Edukata gjatë dhurimit

Shkruan: Mr. Nasir Rexhepi

Thelbi shpirtëror i islamit në besim është njëshmëria e Allahut/teuhidi, kurse në veprim edukata. Fryti i parë i besimit islam është mëshira. Një zemër larg mëshirës nuk mund të quhet e gjallë. Besmele-ja që është kreu i çdo pune dhe Fatiha-ja kreu i parë i Kuranit, fillojnë me emrat Rahman (i Gjithmëshirshëm) dhe Rahim (Mëshirëplotë) të Allahut, që shprehin mëshirën, mirëbërësinë dhe bujarinë e Tij. Mëshira, mirëbërësia dhe bujaria, atribute të pandara të besimtarit kanë qenë virtyte të thesarëve të të gjithë pejgamberëve të cilët janë arketipe universale.

Ajetet kuranore dhe hadithet profetike të cilat nxisin dhe motivojnë mirëbërësinë, bujarinë dhe altruizmin janë të shumta. Allahu i Lartëmadhërishëm për t’i bërë më të kapshme për njeriun këto virtyte ofron shembuj të ndryshëm. Njëri ndër to është edhe ajeti kur’anor, në të cilin i Madhi Allah pasurinë e shpenzuar në rrugë të Allahut e shembëllen me  kokrrën e mbjellë në tokë pjellore. Ku thotë:

“ Ata që shpenzojnë pasurinë e vetë në rrugë të Allahut, i shembëllejnë atij që mbjell një kokërr nga e cila dalin shtatë kallinj, ku secili kalli ka nga njëqind kokrra.” (el-Bekare 261)

Qëllimi final i islamit është ta zbukurojë shpirtin e njeriut dhe si të tillë ta drejtojë kah Zoti, dhe me që botëkuptimi islam është pragmatik, ai kërkon që këto kritere teorike të barten edhe në praktikën jetësore të njeriut. Në këtë kuadër, shpirti i çiltër i myslimanit të mëshirshëm dhe bujar duhet të manifestohet edhe gjatë dhurimit. Allahu i Lartë në këtë rafsh, ndër të tjera përmend dy dimensione: kur dikush dhuron diçka, të dhurojë nga ajo që është me vlerë dhe e çmueshme për vet atë, dhe që gjatë dhurimit të mos prek në sedrën e personit të cilit ai i dhuron.

Dhurimi nga ajo që është e çmueshme

Në këtë kontekst Allahu i Madhëruar në një ajet kuranor qartë na lajmëron se si mund të arrihet deri te mirësia e vërtetë, ku thotë:

“Kurrë nuk mund të arrini mirësinë e vërtetë pa dhënë nga gjërat që i doni më shumë! Çfarëdo që të jepni, Allahu e di mirë atë.” (Ali Imran 92)

Shprehja “mirësi e vërtetë” që përdoret në ajet dhe që në terminologjinë përkatëse është “birr”, është komentuar si pika kulmore e mirëbërësisë dhe e dobisë, si mëshira, pëlqimi dhe xhenneti i Allahut. Në një ajet tjetër, Zoti e shpjegon “mirësinë e vërtetë” në këtë mënyrë:

“Birr (mirësi e vërtetë) nuk është ta ktheni fytyrën nga lindja apo perëndimi. Mirësi e vërtetë është puna e atij njeriu që i beson Allahut, ditës së ringjalljes, engjujve, librave, pejgamberëve dhe që, nga pasuria që do, shpenzon për të afërmit, jetimët, të varfërit, për të mbeturit në udhë, për nevojtarët dhe për lirimin e robërve dhe të skllevërve, që fal namaz dhe jep zeqat. Kur bën një marrëveshje, i çon në vend fjalët. Tregohet i durueshëm në kohë shqetësimi, sëmundjeje dhe lufte. Ja, këta janë njerëz besnikë e të sinqertë. Dhe këta janë të bindurit.” (el-Bekare 177)

Në një ajet tjetër, Allahu i Madh flet për anën e kundërt të medaljes dhe tëheq vëmendjen duke thënë:

“O ju që besoni! Mos jepni nga malli i keq/i pa vlefshëm që s’do ta pranonit për vete veçse me sy mbyllur! Dhe dijeni se Allahu s’ka nevojë për gjë dhe është i denjë për lavdërim!” (el-Bekare 267)

Pjesa e ajetit të lartëpërmendur, ku thuhet, “Dijeni se Allahu s’ka nevojë për gjë.” dhe hadithi i i Pejgamberit a.s. se, “Pasuria e dhuruar fillimisht shkon në duart e Allahut e më pas te personi që e pranon atë”, tërheqin vëmendjen e dhënësit për një edukatë dhe elokuencë gjatë dhënies.

Mos dëmtimi i dinjitetit të pranuesit të dhuratës

Në Kur’an thuhet kështu për etikën që duhet respektuar duke dhënë për të mos dëmtuar dinjitetin e pranuesit të dhuratës:

“O ju që keni besuar! Mos i zhvlerësoni lëmoshat/ të mirat që i bëni duke u treguar mendjemëdhenj e duke i prekur të tjerët në sedër/duke i fyer ata, ashtu si njeriu që, megjithëse beson Allahut dhe ditën e  ringjalljes, e shpenzon pasurinë vetëm për t’u dukur!” (el-Bekare 264)

Krahas nxitjes për të bërë mirë në këtë ajet përshkruhet qartë etika që duhet respektuar duke bërë mirë. Me fjalë të tjera, e mira e bërë duke ia thyer zemrën tjetrit, duke  e përbuzur, duke e munduar e duke u mbajtur më të madh, nuk ka asnjë vlerë te Allahu.

Edhe Muhammedi (s.a.v.s.) në këtë kuadër ka thënë:

“Janë tre vetë me të cilët, në ditën e kiametit, Allahu nuk do të flasë, që nuk do t’ua hedhë vështrimin e nuk do t’i nxjerrë të pastër. Për ata ka një ndëshkim të dhimbshëm!”

Pasi Pejgamberi (s.a.v.s.), për shkak të rëndësisë që kishin, i përsëriti tri herë këto fjalë, njëri nga të pranishmit e pyeti se a thua kush ishin këta persona. Pejgamberi (s.a.v.s.) u përgjigj:

“Ai që e heq rrëshqanthi rrobën (me krenari dhe duke u kurdisur), që mbahet me të madhe me atë që jep dhe që e shet mallin duke e vlerësuar me betim të rremë!”

Këto deklarata hapur tregojnë se e mira e bërë duke u mbajtur më të madh dhe duke e prekur në sedër atë që i bëhet, respektivisht e mira e bërë, pa mos e përfillur etikën e dhënies, janë ndër fajet e rënda që e çojnë njeriun në ndëshkim.

Poeti i mistik Mevlana, i frymëzuar nga këto ajete dhe hadithe, në vargjet e tij plotë urtësi, në mes tjerash do të thotë:

“Dhuroje ti mallin e gjënë, e pasurinë në një mënyrë të bukur dhe fito një zemër, lutja e të cilës të të bëhet dritë, të të japë dritë në varr, në atë sterrë të zezë!”

“I varfëri është pasqyrë e njerëzve bujarë. Kujdes, mos e turbullo pasqyrën duke thënë para saj fjalë zemërthyese!”

Po qe se ai që jep arrin ta realizojë situatën dhe etikën e përshkruar në këtë ajet, principaliteti dhe sinqeriteti në zemrën e tij reflektohet edhe te ai që merr dhe, edhe nëse ai që merr nuk është i përshtatshëm, domethënë nuk i takon të marrë (lëmoshë, sadakë, ndihmë, etj.), principaliteti dhe sinqeriteti i tij ndikojnë si një favor hyjnor. Po ashtu, sikur sadakaja të jepet me qëllim të pastër, dhënësi meriton shpërblim edhe sikur t’ia ketë dhënë një personi të pamerituar.

Duke e pasur fjalën për këtë të vërtetë, Pejgambesi (s.a.v.s.) rrëfen:

“Një herë një njeri tha:

-Unë patjetër do të jap sadaka!

Natën doli nga shtëpia me sadakanë me vete dhe, pa ditur gjë, ia la në dorë një vjedhësi! Të nesërmen, njerëzit e fshatit nisën të thonë:

-Çudi! Mbrëmë i qenka dhënë sadaka një vjedhësi!

Njeriu tha:

-I Lartësuar je o Zot! Unë patjetër do të jap sadaka!

-Përsëri, kur u bë natë, doli nga shtëpia me sadakanë në dorë që, kësaj radhe, ia la në dorë një prostitute. Të nesërmen njerëzit nisën e thanë:

-Gjë që s’bëhet! Mbrëmë i qenka dhënë sadaka një prostituteje!

-Kurse njeriu që kishte dhënë sadaka, tha:

-Allahu im! I Lartësuar je, i dhash sadaka një prostituteje! Unë patjetër do të jap prapë sadaka!

-Edhe atë natë, njeriu doli nga shtëpia me sadakanë që ia la në dorë një të pasuri!

-Të nesërmen njerëzit nisën të thonë:

-Ç’punë është kjo? Mbrëmë i paskan dhënë sadaka një të pasuri!

Kurse njeriu tha:

– O Zoti im! I Lartësuar je ti, që më mundësove të jap sadaka edhe pse një vjedhësi, prostitutes dhe të pasurit!

Në saje të këtij principialiteti dhe sinqeriteti, njeriut iu tha në ëndërr se:

– Sadakaja që ia dhe vjedhësit, ndoshta do ta bëjë me turp atë dhe do ta shtyjë të heqë dorë nga vjedhja. Prostituta ndoshta do të heqë dorë nga puna e saj dhe do të bëhet grua e ndershme, edhe i pasuri duke nxjerrë mësim prej kësaj do të fillojë t’u ndajë të varfërve nga pasuria që i ka dhënë Allahu i Lartëmadhëruar.

Myslimani duhet ti përmbahet kësaj edukate gjatë dhënies së sadakasë/lëmoshës, zekatit, borxhit, etj. Po ashtu, dhënësi i cili është i informuar për këtë hadith profetik, ku thuhet: “Çdo sadaka të dhënë nga pasuria hallall, e pranon dhe e merr me dorën e vet Allahu që është Mëshirues”, duhet të japë me njdjenjën e mirënjohjes për atë që e pranon ndihmën, sepse, duke e pranuar dhe e marrë ndihmën, ai e shpëton dhënësin apo mirëbërësin nga një detyrim si dhe e bën ta meritojë shpërblimin hyjnor. Dhënësit të papasurit duhe t’i llogarisin si një pasuri për vete sepse dyert e xhennetit hapen me lutjet e tyre.