Indeksi Global i Krimi të Organizuar: RMV-ja vend tranziti për trafikimin e njerëzve, armëve dhe drogave

Indeksi Global i Krimit të Organizuar për vitin 2023 e ka renditur Maqedoninë e Veriut të 93-tin nga 193 vende sa përfshin Indeksi, ndërsa të 18-tin nga 44 vendet në Evropë dhe të 11-tin nga 17 vendet në Evropën Qendrore dhe Lindore. Indeksi i krimit të organizuar në RMV për këtë vit është 5.03. Bazuar në të dhënat e këtij indeksi, në vitin 2021 Maqedonia e Veriut kishte shkallë më të lartë kriminaliteti me 5.31, ndërsa tani ka rënë për 0.28. Megjithatë, sërish konsiderohet si vend burimi dhe tranziti për trafikimin e njerëzve, armëve dhe drogave, me zyrtarë të përfshirë në rrjetet e grupeve kriminale, transmeton Portalb.mk.

Në vijim ju sjellim detaje për kriminaliteti dhe tregjet kriminale, sipas Ideksit Global të Krimit të Organizuar.

Njerëzit

Maqedonia e Veriut është një vend burimi dhe tranziti për gratë dhe fëmijët që i nënshtrohen trafikimit të seksit dhe punës. Përveç kësaj, migrantët dhe refugjatët që udhëtojnë ose kontrabandohen nëpër vend janë veçanërisht të cenueshëm ndaj trafikimit, sidomos gratë dhe të miturit e pashoqëruar. Grupet e krimit të organizuar po bëhen gjithnjë e më të sofistikuara dhe forcat e rendit shpesh pranojnë ryshfet për të lehtësuar tregun kriminal.

Maqedonia e Veriut shërben si një rrugë e konsiderueshme për aktivitetet e kontrabandës me qenie njerëzore në rajon. Shumica e emigrantëve të kontrabanduar në vend raportohet se kanë origjinë nga Pakistani, Afganistani, Siria, India dhe Bangladeshi. Grupet kriminale të përfshira në këtë treg raportohet se kanë lidhje me zyrtarë të korruptuar dhe janë angazhuar për të ndihmuar emigrantët për të kaluar ilegalisht përtej kufijve dhe për t’i strehuar në hotele apo shtëpi. Për të përballuar këtë treg, qeveria ka forcuar sigurinë në kufirin verior dhe jugor. Rastet e zhvatjes janë ende të përhapura, por janë ulur në Maqedoninë e Veriut në vitet e fundit. Ka raportime që tregojnë përfshirjen e aktorëve kriminalë të huaj kombëtarë në aktivitete të tilla, duke synuar diaspora të ndryshme që jetojnë në vend.

Tregti

Maqedonia e Veriut vazhdon të jetë një vend tranzit dhe destinacion në rajon për trafikun e armëve, megjithëse në një shkallë të vogël. Armët ilegale janë lehtësisht të disponueshme në vend. Që nga fundi i konfliktit të armatosur në ish-Jugosllavi, Ballkani Perëndimor është përmendur si burim i armëve të vogla të paligjshme dhe armëve vdekjeprurëse për grupet e krimit të organizuar në pjesë të tjera të Evropës. Megjithatë, nuk ka shumë dëshmi për këtë disponueshmëri në Maqedoninë e Veriut.

Tregu kriminal i mallrave të falsifikuara në Maqedoninë e Veriut është i vogël. Vendi ka përmirësuar aftësinë e tij për të luftuar importet e mallrave të falsifikuara, veçanërisht kur bëhet fjalë për mallrat e importuara nga Turqia dhe Kina. Në këtë treg dihet se disponohen edhe farmaceutikë të falsifikuar, lodra të rrezikshme dhe të falsifikuara, si dhe veshje e aksesorë të markave të njohura.

Ekziston një treg i paligjshëm për tregtimin e cigareve dhe produkteve të tjera të duhanit në Maqedoninë e Veriut, megjithëse i kufizuar. Vendkalimet kufitare të vendit janë një pikë e rëndësishme tranziti në tregtinë e paligjshme të produkteve të duhanit. Grupet kriminale të organizuara lirshëm dhe bizneset legjitime në Maqedoninë e Veriut dihet se janë aktive në këtë treg.

Mjedisi

Prerjet e paligjshme përfshijnë kryesisht fshatarët që kërkojnë një burim të ardhurash, të cilët shpesh u japin ryshfet rojeve për t’i lejuar të presin më shumë pyje se sa lejohet. Megjithatë, prerjet ilegale në shkallë më të madhe dihet se kryhen nga hajdutët e drurit, shpesh me ndihmën e zyrtarëve qeveritarë. Ndikimi politik dhe ryshfetet përdoren shpesh për të lehtësuar prerjen e pyjeve pa lejet e duhura ose për të fituar akses në pyje. Ndërsa qeveria e Maqedonisë së Veriut kontrollon eksportin e lëndës drusore, korrupsioni dhe çështjet e zbatimit të kombinuara me varfërinë në rajon kontribuojnë në prerjet e paligjshme dhe abuzimin e licencave.

Edhe pse tregu i krimit të faunës është i kufizuar në Maqedoninë e Veriut, vendi është i prekur nga tregtia e paligjshme e kafshëve të egra dhe gjuetia pa leje, veçanërisht gjuetia e paligjshme e rrëqebullit të rrezikuar të Ballkanit. Njerëz të afërt me elitat politike raportohet se marrin pjesë pa u ndëshkuar në gjuetinë e paligjshme të rrëqebullit të Ballkanit. Tregtia ilegale e shpendëve është gjithashtu një problem në Maqedoninë e Veriut dhe në të gjithë Ballkanin Perëndimor. Megjithatë, shumica e krimeve të faunës që përfshijnë gjuetinë e shpendëve janë për shkak të turistëve që udhëtojnë në rajon për gjueti të paligjshme. Gjithashtu, ka shqetësime të konsiderueshme lidhur me peshkimin dhe kontrabandën e paligjshme, të paraportuar dhe të parregulluar të ngjalave të qelqta.

Mineralet e çmuara si ari, xeherori i hekurit, argjendi, bakri, mangani dhe plumbi janë burimet më të rëndësishme natyrore që gjenden në Maqedoninë e Veriut. Mineralet jometalike janë gjithashtu të pranishme dhe ka një histori të gjatë të minierave në rajonin e Ballkanit. Meqenëse ka mungesë kontrolli mbi procesin e nxjerrjes në vend, si dhe nivele të larta korrupsioni në mesin e zyrtarëve qeveritarë, ekziston një potencial i dukshëm për prodhimin dhe tregtimin e paligjshëm të këtyre burimeve jo të rinovueshme. Kur kombinohet me dënimet e ulëta të vendosura për krimet mjedisore në Maqedoninë e Veriut, ky treg bëhet tërheqës për grupet e krimit që tregtojnë burime jo të rinovueshme.

Drogat

Maqedonia e Veriut vazhdon të jetë vend burim dhe tranzit i heroinës, me nivele në rritje të konsumit. Vendi është një nga pikat kyçe të hyrjes për heroinën që vjen nga Afganistani dhe Turqia në rrugën ballkanike përmes kufijve të saj lindorë, kryesisht nga vendi fqinj i Bullgarisë. Droga zakonisht shpërndahet mes nxënësve në shkollat e mesme për t’i bërë ata përdorues dhe më pas ata bëhen tregtarë brenda sistemit arsimor. Përveç grupeve mafioze, pjesë e këtij aktiviteti të paligjshëm janë edhe zyrtarët e policisë lokale që ofrojnë mbrojtje për tregtarët.

Maqedonia e Veriut është një vend tranzit dhe deri diku një vend destinacion për trafikun e kokainës. Megjithatë, konsumi i brendshëm mbetet i kufizuar për shkak të çmimit të tij të lartë. Kokaina mbërrin nga Amerika Latine përmes rrugës ballkanike duke shkuar drejt Bullgarisë, Turqisë dhe Greqisë. Grupet lokale të përfshira në tregun e kokainës bashkëpunojnë me grupet kriminale kosovare dhe shqiptare për të transportuar kokainën në tregjet perëndimore. Mbrojtja politike gjithashtu besohet se ndihmon që ky treg i paligjshëm të funksionojë pa probleme.

Tregtia e kanabisit në Maqedoninë e Veriut vazhdon të jetë një nga tregjet më të mëdha të drogës ilegale në vend. Maqedonia e Veriut është një pikë tranziti për trafikun e kanabisit në Evropën Juglindore. Maqedonia e Veriut është gjithashtu një vend destinacion pasi kërkesa për kanabis mbetet e lartë në vend, për shkak të çmimit të ulët dhe aksesit të lehtë. Tregtia është shoqëruar me dhunë mbi kontrollin e rrugëve të trafikimit. Më tej, grupet kriminale dihet se janë aktive në këtë treg.

Ndërsa shumica e drogave sintetike prodhohen në Serbi, Maqedonia e Veriut dihet se ka disa laboratorë të drogave sintetike. Megjithatë, tregu vendor i Maqedonisë së Veriut për drogën sintetike mbetet i vogël, me nivele të ulëta të kërkesës. Megjithatë, përdoret si vend tranzit. Aty grupet kriminale kanë shumë qendra logjistike, nga ku droga transportohet në Shqipëri apo Kosovë. Ka raporte që sugjerojnë se zyrtarët e zbatimit të ligjit ofrojnë mbrojtje për grupet që veprojnë në këtë trafik të paligjshëm.

Krimet e varura kibernetike

Krimet kibernetike janë të përhapura në Maqedoninë e Veriut dhe janë gjithashtu në rritje. Raporte të ndryshme tregojnë se sektorët publikë dhe privatë të vendit kanë qenë në shënjestër të aktiviteteve kriminale të varura kibernetike, të kryera kryesisht nga grupe të organizuara kriminale me bazë jashtë Maqedonisë së Veriut. Organizatat e krimit kibernetik nga burime të ndryshme thuhet se kanë shënjestruar infrastrukturën kibernetike të institucioneve publike të Maqedonisë së Veriut gjatë viteve të fundit. Disa nga këto grupe e kanë origjinën nga vendet fqinje me të cilat Maqedonia e Veriut ka mosmarrëveshje të vazhdueshme politike. Për më tepër, disa subjekte madje janë të lidhura me fraksionet ndërluftuese në Ukrainë.

Krimet financiare

Shumica e krimeve financiare në Maqedoninë e Veriut janë të lidhura me elitën politike e cila merr pjesë në një gamë të gjerë krimesh financiare, si mashtrimet financiare dhe investimet, evazioni fiskal, përvetësimi dhe shpërdorimi i fondeve. Grupet kriminale të organizuara lirshëm dhe biznesmenë të nivelit të lartë njihen gjithashtu si të përfshirë në krimet financiare transnacionale në vend. Mashtrimi i investimeve mbetet një nga krimet financiare më të zakonshme të përdorura nga grupet kriminale që synojnë individët për përfitime monetare.

Aktorët kriminal

Rrjetet kriminale luajnë një rol të rëndësishëm në peizazhin kriminal të Maqedonisë së Veriut dhe marrin pjesë në shumë tregje të paligjshme, si trafikimi i drogës dhe armëve dhe kontrabanda e emigrantëve. Ndërsa disa rrjete kriminale operojnë në një nivel transnacional, të tjerët veprojnë vetëm në nivel lokal. Shumë rrjete janë formuar përgjatë vijave etnike dhe janë kryesisht të strukturuara në mënyrë hierarkike. Marrëveshja e fshehtë me aktorë të përfshirë nga shteti siguron vazhdimësinë për këto grupe kriminale dhe operacionet e tyre. Ky është tregues i korrupsionit të vazhdueshëm nëpër strukturat shtetërore. Për më tepër, njerëzit e përfshirë në krimin e nivelit të lartë, të cilët ishin të lidhur me aktorë të qeverisë, tani besohet se po bashkëpunojnë me partitë në pushtet. Ekziston një nivel mjaft i lartë i bashkëpunimit të aktorëve kriminalë të huaj-kombëtar në tregjet kriminale të Maqedonisë së Veriut, veçanërisht nga vendet kufitare si Serbia, Shqipëria, Kosova, Greqia dhe Bullgaria, si dhe Turqia.

Biznesmenët e Maqedonisë së Veriut janë të përfshirë me aktorë kriminalë në një sërë tregjesh kriminale. Nivelet e larta të korrupsionit qeveritar dhe linjat e paqarta ndërmjet autoriteteve publike dhe subjekteve të sektorit privat kanë inkurajuar disa fusha biznesi që të ndikohen nga paratë e paligjshme. Për shembull, subjektet private aktive në sektorin e ndërtimit njihen gjerësisht se janë të përfshira në aktivitete të paligjshme, të cilat përfshijnë ryshfet për zyrtarët shtetërorë për dokumentacion dhe leje dhe pastrim parash.

Në Maqedoninë e Veriut nuk vërehen organizata aktive të stilit mafioz. Megjithatë, grupe të vogla që mund të karakterizohen si grupe të stilit mafioz janë të përqendruara në pjesë të caktuara të vendit, janë shumë aktive në trafikun e drogës dhe kontrabandën e qenieve njerëzore. Këto grupe të vogla dihet se bashkëpunojnë mirë me homologët e tyre më të mëdhenj ndërkombëtarë, si mafia ruse dhe italiane.