DEBAT: Në luftën kundër korrupsionit institucionet duhet të punojnë me OJQ-të dhe kompanitë
Bashkëpunimi ndërmjet institucioneve, organizatave joqeveritare dhe sektorit të biznesit duhet të përforcohet që të arrihet sukses në luftën kundër korrupsionit në vend. Kjo u theksua nga pjesëmarrësit në debatin “Si të arrihet një bashkëpunim më i mirë në luftën kundër korrupsionit ndërmjet sektorit publik, civil dhe të biznesit” i cili u organizua nga Platforma e Organizatave Civile për Luftë kundër Korrupsionit, shkruan Meta.mk.
Dançe Danillovska-Bajdevska, drejtoreshë programore në Fondacionin Metamorfozis, informoi se nesër do të promovohet Indeksi rajonal i Hapjes për vitin 2023, i cili bën vlerësimin e performancës së pushtetit ekzekutiv për qeverisje të mirë në katër fusha: qasje, transparencë, integritet dhe efikasitet.
Ajo theksoi se lufta kundër korrupsionit është një proces afatgjatë, i cili kërkon ndryshim rrënjësor të institucioneve, por edhe ndryshim të kulturës së punës të secilit. Ajo që është kryesore është rritja e transparencës dhe bashkëpunimit ndërmjet të gjithë aktorëve. Në të njëjtën kohë, bashkëpunimi i aktorëve të jashtëm si shoqëria civile është vendimtar, pa të cilin lufta kundër korrupsionit nuk mund të arrihet.
Danillovska-Bajdevska zbuloi se Indeksi i Hapjes për vitin 2023 tregon se institucionet duhet të mundësojnë procese konsultative që janë të parashikueshme dhe të publikuara në kohën e duhur si procese përcjellëse. Plane konsultative për një politikë të caktuar kanë publikuar vetëm gjashtë ministri, ndërsa vetëm një ministri ka publikuar raport nga procesi konsultativ.
“Shoqëria civile duhet të dijë se pse propozimet pranohen apo nuk pranohen, sepse kjo është politikë e kryer nga shteti dhe si nxitje për pjesëmarrje të mëtutjeshme”, tha Danillovska-Bajdevska.
Ajo theksoi se Fondacioni Metamorfozis e ka mbështetur Kabinetin e Zëvendëskryeministrit për qeverisje të mirë në procesin e krijimit të Strategjisë për Transparencë, sepse vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet një luftë më e mirë kundër korrupsionit.
Njëkohësisht Danillovska-Bajdevska tha se nga Strategjia për Transparencë kanë mësuar se për të realizuar një proces esencial konsultativ nevojitet shumë kohë, ndërsa në fund, pas periudhës 9-mujore është përgatitur një Raport si rezultat i këtij proces, i cili ka si produkt një dokument që duhet të mundësojë përmirësim të kulturës së funksionimit të institucioneve.
“Nëpërmjet Indeksit të Hapjes kuptuam se duhet të shmanget praktika e dorëzimit të ligjeve me procedurë të shkurtuar, atëherë nuk ka pjesëmarrje të palëve të interesuara, dhe atëherë nuk ka konsultime”, është decide Danillovska-Bajdevska, duke shtuar se mësimi i nxjerrë nga kjo është se për konsultime thelbësore ndërmjet të gjitha palëve të interesuara si një faktor kyç është koha.
Nikica Kusinikova, drejtoreshë ekzekutive e Shoqatës Konekt, në debat foli për bashkëpunimin ndërmjet sektorit joqeveritar dhe atij të biznesit në luftën kundër korrupsionit. Ajo theksoi se shoqata e tyre do të promovojë zero tolerancë ndaj korrupsionit tek kompanitë.
“Secila kompani ka përgjegjësinë për të krijuar mekanizma efektiv për parandalimin e korrupsionit”, tha Kusinikova.
Ajo theksoi se korrupsioni nuk ndodh vetëm në relacion mes biznesit me shtetin, por edhe në relacionet mes vetë kompanive. Sidomos ndërmarrjet e vogla dhe të mesme raportojnë për tenderë të manipuluar tek disa kompani për të marrë një shërbim ose kontratë, gjë që tregon për një kulturë të krijuar të praktikave korruptive.
Sipas Nikica Kusinikovës një zgjidhje është që vetë kompanitë të ndërtojnë programe për luftë kundër korrupsionit në kuadër të biznesit të tyre dhe t’i inkurajojnë punonjësit e tyre që ta raportojnë korrupsionin. Përvoja botërore për ato kompani që kanë politika kundër korrupsionit tregon se ato janë deri në 50 përqind më pak të ekspozuara ndaj korrupsionit.
“Ne po punojmë që të bëjmë një rreth të kompanive më të mëdha që do të promovojnë programe për parandalimin e korrupsionit në zinxhirët e tyre të furnizimit, që do të preferojnë të zgjedhin kompani që do të kenë pikërisht programe të tilla”, thekson Kusinikova.
Ajo shton se është e rëndësishme përfshirja më aktive e sektorit privat në krijimin e politikave më të gjera për luftimin e korrupsionit në vend, ndërsa këtë e identifikon si kërkesë edhe Strategjia Kombëtare për Parandalimin e Korrupsionit.
Dimitar Nikollovski, drejtor ekzekutiv i Eurothink foli për hulumtimet e tyre të kryera për luftën kundër krimit të organizuar në fushën e prerjes të paligjshme të drunjve dhe mbrojtjen e integritetit të punëtorëve në sektorin e sigurisë.
Ai theksoi se për korrupsion flitet, por krimi i organizuar nuk është një temë që trajtohet shumë nga shoqëria civile. Ata kanë bërë dy hulumtime, kanë dalë në terren dhe kanë kërkuar informacion me karakter publik nga vetë institucionet.
Hulumtimet kanë treguar për mangësi institucionale, korrupsion në policinë pyjore dhe NP Pyjet Kombëtare, lënien e boshllëqeve në veprim dhe kalimin e përgjegjësisë tek institucionet në pjesën e prerjes së paligjshme të drunjve.
“Ndodhi edhe pas takimeve, vetë qytetarët nuk kërkuan këshilla se si të denoncojnë prerjet e paligjshme apo grupet e organizuara që e bëjnë këtë pa u ndëshkuar. Këto institucione janë të vetëdijshme për problemet e tyre, por punojnë me inerci, nuk ka presion nga publiku”, thotë Nikollovski.
Si rezultat i hulumtimit është themeluar një organ koordinues për mbyllur boshllëqet në koordinimin ndërmjet institucioneve dhe janë përmirësuar kushtet e punës së policisë pyjore, ndërsa ka filluar edhe më me seriozitet të diskutohet për një Ligj të ri për Policinë Pyjore dhe një Ligj të ri për Pyjet.
Drejtori ekzekutiv i Eurothink rikujtoi se përmes Eurometrit një herë në vit bëjnë matjen e opinionit publik të qytetarëve, ndërsa në vitin 2022 rezultatet kanë zbuluar një besim të ulët tek gjyqësori dhe prokuroria. Policia ka qenë në vendin e tretë me 22% besim te publiku, pas ushtrisë dhe komuniteteve fetare në vend.
Sa i përket MPB-së ata kanë pasur bashkëpunim me sektorët për transparencë dhe kontroll të brendshëm në MPB. Aty është tejkaluar niveli i antagonizmit mes shoqërisë civile dhe institucioneve në raport me luftën kundër korrupsionit dhe kanë hasur në një punë të përkushtuar dhe të përbashkët për të krijuar matricat për monitorimin e transparencës dhe llogaridhënies.
“Erdhëm në një vendim strategjik se nuk do të shkojmë drejtpërdrejt për luftë kundër korrupsionit, por për të përforcuar qëndrueshmërinë e vetë organizatës dhe për ta zvogëluar hendekun mes qytetarëve dhe institucioneve”, tha Nikollovski nga Eurothink.
Misha Popoviq, hulumtues nga Instituti për Demokraci Societas Civilis theksoi se roli kryesor i sektorit joqeveritar është që të luajë një rol korrigjues për institucionet në mënyrë që të arrihet në fazën e suksesit në luftën kundër korrupsionit.
Sonja Mirakovska, deputete në Kuvendin e RMV-së, në debat theksoi se mekanizmat dhe mjetet që ka Kuvendi në luftën kundër korrupsionit nuk janë të parëndësishme, por pyetja është se sa përdoren ato.
Në mesin e këtyre mekanizmave dhe mjeteve deputetja Mirakovska u ndal në seancën mbikëqyrëse dhe mundësinë e përdorimit të saj në luftën kundër korrupsionit. Me Rregulloren e re të miratuar për funksionimin e Kuvendit në të ardhmen ajo do të mund ta kryejë funksionin e saj mbikëqyrës në mënyrë më efikase. Ajo theksoi se është e rëndësishme që është miratuar Procedura për seancat mbikëqyrëse në kuadër të Rregullores së punës si risi.
Deputetja Mirakovska theksoi se është shumë e rëndësishme që procedurat të thjeshtohen, sepse seanca aktuale mbikëqyrëse bëhet në 33 hapa.
“I gjithë Kuvendi ndalon me punën kur mbahet një seancë mbikëqyrëse”, tha Mirakovska.
Si shembull pozitiv, edhe pse jo drejtpërdrejt me korrupsionin, ajo theksoi seancën mbikëqyrëse të Kuvendit për Ligjin për Evidencën Amë. Në shkurt kanë mbajtur një seancë mbikëqyrëse për Ligjin për Personat e Paregjistruar, ndërsa në vetë seancën mbikëqyrëse është parë se ai është i papërdorshëm, i keq dhe se i diskriminon njerëzit më të cenueshëm në vend. Deputetët vendosën se pashtetësia duhet të zgjidhet nëpërmjet një seance mbikëqyrëse.
Deputetja vuri në dukje se derisa sistemi të vendoset siç duhet, ky lloj sistemi i punës në fushën e korrupsionit do të duhet të bëhet shumë më shpesh nga Kuvendi përmes përdorimit të seancës mbikëqyrëse.
“Kuvendi e kuptoi se ka një fuqi të jashtëzakonshme të cilën nuk e përdor. “Para së gjithash, roli mbikëqyrës duhet të bëhet përditshmëri”, deklaroi Mirakovska.
Deputetja shtoi se lidhja me organizatat joqeveritare është jashtëzakonisht e rëndësishme për Kuvendin, sepse informacionet që i marrin prej tyre vlerësohen shumë. Organizatat joqeveritare janë në terren dhe e dinë saktësisht se çfarë duhet bërë, sidomos për ato çështje që nuk janë zgjidhur dhe që mund të çojnë në korrupsion.
Sa i përket asaj se çfarë do të donin të ndryshonin një vit nga sot, Nikica Kusinikova nga Shoqata Konekt tha se do të dëshironte të kishte liderë biznesi të cilët qartë dhe pa mëdyshje thonë se kanë zero tolerancë ndaj korrupsionit dhe se sektori i biznesit duhet të përfshihet në luftën kundër korrupsionit.
Dimitar Nikollovski theksoi se do të kishte dashur që në anketa të shihte një perceptim të përmirësuar të qytetarëve në raport me policinë, për transparencën dhe llogaridhënien e tyre, për të parë përmes shembujve konkretë se po luftojnë korrupsionin në radhët e tyre.
Dançe Danillovska Bajdovska theksoi se për një vit nga sot dëshiron të ketë rritje të konsiderueshme të përqindjes së përmirësimit të pikëve të indeksit në konsultimet publike dhe përfshirjen e të gjitha palëve të interesuara, si dhe një numër më të vogël të ligjeve të ndryshuara.
Sonja Mirakovska dëshiroi që partitë politike të mendojnë se cilët persona do të zgjedhin për të qenë si përfaqësues në Kuvend dhe shpreson që me Rregulloren e re Kuvendit të të funksionojë ndryshe.