Referendumi i BE-së dhe zgjedhjet presidenciale në Moldavi
Moldavia vuajti nën Perandorinë Ruse dhe BRSS-në, dhe politikanët prorusë si Ilan Shor po punojnë për t’u kthyer në ato “kohë të mira të vjetra”, nëse është e nevojshme me dhunë, e cila ndihmohet nga paraushtarakët rusë Wagner dhe disa struktura nga Serbia. Një pjesë e Moldavisë është nën pushtimin rus (Transnistria), dhe pjesa tjetër është objektiv i sulmeve hibride ruse, kështu që në një atmosferë kaq të tensionuar Моldoavia votoi për president dhe për integrimin në BE, shkruan Vërtetmatësi.
Shkruar nga: Vangel Bashevski
Më datë 20.10.2024 në Moldavi u zhvilluan zgjedhjet presidenciale dhe referendumi në lidhje me integrimin e saj evropian dhe ky i fundit mori më shumë publicitet në vendin tonë, gjatë të cilave doli në pah euroskepticizmi i disa bashkëqytetarëve tanë, si dhe ndikimet e dëmshme nga Kremlini.
Debutimi i narrativave pro-ruse
Presidentja aktuale pro-evropiane Maja Sandu mori 42,49 për qind të votave dhe kundërshtari kryesor Alexander Stojanoglo, i cili përfaqësonte me kusht opsionin pro-rus, mori 25,95 për qind, por ata do të përballen gjithashtu në raundin e dytë më 3 nëntor 2024.
Thuhet se Stojanoglo nuk është aq pro-ruse sa, për shembull, ish-presidenti Igor Dodon dhe Partia e tij e Socialistëve (PSRM), por ajo ende qëndroi pas Stojanoglo-s, kështu që zgjedhjet shihen si një përplasje midis оpinioneve evropiane dhe proruse, dhe kjo ishte veçanërisht e vërtetë për referendumin.
Kur dolën rezultatet fillestare të referendumit, disa në vendin tonë nxituan të shpallin humbjen e opsionit europian, edhe pse votat nuk ishin të numëruara 100%, ndaj publikuan tituj si:
Një goditje e madhe për presidenten properëndimore Maya Sandhu
Moldavia i tha “jo” referendumit për anëtarësim në BE!
Shuplakë BE-së: Moldavët nuk duan BE-në
Ngjashëm ishte edhe në Serbinë fqinje, ku shkruhej (përkthyer):
BE-ja dhe Perëndimi po dridhen! Moldavia i tha “JO” referendumit të BE-së
TERMET GJEOPOLITIK: Moldavia i tha “JO” referendumit të BE-së – Brukseli po shembet me shpejtësi?!
Kjo i kënaqi euroskeptikët dhe simpatizantët e Vladimir Putinit në vendin tonë (shembuj: këtu, këtu dhe këtu), por ata u zhgënjyen nga rezultati përfundimtar, sipas të cilit opsioni evropian fitoi, megjithëse me një diferencë shumë të vogël: 50.38 për qind ndaj 49.62 për qind.
Disa në vendin tonë sugjeruan se kjo kthesë ishte për shkak të mashtrimit (shembull: këtu, këtu dhe këtu), dhe deputeti i partisë E Majtë pro-ruse, Rexhep Ismail, i akuzoi për (fjalë për fjalë) “inxhinieri elektorale”. Këtë e sugjeroi edhe zëdhënësi i Putinit, Dmitry Peskov, i cili gjithashtu akuzoi se opozita në Moldavi ishte e shtypur. Në lidhje me këtë, agjencia ruse RIA Novosti raportoi:
Ata i privuan opozitës moldave të drejtën për të marrë pjesë në zgjedhje
Kjo nuk është e vërtetë, PSRM, e cila ka emëruar Stojanoglon, është parti opozitare. Edhe pse ai nuk është anëtar i saj, ajo ka qëndruar pas tij dhe ai performon nën stemën e saj të partisë. Vëzhguesit e vlerësuan votimin si kryesisht të drejtë (burimet: 1, 2, 3, 4 dhe 5), ndryshe nga, për shembull, në Rusi, ku Putin ka sunduar për 25 vjet, dhe opozita pushkatohet, helmohet ose vdes në burg.
Pati parregullsi në Moldavi nga ana e opozitës pro-ruse, pjesët radikale të së cilës madje planifikonin dhunë, por më shumë për këtë më vonë. Pas tyre qëndron Ilan Shor, një oligark dhe kriminel i arratisur në Rusi, i cili ndihmohet nga paraushtarakët Wagner dhe disa struktura nga Serbia.
Më datë 21.4.2024 Shor themeloi koalicionin Fitore në Moskë nga partitë pro-ruse nga Moldavia: Fitorja, Rilindja, Shansi dhe Forca Alternative për Shpëtim, e cila përfshin gjithashtu partinë e Shor, e cila është e ndaluar në Moldavi. Ndryshe nga më i moderuari Stojanoglo, koalicioni i Shor-it është dëshmuar se është subversiv dhe nuk u lejua të merrte pjesë në zgjedhje. Ajo tani po ankohet në OKB, BE dhe OSBE, dhe kjo është “opozita e shtypur” për të cilën flet Peskov (në fakt, është një kolonë klasike e pestë).
Kthesa, e cila e befasoi, ishte për shkak të votave nga diaspora, të cilat kërkonin kohë për t’u numëruar. Moldavia është e varfër, ndaj mbi një milion qytetarë të saj jetojnë dhe punojnë jashtë vendit: 250-300 mijë në Itali, 100-160 mijë në Francë, 100 mijë në Gjermani etj.
Zëdhënësja e MPJ-së ruse, Maria Zakharova, ka deklaruar se në Rusi janë 500.000 shtetas moldavë dhe për ta Moldavia ka ofruar vetëm 2 qendra votimi dhe 10.000 fletë votimi, që do të thotë se i ka sabotuar, sepse do të kishin votuar për opsionin prorusë. E kishim edhe këtë narrrativë.
Por Moldavia e bëri këtë, sepse në zgjedhjet parlamentare të vitit 2021, vetëm 6,154 qytetarë moldavë votuan në Rusi, krahasuar me 66,293 në Itali. Në zgjedhjet presidenciale të vitit 2020, në Rusi votuan: 5605 (raundi i parë) dhe 14068 (i dyti), dhe në Itali: 46516 dhe 83032. Në zgjedhjet e fundit, në një qendër votimi në Rusi votuan 4,174 dhe në tjetrën 4,087.
Shifra e Zakharova prej 500,000 është e pasaktë ose e vjetëruar. Burime të ndryshme (ruse dhe moldave, më të reja dhe më të vjetra, regjistrimi dhe të gjitha llojet) japin numra të ndryshëm – nga rreth 6,000 në 700,000, dhe disa numëruan gjithashtu ata qytetarë moldavë që qëndruan vetëm për një kohë të shkurtër në Rusi (burimet: 1, 2, 3, 4 , 5 dhe 6). Nuk ka një numër të saktë dhe është ulur në mënyrë drastike për shkak të luftës.(këtu dhe këtu).
Historia e luftës hibride të Rusisë kundër Moldavisë
Në mesjetë ekzistonte Principata e Moldavisë, e cila pas konfliktit me osmanët duhej të bëhej vasal i tyre, por kur në 1812 u mundën nga rusët, pjesa e Moldavisë e quajtur Bessarabia ra nën sundimin rus. Ajo solli kolonë, të cilët shtypën moldavët, kështu që ata u reduktuan në vetëm 47 për qind në vendin e tyre, dhe gjuha dhe kisha e tyre ishin të ndaluara.
Pas rënies së Perandorisë Ruse në 1917, disa pjesë të saj u bënë të pavarura: Ukraina, Bjellorusia, Gjeorgjia dhe Republika Demokratike e Moldavisë, e themeluar më pas në Bessarabia.
Rusia Sovjetike i sulmoi dhe vendosi regjimet e veta në to, duke krijuar kështu BRSS. Besarabia doli prej saj me ndërhyrjen ushtarake të Rumanisë, pjesë përbërëse e së cilës u bë në vitin 1918. Sipas shumëkujt, moldavët dhe rumunët janë i njejti popull, por disa nuk pajtohen.
Vladimir Lenini nisi një luftë hibride kundër Rumanisë duke nxitur kryengritje në të, duke mbështetur Republikën Sovjetike Besarabian jetëshkurtër dhe duke përhapur propagandë përmes shtypit, e cila më vonë vazhdoi me radio. Më poshtë ishte pjesë e asaj lufte hibride.
Në rajonin gjeografik sovjetik të Transnistrias, i cili administrativisht ishte nën Ukrainën Sovjetike, jetonin një numër i caktuar moldavesh, kështu që në vitin 1924 aty u krijua Republika Autonome Moldaviane – MASSR. Ajo propagandoi se moldavët janë të ndryshëm nga rumunët dhe se Besarabia duhet të ndahet nga Rumania dhe të bashkohet me MASSR.
Në vitin 1940 BRSS mori Besarabinë nga Rumania dhe e kreu atë bashkim, pas së cilës krijoi një Republikë Federale Moldaviane të veçantë – MSSR, e cila nuk ishte më autonome brenda Ukrainës. Në MSSR pasuan represionet staliniste, si dhe indoktrinimi dhe zëvendësimi i identitetit rumun me atë moldav, pjesë e të cilit ishte edhe imponimi i alfabetit cirilik.
Moldavia moderne u bë e pavarur më 27 gusht 1991, por më 2 shtator 1990, Transnistria (në rusisht Pridnistria) u nda prej saj, ku dominojnë ndjenjat pro-ruse dhe popullsia ruse dhe ukrainase. Një pjesë e saj u vendos në kohën e BRSS, kështu që presidenti i parë i Transnistrisë, Igor Smirnov, erdhi në të në 1987 dhe ai lindi në Kamçatkën e largët, Rusi.
Separatizmi çoi në luftë dhe Moldavia u mund nga Transnistria dhe Rusia, e cila ka mbajtur trupat atje që atëherë. Më datë 22.6.2018 OKB-ja miratoi një rezolutë që kërkonte tërheqjen e tyre dhe më 15 mars 2022, Këshilli i Evropës shprehu mendimin se ky është pushtim rus i një pjese të Moldavisë.
Pjesa tjetër është nën sulme hibride, me Shore pas saj. Në vitin 2014 ai kreu një mashtrim bankar miliarda dollarësh dhe u gjykua, por iku në vendlindjen e tij në Izrael dhe më pas në Rusi. Nga atje ai nxiti protesta në Moldavi (2022 – 2023) dhe gjoja planifikoi trazira dhe një grusht shteti.
Wagner dhe një grup i quajtur Farma (ndoshta e ashtuquajtura Fabrika e Trolleve e Yevgeny Prigozhin) e ndihmuan atë në këtë. Arrestimet e diversantëve pro-rusë pasuan dhe më 19 qershor 2023 Partia e Shor u ndalua, por, siç e kemi thënë tashmë, ai me siguri themeloi koalicionin Fitorja në Moskë.
Ministri boshnjak i Mbrojtjes Zukan Helez tha se ka kampe trajnimi ruse në Republika Srpska, në të cilat, siç sqaroi policia moldave, një grup ishte trajnuar për të rrëzuar qeverinë në Moldavi, të cilin disa e kanë lidhur me Shor dhe disa me zëvendëskryeministrin ee Serbisë dhe ish-shefit të saj të inteligjencës Aleksandër Vulin.
Grupi duhej të destabilizonte Moldavinë rreth zgjedhjeve, por u arrestua më 17 tetor 2024. Megjithatë, pala pro-ruse ndikoi në zgjedhje duke u dhënë ryshfet votuesve dhe duke importuar shuma të mëdha parash për këtë qëllim, si dhe u vu re edhe transport i organizuar drejt qendrave të votimit, fotografim apo shfaqje publike të fletëve të rrumbullakosura, dezinformata dhe lajme të rreme etj.
Kur e përmendëm tashmë transportin, ai u organizua edhe për shtetasit moldavë në Rusi, në mënyrë që ata të votonin në përfaqësitë diplomatike të Moldavisë për opsionin pro-rus.
Pas gjithë kësaj, të pretendosh se Moldavia po bën “inxhinieri elektorale” është qesharake. E njëjta gjë vlen edhe për pretendimet se moldavët duan të jenë Provinca Besarabiane nën zgjedhën e Rusisë, por që “Perëndimi i kalbur” nuk i lejon ta bëjnë këtë. Përjashtim bëjnë disa qytetarë të Moldavisë, si ata nga rajoni autonom i Gagauzisë, të cilët objektivisht kanë ndjenja pro-ruse.