetër e BE-së, dhe synon të ndalojë plotësisht ndihmën për Ukrainën.
Pasi ofroi fillimisht mbështetje dhe ndihmë të konsiderueshme për Ukrainën në fillim të konfliktit me Rusinë, ish-kryeministri polak Mateusz Morawiecki njoftoi në shtator 2023 se vendi i tij do të pushonte së armatosuri Ukrainën për t’i dhënë përparësi forcimit të forcave të saj të mbrojtjes. Ky vendim përkoi me një mosmarrëveshje të vazhdueshme midis dy vendeve për eksportin e drithërave ukrainase, duke bërë që Ukraina të kërcënojë me veprime ligjore kundër Polonisë me Organizatën Botërore të Tregtisë (OBT). Polonia kishte ofruar mbështetje për Kievin në rreth tre miliardë euro, duke përfshirë pajisje ushtarake me vlerë 1.5 miliardë euro.
Qeveria e re polake, e zgjedhur në dhjetor 2023, i është rikthyer kursit europian. Kryeministri i ri i Polonisë, Donald Tusk, një politikan me përvojë evropiane dhe ish-president i Këshillit Evropian (2014-2019), vizitoi Berlinin dhe Parisin në shkurt 2024 për të forcuar bashkëpunimin në politikën e jashtme evropiane. Së bashku me Gjermaninë dhe Francën, qeveria polake aktivizoi formulën “Trekëndëshi i Vajmarit”, duke forcuar më tej bashkëpunimin në politikën e jashtme dhe atë të sigurisë. Formula “Trekëndëshi i Vajmarit”, e krijuar në 1991, është një aleancë midis tre vendeve që synon të bashkëpunojë për çështjet evropiane.
Zgjedhjet presidenciale të Shteteve të Bashkuara janë caktuar për më 5 nëntor 2024
Presidenti amerikan Joe Biden po përballet me vështirësi në kalimin e një pakete ndihme financiare për Ukrainën përmes Kongresit Amerikan në vitin zgjedhor. E komplikuar këtë situatë sfiduese për Ukrainën është kthimi i mundshëm i Donald Trumpit në Shtëpinë e Bardhë vitin e ardhshëm.
Trumpi nuk e ka artikuluar qartë politikën e tij ndaj Ukrainës, përveç pretendimit të tij se mund t’i japë fund luftës brenda 24 orëve. Retorika e tij kundër NATO-s është e njohur, së bashku me përçmimin e tij të përgjithshëm për institucionet evropiane dhe admirimin e tij befasues për presidentin rus Vladimir Putin. Tashmë ka një shqetësim në rritje në BE për rikthimin e mundshëm të Trumpit në krye të Shteteve të Bashkuara. Ndërsa implikimet e sakta financiare të një administrate tjetër Trump mbeten të pasigurta, është e kujdesshme të parashikohet skenari më i keq për Ukrainën, ku ushtria e tyre po humbet vrullin e terrenit dhe pritet që Trump të vendosë të ndalojë miliarda ndihma për Ukrainën. Kjo është një perspektivë shqetësuese për politikën evropiane të mbrojtjes, e cila tashmë beson se Putini po përfiton në kohë dhe po përpiqet t’ia kalojë Perëndimit. 12 muajt e ardhshëm janë vendimtarë për aleatët evropianë të Ukrainës, pasi është evidente se interesi i Evropës qëndron në pengimin e Putinit që të fitojë këtë luftë.
Në prag të zgjedhjeve presidenciale në SHBA, në mënyrë të pashmangshme do të ngrihen shqetësime për implikimet për sigurinë evropiane nëse Shtetet e Bashkuara mungojnë. Duke pasur parasysh se siguria e Ukrainës është e lidhur drejtpërdrejt me sigurinë më të gjerë evropiane, çështja se si të mbështetet Kievi mbetet parësore. Qëllimi afatgjatë i Evropës është të arrijë një pavarësi më të madhe sigurie nga Uashingtoni, i cili divergon nga politika transatlantike e SHBA-së.
Trumpi nuk ndan të njëjtat besime në parime si evropianët, si liria dhe sovraniteti i Ukrainës dhe justifikime të tjera që nuk përputhen me prioritetet apo llogaritjet e tij. Ai ndoshta do të angazhohet me Putinin për të diskutuar zgjidhjen e krizës, e cila ka të ngjarë të vijë në kurriz të Ukrainës, pasi asaj i mungojnë ndikimet thelbësore që kanë rëndësi për Trumpin dhe natyrën e tij oportuniste.
A është status quo-ja ‘skenari korean’ për ndalimin e konfliktit në Ukrainë?
Pavarësisht mohimit të diskutimeve nga Rusia për “skenarin korean”, ai paraqet një zgjidhje të dobishme për Moskën për disa arsye. Konflikti rus me Ukrainën ka qenë në një gjendje acarimi prej muajsh. “Skenari korean” i garanton Rusisë ruajtjen e territorit që ka pushtuar në Ukrainën lindore dhe jugore, si dhe fortifikimin e pozicioneve të saj përgjatë vijës kufitare prej rreth 1000 km.
“Skenari korean” ose “paraleli i 38-të” zakonisht quhet zgjidhja e arritur pas Luftës Koreane (1950-1953) përgjatë vijës së armëpushimit midis Koresë së Veriut dhe Koresë së Jugut, ku një zonë e çmilitarizuar shtrihet midis dy Koreve. Megjithatë, ky skenar nuk përfshinte nënshkrimin e një marrëveshjeje paqeje midis dy vendeve, duke i mbajtur ato në luftë që nga viti 1953.
Nëse ky skenar zbatohet përgjatë vijave ekzistuese të betejës dhe në negociatat e ardhshme të paqes, Ukraina do të humbasë afërsisht 100,000 kilometra katrorë drejtpërdrejt.
Ukraina nuk do të pranojë asnjë formulë për ngrirjen e konfliktit të ngjashëm me “skenarin korean” nëse mbështetja perëndimore nuk pushon plotësisht. Kjo nuk pritet të ndodhë shpejt pasi Evropa ende e konsideron Ukrainën linjën e saj të parë të mbrojtjes.
Rusia është në favor të ngrirjes së konfliktit dhe status quo-së
Udhëzuesi kryesor i politikës së Putinit në vitin 2024 është ruajtja e status quo-së në frontin ukrainas. Ekspertët gjeopolitikë dhe ushtarakë nuk parashikojnë një ofensivë të madhe nga Kremlini, të paktën jo në gjysmën e parë të vitit. Kjo qasje është fuqimisht e justifikuar nga këndvështrimi i tyre. Moska nuk sheh nevojën për të ndryshuar vijën aktuale të demarkacionit të luftës, pasi një veprim i tillë mund të prishë balancën ekzistuese të pushtetit ndërsa vendi përgatitet për zgjedhje të rëndësishme presidenciale. Pavarësisht rezultatit të parashikueshëm të këtyre zgjedhjeve, kjo nuk e zvogëlon domethënien e ngjarjes, e cila praktikisht e pozicionon Putinin si udhëheqësin e kombit dhe zotëruesin e përjetshëm të Kremlinit. Kjo nënkupton forcimin e qasjes “putiniste” në Rusi për shumë vite në vijim, duke sfiduar pritshmëritë e mëparshme perëndimore për rënien e saj.
Rusët janë të vetëdijshëm se rezervat perëndimore kanë mbaruar me armë dhe municione, që do të thotë se kostot e furnizimit për Ukrainën do të përshkallëzohen në fazën e ardhshme. Ky zhvillim po nxit disa vende perëndimore të favorizojnë krijimin e një industrie të përbashkët të mbrojtjes me Kievin si një alternativë ndaj dërgesave të armëve ushtarake dhe teknologjisë së prodhuar në vendet e NATO-s. Madje, ka një konsideratë në lidhje me përfshirjen e mundshme të shteteve të Ballkanit Perëndimor, duke shfrytëzuar kapacitetet e tyre të zgjeruara, në prodhimin e municioneve shumë të nevojshme për Ukrainën.
Ekspertët nuk parashikojnë një zgjerim të konfliktit ushtarak para mesit të vitit dhe çdo përshkallëzim i tillë ka të ngjarë të lidhet me (ç)rregullin e brendshëm në Ukrainë. Vlerësimet e përgjithshme tregojnë se tremujori i fundit i vitit 2024 do të jetë vendimtar në përcaktimin e fatit të luftës ruso-ukrainase.
Kujtojmë se udhëheqësit evropianë kanë deklaruar se synojnë të përdorim përfitimet nga asetet e ngrira ruse për të ndihmuar Ukrainën, e cila që nga viti 2022 po përballet me pushtimin në shkallë të gjerë të nisur nga Rusia.
Zyrtarët e Perëndimit po shkojnë drejt konfiskimit të aseteve të ngrira financiare të Rusisë, në vlerë rreth 300-350 miliardë dollarëve, për ta mbështetur Ukrainën.
Pothuajse shumica e gati 210 miliardë eurove të rezervave ruse të bllokuara në BE – para së gjithash obligacionet dhe llojet e tjera të garancive në të cilat kishte investuar Banka Qendrore e Rusisë – po mbahen në depozituesin e quajtur Euroclear në Bruksel.
Ndryshe, Rusia filloi një pushtim në shkallë të gjerë të Ukrainës, më 24 shkurt 2022, duke shënuar një përshkallëzim të madh të luftës ruso-ukrainase në vazhdim që filloi në vitin 2014.