Rrjetet sociale nuk përdoren vetëm për propagandë, por edhe për rekrutimin e ballkanasve në ushtrinë ruse

Rekrutimi i mercenarëve nga Ballkani përmes aplikacionit Telegram nuk është vetëm një histori e individëve që kërkojnë fitim apo aventurë në një luftë të huaj. Ky fenomen zbulon mënyrën se si platformat digjitale po i shkatërrojnë kufijtë midis luftës reale dhe asaj virtuale, duke e kthyer konfliktin në një rrjet interesash ku përzihen ideologjia, varfëria dhe propaganda. Për Rusinë, kanale të tilla paraqesin një forcë shtesë dhe mundësi për të mohuar përgjegjësinë; për rekrutimin – një fitim të shpejtë dhe një të ardhme të pasigurt. Por për Ballkanin, një rajon me të kaluar të vështirë dhe stabilitet të brishtë, kjo mund të nënkuptojë rihapjen e plagëve të vjetra dhe eksportin e paqëndrueshmërisë, shkruan Vërtetmatësi.

Shkruan: Miroslava Simonovska

Persona të paguar nga Ballkani po rekrutojnë vullnetarë nga Serbia dhe Bosnja e Hercegovina për të luftuar në anën e Rusisë në luftën kundër Ukrainës. Sipas hulumtimit më të ri të “Detektor”, pjesë e Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në BH, ky rekrutim i paligjshëm zhvillohet përmes kanaleve në aplikacionin Telegram. Në njërin prej tyre janë infiltruar edhe gazetarët, të cilët për muaj me radhë kanë ndjekur mënyrën se si një person që ka edhe kanalin e vet në YouTube, u jep udhëzime rekrutëve që, nëse pyeten, të theksojnë se “në Rusi po shkojnë si turistë”. Por e vërteta është se ata shkojnë për t’u bërë luftëtarë të paguar për një shtet të huaj, me premtime se do të marrin trajnim, shtetësi ruse, paga prej mijëra eurosh dhe përfitime për familjet e tyre, si arsim falas për fëmijët.

Që nga 24 shkurti 2022, kur Rusia nisi pushtimin e pa provokuar ushtarak ndaj Ukrainës, ajo ka intensifikuar përpjekjet për të mobilizuar ushtarë. Arsyeja për këtë veprim janë humbjet e mëdha dhe mungesa e përgjigjes nga popullsia ruse, gjë që e detyroi presidentin Vladimir Putin në korrik 2025 të nënshkruajë një dekret që u lejon edhe të huajve të shërbejnë në ushtrinë ruse si gjatë periudhës së rekrutimit ashtu edhe gjatë gjendjes së luftës.

Hulumtimi i “Detektor” zbulon lidhje ballkanike në këtë proces rekrutimi — rrjete nga Ballkani që përdorin kanale në Telegram, ofrojnë logjistikë dhe këshilla praktike për luftëtarët e mundshëm, dhe u premtojnë pagesa të larta për rekrutimin. Si figurë kryesore në këtë proces përmendet Dejan Beriq, i cili në gjuhën serbe në Telegram dhe YouTube raportonte lajme nga fronti dhe kishte mijëra ndjekës. Në mesazhe private, Beriq premtonte se po formohej një njësi e re “me shumë serbë” dhe se njohja e gjuhës ruse nuk ishte e domosdoshme.

Igor, mirëdita. Këtu jemi organizuar, mund të nisesh. Kur t’i blesh biletat, lajmërohu më herët se i ke blerë dhe se po vjen, që dikush të të presë, thotë ai në një mesazh zanor të publikuar nga “Detektor”.

Një nga rregullat që ai thekson është se nga Rusia “nuk lejohet dërgimi i fotografive, videove apo mesazheve te të afërmit”, përndryshe pason burgim shumëvjeçar.

Gjithçka është e rreptë. Trajnimi nuk është i vështirë, asgjë e komplikuar. Komandanti është Vuk, shkroi ai. 

Sipas gazetarit hulumtues John Lechner, profili i “vullnetarit” nga Ballkani që dëshiron t’u bashkohet njësive ruse i ngjan brezit të ri, dhe rekrutimi zhvillohet përmes rrjeteve sociale.

Është e vështirë të thuhet saktësisht cili është motivimi në të gjitha rastet, por zakonisht bëhet fjalë për njerëz që në një mënyrë apo tjetër janë të pakënaqur me jetën që kanë në shtëpi dhe ndihen të entuziazmuar nga mundësia për t’u bashkuar me diçka më të madhe se vetja e tyre, thotë ai për “Detektor” 

Ligjet në Bosnje e Hercegovinë dhe Serbi, po ashtu si Kodi Penal në Maqedoninë e Veriut, ndalojnë luftimin në ushtri të huaj, dhe në të tre shtetet kjo konsiderohet vepër penale. Por, kjo nuk i pengon ata që rekrutojnë të përdorin rrjetet sociale dhe kanalet në Telegram për të kërkuar mbështetësit e tyre, të cilëve u premtojnë përfitime dhe u ofrojnë ndihmë logjistike për t’i çuar në front.

Profesori Vladimir Pivovarov, ish-shef i inteligjencës ushtarake, për “Vërtetmatësin” shpjegon se mënyrat e rekrutimit për luftën në Ukrainë janë dyfishe, si përmes ndërmjetësve mes njerëzve, ashtu edhe përmes rrjeteve sociale.

Mekanizmat e rekrutimit, jo vetëm në ushtrinë ruse, por edhe në ushtri të tjera shtetërore, zhvillohen përmes rrugëve elektronike dhe përmes njerëzve që rekrutojnë nga njeri tek tjetri. Jemi të njohur me dëshmi të luftëtarëve nga rajoni që janë ankuar se kur ishin në Rusi nuk morën asnjë trajnim dhe u përdorën si “ushtar pa shanse mbijetese” në front, por nuk mund të verifikohet nëse materialet video të tilla janë të vërteta apo manipulime. Megjithatë, më kujtohet se disa vite më parë isha i ftuar në dy diskutime në Qeveri kur ishte aktuale çështja e rekrutimit në ISIS dhe u mor një qëndrim i qartë dhe i prerë që në Kodin Penal të bëhet ndryshim dhe kjo të konsiderohet vepër penale. Mbështetje të veçantë për këtë nismë morëm nga Mbretëria e Bashkuar dhe SHBA. Në vendet perëndimore, nëse dikush lufton për ISIS, për shembull, i hiqet shtetësia dhe i konfiskohet pasuria, deklaroi për “Vërtetmatësin” profesori universitar për siguri, Pivovarov. 

Në fund të gushtit të këtij viti, Agjencia për Siguri Kombëtare e Maqedonisë së Veriut konfirmoi se kishte zbuluar qytetarë të Maqedonisë së Veriut që kishin shkuar të luftojnë në luftëra të huaja, përfshirë luftën e Rusisë kundër Ukrainës, por edhe në konflikte të armatosura në Lindjen e Mesme.

Sipas të dhënave të ASK-së, katër qytetarë maqedonas kishin shkuar të luftonin në anën e Rusisë kundër Ukrainës. Përveç tyre, katër persona të tjerë nga Maqedonia ishin bashkuar me grupe terroriste në Lindjen e Mesme. ASK-ja thekson se disa organizata nga vendi, që dërgojnë ndihma humanitare për rajonin, përmes kontakteve të tyre kishin ndihmuar në largimin e këtyre personave.

Më 30 nëntor 2024, Ministria e Punëve të Brendshme ngriti padi penale kundër qytetarit maqedonas J.K. për veprën penale të pjesëmarrjes në ushtri, polici, formacion paramilitar ose parapolicor të huaj. Sipas informacionit të policisë, ai kishte shkuar në Moskë për t’u bashkuar me ushtrinë ruse, por më 11 tetor ishte kthyer në vend.

I denoncuari, pasi më parë kishte parë material propagandistik me thirrje për shërbim në ushtri, polici, formacione paramilitare ose parapolicore për nevojat e Federatës Ruse, përmes një platforme komunikimi në internet hyri në kontakt me një person të panjohur mashkull, i cili prezantoi veten si i ngarkuar nga ushtria ruse për të rekrutuar ushtarë për shërbim në ushtrinë ruse me kompensim prej 3,000 eurosh. Duke shfaqur gatishmërinë për t’u bashkuar me një njësit të ri të formuar brenda ushtrisë ruse, i destinuar për të luftuar në frontet e Ukrainës, i denoncuari më 5 tetor 2024 nga Aeroporti Ndërkombëtar i Shkupit përmes Beogradit udhëtoi drejt Moskës, Federata Ruse, njoftoi MPB-ja. 

Numri i pjesëmarrësve nga Ballkani në formacionet e huaja të ushtrisë ruse është i panjohur dhe nuk është shpallur zyrtarisht. Raportet e mediave tregojnë si për vdekje ashtu edhe për të dënuar në Serbi, megjithëse vetëm me dënime me kusht dhe dënime me burg prej 6 muajsh. Vlerësimet e Ambasadës së Ukrainës në Serbi që nga viti 2018 janë se mbi 300 vullnetarë nga Serbia janë bashkuar me ushtrinë ruse. Sipas informacioneve jozyrtare, qytetarët serbë largohen gjithashtu për në Ukrainë përmes grupeve dhe organizatave të tifozëve dhe të krahut të djathtë, shkruan H1.

Rekrutimi i mercenarëve nga Ballkani përmes Telegramit nuk është vetëm një histori për individë që kërkojnë të ardhura ose aventurë në luftën e dikujt tjetër. Ky fenomen zbulon se si platformat digjitale po thyejnë kufijtë midis luftës reale dhe virtuale, duke e shndërruar konfliktin në një rrjet interesash ku përzihen ideologjia, varfëria dhe propaganda. Për Rusinë, kanale të tilla nënkuptojnë fuqi shtesë dhe mundësi për të mohuar përgjegjësinë, për rekrutët – përfitime të shpejta dhe një të ardhme të pasigurt. Por për Ballkanin, një rajon me një të kaluar të vështirë dhe stabilitet të brishtë, kjo mund të nënkuptojë rihapjen e plagëve të vjetra dhe eksportimin e paqëndrueshmërisë.