Rëndësia e definimit të infrastrukturës kritike në Maqedoninë e Veriut

Është i nevojshëm standardizimi i kornizës normative, respektivisht që sistemi ligjor kombëtar të identifikojë dhe njohë infrastrukturën kritike si vlerë nëpërmjet miratimit të ligjit të parë për mbrojtjen e infrastrukturës kritike.

Veçimi i infrastrukturës kritike si term sigurie dhe si term operacional është një fenomen relativisht i ri që u aktualizua veçanërisht pas sulmit rus në Ukrainë, duke mbuluar kryesisht sistemet e energjisë dhe transportit, por edhe sistemet e ujit dhe infrastrukturën e trafikut. Megjithatë, edhe pse termi është i ri, kjo nuk do të thotë se infrastruktura kritike është një fenomen i ri. Përkundrazi, çdo rend shoqëror në çdo epokë të njerëzimit kishte infrastrukturën e vet kritike, gjegjësisht sisteme thelbësore për funksionimin shoqëror – furnizimin me ujë, prodhimin dhe furnizimin me ushqim, korridore të caktuara rrugore.

Në rrethana të ndryshuara në aspektin e sigurisë, infrastruktura kritike është një objekt legjitim mbrojtjeje që duhet identifikuar dhe njohur nga sistemi si i tillë nëpërmjet imperativit të normës, respektivisht kornizës ligjore. Kjo do të thotë një përcaktim sigurie që gjeneron krijimin e normave të reja juridike dhe interpretimin e atyre ekzistuese në një këndvështrim tjetër dhe që kërkon zbatimin e analogjisë juridike.

Pjesa më e madhe e infrastrukturës kritike sot është pronë private.

Për rrjedhojë, pavarësisht se ku ndodhet një segment i caktuar i infrastrukturës – vetë shteti mund të mos jetë më në gjendje të sigurojë infrastrukturën kritike në tërësinë e saj dhe mund të jetë shumë i varur nga sektori privat për këtë qëllim.

Korporatat që zotërojnë një pjesë të konsiderueshme të infrastrukturës kritike po zgjerojnë vazhdimisht tregun dhe veprimtarinë e tyre, duke u përpjekur të arrijnë dominimin e tregut dhe profitin. Pjesa më e madhe e këtyre pronave është në zona me rrezik.

Përkufizimi i infrastrukturës kritike

Vende të ndryshme njohin sektorë të ndryshëm të infrastrukturës kritike në përputhje me rrethanat dhe nevojat në vendet e tyre. Përkufizimet ndryshojnë, por emëruesi më i vogël i përbashkët janë gjithmonë funksionet jetësore shoqërore. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës infrastruktura kritike kuptohet si “Sisteme dhe asete, fizike ose virtuale, jetike për kuptimin e një shteti, ku paaftësimi ose shkatërrimi i tyre do të kishte një efekt negativ në sigurinë kombëtare, ekonomike dhe sociale të vendit”

Holanda njeh dy kategori të infrastrukturës kritike, nga të cilat kategoria A përfshin: rrjetet e transportit dhe sistemet kombëtare të transmetimit për gazin dhe energjinë elektrike, materialet bërthamore dhe sistemin e furnizimit me ujë, të cilat trajtohen me një nivel më të lartë mbrojtjeje dhe kategoria B me një nivel më të ulët sigurie ku përfshihet shpërndarja rajonale e gazit dhe energjisë elektrike, aviacioni dhe trafiku detar, rezervat kryesore të industrisë petrokimike, mobilizimi i policisë, shërbimet qeveritare që varen nga bazat e të dhënave dhe sistemet e informacionit përkatëse dhe të aksesueshme, sistemet e komunikimit ndërmjet shërbimeve të urgjencës dhe sektorit financiar.

Në Maqedoninë e Veriut, infrastruktura kritike ende nuk është identifikuar apo përcaktuar.

Pajtueshmëria me Direktivën 2008/114 ishte pjesë e detyrimit për përafrimin apo përputhshmërinë me legjislacionin e Bashkimit Evropian, në pjesën e kapitullit 24 – liria, siguria dhe drejtësia, por kjo nuk ndodhi. Përveç kësaj, infrastruktura kritike është një nga prioritetet kryesore të aleancës së NATO-s. (Mos)njohja e infrastrukturës kritike në kuptimin normativ nuk do të thotë se ajo fizikisht nuk ekziston, por mungesa e një norme e bën të pamundur një qasje holistike ndaj mbrojtjes dhe lë më shumë hapësirë ​​për cenueshmëri në fushën e ndërvarësive që ndodhin midis sektorëve të ndryshëm. Në fund të fundit, infrastruktura kritike është ndoshta termi më i shfrytëzuar në luftën ruso-ukrainase. Njohja e infrastrukturës kritike si e tillë do të nënkuptojë që ne më në fund, institucionalisht, të flasim gjuhën e aleatëve.

Infrastruktura kritike si aset dhe si qëllim i luftës

OKB-ja vlerëson se të ardhurat që ISIS merr nga nafta dhe produktet e naftës në vitin 2015 janë midis 400 dhe 500 milionë dollarë. Gjithashtu, ISIS përdor ujin dhe sistemet e ujit edhe si armë edhe si instrument. Që nga viti 2013, Shteti Islamik ka nisur gati 20 sulme të mëdha (si dhe sulme të panumërta më të vogla) kundër infrastrukturës ujore siriane dhe irakiane. Disa nga këto sulme përfshijnë përmbytjen e fshatrave, kërcënimin për përmbytjen e Bagdadit, mbylljen e portave të digave në Falluxha dhe Ramadi, ndërprerjen e ujit në Mosul dhe helmimin e ujit në zona më të vogla.

Shumica e këtyre operacioneve synojnë forcat qeveritare, duke synuar të luftojnë ushtrinë duke përdorur ujin si armë kundër tyre dhe me disa devijime të infrastrukturës ujore për të penguar lëvizjet e trupave ushtarake.

Përpjekje të tilla shpesh kanë gjithashtu përfitimin shtesë të përmirësimit të përpjekjeve për rekrutim; duke mundësuar ujin të rrjedhë në qytetet që i mbështesin, me të cilën përfitojnë ndjekës dhe mbështetës të rinj.

Nga ana tjetër, qytetet e krishtera dhe shiite u ndërprenë nga furnizimi me ujë dhe kjo strategji ndikoi në ndryshimin e tablosë demografike, duke detyruar popullsinë të migronte. Jashtë fushëbetejave të Lindjes së Mesme, sistemet e transportit janë objektivi më tërheqës në vendet perëndimore.

Përkufizimi i mbrojtjes së infrastrukturës kritike

Bashkimi Evropian në Direktivën 2008/114, nën “mbrojtja e infrastrukturës kritike” nënkupton “të gjitha aktivitetet që synojnë të sigurojnë funksionalitetin, vazhdimësinë dhe integritetin e infrastrukturës kritike në mënyrë që të parandalojnë, zbutin dhe neutralizojnë një kërcënim, rrezik ose cenueshmëri”.

Duke pasur parasysh natyrën dhe karakteristikat e infrastrukturës kritike si e tillë, mbrojtja nënkupton sloganin “Të gjithë ose të gjitha” ose all hazards approach (qasje të njëjtë ndaj të gjitha rreziqeve).

Në këtë drejtim, NATO promovon vlerat e mbrojtjes së infrastrukturës kritike, duke kryer një auditim të nivelit të gatishmërisë së vendeve anëtare në drejtim të planifikimit dhe hartëzimit të infrastrukturës, ku Aleanca nuk hyn në rregullimin e drejtpërdrejtë të kësaj fushe, por formulon programe për të mbështetur planet kombëtare, në drejtim të promovimit të standardeve të larta të gatishmërisë dhe ndërveprimit të përmirësuar në menaxhimin e pasojave të mundshme.

Lidhje e ngushtë me sigurinë kibernetike

Si pjesë e strategjisë së BE-së për sigurinë kibernetike të miratuar në vitin 2013, Direktiva për arritjen e një niveli të lartë të përbashkët të sigurisë së rrjetit dhe informacionit, e njohur si Direktiva NIS, u miratua në vitin 2016. Afati i fundit për transpozimin kombëtar nga shtetet anëtare të BE-së ishte 9 maji i vitit 2018.

Direktiva ka tre pjesë që i referohen: Ndërtimit të kapaciteteve kombëtare, në çdo vend anëtar individualisht; bashkëpunimi ndërkufitar dhe mbikëqyrja kombëtare e sektorëve kritikë. Në të njëjtën kohë, vendet anëtare të BE-së duhet të mbikëqyrin sigurinë kibernetike të operatorëve kritikë të tregut në vendin e tyre dhe kjo përfshin si mbikëqyrjen e mëparshme Ex-ante në sektorët kritikë (energjia, transporti, uji, shëndetësia dhe sektori financiar) si dhe mbikëqyrjen vlerësuese ex-post për furnizuesit kritikë të shërbimeve digjitale (pikat e shkëmbimit të internetit, sistemet e emrave të domenit, etj.).

Pajtueshmëria si me direktivën në lidhje me sigurinë kibernetike ashtu edhe me direktivën në lidhje me mbrojtjen e infrastrukturës kritike është detyrim i vendit në kuadrin e respektimit të së drejtës së BE-së si vend kandidat për anëtarësim.

Qasja holistike si e vetmja përgjigje

Nga burimet e së drejtës ndërkombëtare është e vështirë të veçohen norma specifike që e trajtojnë infrastrukturën kritike si të tillë. Në kontekstin e ligjit kombëtar, situata është shumë më e lehtë nëse shteti individual rregullon drejtpërdrejt çështjen që është në interes. Në këtë kontekst, është gjithashtu e rëndësishme se cilës traditë juridike i përket vendi në fjalë: kontinentale apo anglo-saksone, për shkak të burimeve të së drejtës që i referohet secili prej tyre.

Duke marrë parasysh se një pjesë e madhe e infrastrukturës kritike është privatizuar, për operatorët do të zbatohen dispozitat e së drejtës civile, veçanërisht në fushën e pronësisë dhe detyrimeve ligjore. Më shpesh, nëse bëhet fjalë për investime të huaja direkte, ato kanë një regjim të veçantë mbrojtjeje dhe disa aspekte janë të rregulluara si nga ligji ndërkombëtar i investimeve ashtu edhe nga ligji kombëtar. E drejta ndërkombëtare e investimeve do të gjejë padyshim rolin e saj.

Duke pasur parasysh ndikimin në rritje të ngrohjes globale dhe fatkeqësive natyrore, e drejta ndërkombëtare mjedisore nuk duhet të jetë ende qendra e gravitetit të debatit. Organet dhe agjencitë rregullatore dhe aktet nënligjore të nxjerra prej tyre kanë një rol të veçantë në legjislacionin kombëtar. Legjislacioni penal, nga ana tjetër, ka një rol të veçantë mbrojtës dhe parandalues ​​që u shtjellua veçmas.

Të gjithë aktorët duhet të gjejnë vendin e tyre në sistemin e menaxhimit të krizave, bazuar në menaxhimin e centralizuar, por ekzekutimin e decentralizuar. Detyrimi për standardizim, protokolle të sigurisë dhe sigurisë në punë gjithashtu duhet të respektohen në përputhje me rrethanat në çdo sferë.

Që gjithçka të ndodhë, është e nevojshme të standardizohet korniza normative, respektivisht që sistemi juridik kombëtar të identifikojë dhe njohë infrastrukturën kritike si vlerë nëpërmjet miratimit të ligjit të parë për mbrojtjen e infrastrukturës kritike. Një nismë e tillë ka nisur tashmë në Ministrinë e Mbrojtjes, kurse ligji i propozuar synon të vendosë mbrojtjen e infrastrukturës kritike si prioritet kryesor kombëtar dhe të inicojë ngritjen e një sistemi funksional sipas standardeve të aleatëve.

Burimi: Respublica