Komisioni Evropian: Në RMV të përmirësohet transparenca në hartimin e politikave dhe përfshirjen e shoqërisë civile në procesin e konsultimit
Në lidhje me rolin e shoqërisë civile, në përgjithësi, Komisioni Evropian në raportin e skriningut, vlerëson se kuadri ligjor, rregullator dhe institucional për shoqërinë civile është vendosur. Procesi i regjistrimit të shoqatave duhet të harmonizohet me vendimet e GJEDNJ. Nevojiten një sërë përmirësimesh të tjera, duke përfshirë mbështetjen financiare për OJQ-të. OJQ-të operojnë në një mjedis gjerësisht të favorshëm, por nevojiten përpjekje të mëtejshme për të përmirësuar transparencën në hartimin e politikave dhe përfshirjen e tyre në procesin e konsultimit, raporton Portalb.mk.
Kuadri i përgjithshëm për shoqëritë civile – vlerësimi i Komisionit
Korniza ligjore e Maqedonisë së Veriut në përgjithësi përputhet me detyrimet e saj ndërkombëtare në aspektin e lirisë së asociimit. Megjithatë, vendi duhet të sigurojë që të zbatojë vendimet në pritje të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut në lidhje me regjistrimin e shoqatave.
Liria e asociimit është e garantuar për të gjithë në legjislacion. Sistemi i regjistrimit nuk është i detyrueshëm dhe për ata që vendosin të regjistrojnë një OJQ, procesi është i qartë dhe i aksesueshëm. Regjistri Qendror mbetet i vetmi institucion ku ka regjistrim. Megjithatë, në vitin 2021, OJQ-të kanë pasur disa pengesa në lidhje me detyrimin e regjistrimit të pronarit përfundimtar të OJQ-ve.
“Në nëntor 2022, Kuvendi miratoi disa amendamente në Ligjin për Shoqatat dhe Fondacionet dhe Ligjin për Partitë Politike, me qëllim ndalimin e themelimit të shoqatave dhe partive, programet dhe aktivitetet e të cilave kanë të bëjnë me figura historike të përfshira, ndër të tjera, me fashizmin dhe nazizmin. Zhvillimi i një Ligji të ri për Shoqatat dhe Fondacionet duhet të bëhet përmes një bashkëpunimi kuptimplotë me organizatat e shoqërisë civile dhe palët e interesuara. Ligji duhet të synojë të zbatojë standardet dhe udhëzimet më të larta ndërkombëtare në këtë fushë, duke përfshirë konsultimin me Komisionin e Venecias përpara miratimit të ligjit”, thuhet në raport.
Maqedonia e Veriut, ndër të tjera thuhet se ka ndërmarrë hapa në drejtimin e duhur në lidhje me mbrojtjen nga Paditë strategjike kundër pjesëmarrjes publike(SLAPP). Miratimi i ligjit të ri për përgjegjësinë civile për fyerje dhe shpifje është një hap pozitiv pasi do të ulë gjobat e aplikuara në rastet e shpifjes. Megjithatë, është e rëndësishme që vendi të miratojë një mekanizëm për mbështetjen e objektivave të SLAPP-ve, siç përshkruhet në Rekomandimin për Shtetet Anëtare, i cili rekomandon ofrimin e mbështetjes individuale dhe të pavarur. Në mënyrë të ngjashme, nëse miratohet, Direktiva e propozuar parashikon që procedurat gjyqësore haptazi të pabazuara të pushohen me shpejtësi, të gjitha shpenzimet procedurale duhet të përballohen nga paditësi në rastet abuzive dhe që një kompensim i dëmit t’i jepet objektivit të SLAPP.
Kuadri kombëtar ligjor, rregullator dhe politika për organizatat e shoqërisë civile (ojq) – vlerësimi i Komisionit
Lidhur me rolin e shoqërisë civile në vend, KE konsideron se e njëjta po luan në mënyrë aktive rolin e saj duke monitoruar politikat e qeverisë dhe duke ofruar informacione të rëndësishme si për qytetarët ashtu edhe për institucionet shtetërore. Organizatat e shoqërisë civile janë të pranishme në shumë sektorë dhe janë veçanërisht aktive në promovimin e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore duke qenë të palëkundura në rolet e tyre si roje dhe përmes përfshirjes së tyre në politikëbërje.
Ndërsa kuadri ligjor, rregullator dhe institucional për shoqërinë civile është përgjithësisht i vendosur, nevojiten një sërë përmirësimesh, duke përfshirë nga pikëpamja e mbështetjes financiare për OJQ-të për të siguruar qëndrueshmërinë e tyre. Zbatimi i dispozitave ligjore në mënyrë konsistente është gjithashtu i nevojshëm për të garantuar siguri ligjore dhe parashikueshmëri për palët e interesuara.
Maqedonia e Veriut ka vendosur një politikë për të kornizuar marrëdhëniet ndërmjet qeverisë dhe administratës shtetërore me organizatat e shoqërisë civile. Strategjia për Bashkëpunim dhe Zhvillim të Shoqërisë Civile synon të mbështesë sektorin dhe të sigurojë mjetet për të mbështetur përfshirjen e OJQ-ve në hartimin e politikave. Nevojitet një zbatim i qëndrueshëm që ai të arrijë qëllimet e detajuara në tre fushat e tij prioritare. Në këtë kontekst, roli i Këshillit për Bashkëpunim ndërmjet Qeverisë dhe shoqërisë civile dhe i njësisë organizative në kuadër të sekretariatit të përgjithshëm të qeverisë duhet të rritet. Për zbatimin e strategjisë nevojitet një kuadër efektiv monitorues.
Zbatimi i Strategjisë për Bashkëpunim dhe Zhvillim të Shoqërisë Civile dhe i Planit të Veprimit 2022-2024 është në vazhdim, me rezultate të përziera. OJQ-të janë të përfshira në monitorimin e zbatimit të Strategjisë. Financimi shtetëror për zbatimin e Strategjisë është i pjesshëm.
“Në nivel lokal, përfshirja e OJQ-ve në hartimin e politikave mbetet i pjesshëm, me praktika të ndryshme midis qeverisjes lokale”, thuhet në raportin e KE-së.
Për sa i përket mbështetjes financiare të shoqërisë civile nëpërmjet financimit shtetëror, është e rëndësishme që objektivat ambicioze të Strategjisë të zbatohen. Ligji duhet të vendosë mekanizma/kritere të qarta dhe objektive për dhënien e fondeve publike nga Fondi i ri i pavarur për Mbështetjen dhe Zhvillimin e Shoqërisë Civile. Ndarjet buxhetore për programin vjetor për bashkëpunim me shoqërinë civile nuk janë rikthyer në shtesën e buxhetit 2022. Kjo bie ndesh me synimet politike të strategjisë.
Në vitin 2022, kompetenca për ndarjen e fondeve publike për OJQ-të iu transferua Ministrisë së Sistemeve Politike, thuhet në raport, gjë që çoi në ndryshime në strukturën institucionale për mbështetjen e OJQ-ve.
“Regjimi tatimor për OJQ-të është i favorshëm. OJQ-të nuk i nënshtrohen Ligjit për tatimin mbi fitimin dhe ligji i ri për tatimin mbi të ardhurat personale parashikon një sërë përjashtimesh”, nënvizon KE.
Konteksti më i gjere për mjedis mundësues – vlerësimi i Komisionit
Shoqëria civile vazhdon të njihet nga institucionet shtetërore si një komponent kyç i sistemit demokratik. Mjedisi në të cilin operojnë organizatat e shoqërisë civile është përgjithësisht i favorshëm dhe mundësohet më tej me miratimin e strategjisë së bashkëpunimit dhe zhvillimit të shoqërisë civile 2022-2024. Kjo gjithashtu u mundëson organizatave të shoqërisë civile të luajnë një rol të rëndësishëm në proceset vendimmarrëse dhe në monitorimin e aktiviteteve të shtetit.
Megjithatë, shqetësuese është rënia e përqindjes së projektligjeve që konsultohen përmes instrumentit ENER. Është thelbësore që transparenca të jetë një parim udhëzues në hartimin e politikave dhe që proceset e konsultimit të jenë plotësisht gjithëpërfshirëse. Autoritetet duhet të përfshijnë aktivisht dhe të konsultohen në mënyrë domethënëse me organizatat e shoqërisë civile në iniciativat legjislative dhe politike, duke përfshirë përmes mekanizmave efektivë institucionalë dhe për dialog.
Këshilli për Bashkëpunim ndërmjet Qeverisë dhe Shoqërisë Civile është takuar vetëm 4 herë në vitin 2022. Funksionimi i tij po pengohet nga bojkoti i përfaqësuesve të organizatave të shoqërisë civile, i cili filloi në mars 2022 si protestë për shkurtimin e fondeve publike për sektorin e OJQ-ve. Numri i kufizuar i seancave dhe një përbërje jo e plotë ngre shqetësime në lidhje me kapacitetin e Këshillit për të ushtruar efektivisht rolin e tij si kanali kryesor strukturor për konsultimin dhe përfshirjen e shoqërisë civile në dialogun politik dhe vendimmarrje.
Maqedonia e Veriut pas 17 vitesh me 19 korrik të vitit 2022 filloi bisedimet qasëse me BE-në me mbajtjen e konferencës së parë ndërqeveritare. Megjithatë, negociatat nuk do të fillojnë derisa të bëhen ndryshimet kushtetuese për përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë nga pala e Maqedonisë së Veriut, të cilat për votim në Kuvend kërkojnë dy të tretat e deputetëve, të cilat shumica nuk i ka, prandaj duhet mbështetje nga opozita maqedonase, e cila ka paralajmëruar se nuk do të votojnë për ndryshimin e Kushtetutës.
Nëse nuk bëhen ndryshimet kushtetuese deri në nëntor të këtij viti, procesi eurointegrues i RMV-së rrezikon të bllokohet përsëri.
VMRO-së opozitare, pasi fillimisht i pëlqeu ideja të formohet Qeveri kalimtare me VMRO-në e pa BDI-në, dhe të votohen ndryshimet kushtetuese, së fundmi, lideri i VMRO-DPMNE-së, Hristijan Mickoski ndryshoi mendje duke thënë se nuk do të flasë me Qeverinë për asgjë që është e lidhur me ndryshimet kushtetuese, por vetëm për zgjedhje të shpejta të parakohshme parlamentare.
Përkundër bllokadës së VMRO-së, partitë në pushtet janë optimiste, madje Qeveria e Maqedonisë së Veriut më 17 korrik e dërgoi në Kuvend propozimin për ndryshimet kushtetuese.