Administrata publike në RMV, të vazhdojnë reformat brenda kornizës së një strategjie të vlefshe dhe të mirëkoordinuar, apelon BE
Maqedonia e Veriut është mesatarisht e përgatitur për kornizën e saj strategjike për reformën e administratës publike. Vendi duhet të vazhdojë reformat brenda kornizës së një strategjie të vlefshme dhe të mirëkoordinuar reformash dhe duhet të sigurojë përgatitjen dhe miratimin në kohë të dokumenteve të reja të planifikimit strategjik për reformat për të siguruar vazhdimësi, ruajtjen e momentit dhe shmangien e boshllëqeve në zbatim. Kuadri kombëtar i ndërveprueshmërisë duhet të përafrohet me kuadrin evropian të ndërveprueshmërisë. Edhe në zhvillimin dhe koordinimin e politikave të saj, Maqedonia e Veriut është mesatarisht e përgatitur. Vendi duhet të përmirësojë planifikimin e politikave dhe politikëbërjen gjithëpërfshirëse, të bazuar në dëshmi, duke siguruar që legjislacioni i ri t’i nënshtrohet procedurës së rregullt legjislative, duke përfshirë zhvillimin e një konsultimi të duhur publik dhe përgatitjen e një vlerësimi të ndikimit rregullator. Vendi duhet të përmirësojë kapacitetet qendrore të koordinimit, veçanërisht duke forcuar rolin e Sekretariatit të Përgjithshëm, thuhet në vlerësimin e KE-së për harmonizimin e legjislacionit të RMV-së me atë të BE-së në klasterin 1 – reformat në administratën publike dhe zhvillimi dhe bashkëkoordinimi i politikave, raporton Portalb.mk.
Kuadri strategjik për reformën e administratës publike – vlerësimi i Komisionit
Sa i përket kornizës legjislative dhe institucionale, Maqedonia e Veriut duhet të vazhdojë reformat në kuadër të një strategjie të vlefshme dhe të mirëkoordinuar reformash. Korniza strategjike për reformat në administratën publike (RAP) është avancuar me dokumente strategjike kyçe ekzistuese. Strategjia e RAP 2023-2030 dhe Plani i Veprimit shoqërues u miratuan në korrik 2023. Proceset e përgatitjes dhe miratimit ishin plotësisht konsultative, me pjesëmarrje aktive të palëve të interesuara të brendshme dhe të jashtme.
Një grup gjithëpërfshirës treguesish për të matur progresin kundrejt rezultateve dhe objektivave u plotësuan gjithashtu për të siguruar monitorim efektiv të reformave. Procesi iu nënshtrua konsultimit të plotë me të gjithë aktorët e brendshëm dhe të jashtëm dhe u prezantua në grupin punues sektorial për administratën publike në korrik 2023. Vendimi përfundimtar për prioritetet dhe programin e reformave duhet të diskutohet dhe miratohet nga Këshilli i RAP-it dhe Qeveria.
Kuadri kombëtar i ndërveprueshmërisë është përafruar me kuadrin evropian të ndërveprueshmërisë 2.0. Vendi duhet të sigurojë përafrimin me versionin më të fundit të kornizës së ndërveprueshmërisë. Vendi kontribuon në Fletët e të Dhënave të Administratës Publike Digjitale dhe raportet e eGovernment Benchmark të Komisionit Evropian dhe duhet të vazhdojë ta bëjë këtë. Maqedonia e Veriut gjithashtu duhet të kërkojë përafrim me propozimin për Aktin e Evropës Ndërvepruese.
Në lidhje me Deklaratën e Berlinit dhe si pjesë e procesit të Berlinit, më 2 nëntor 2020 u nënshkrua një Memorandum Mirëkuptimi për Ndërveprueshmërinë Rajonale dhe Shërbimet e Mirëbesimit me partnerët e Ballkanit Perëndimor.
Këshilli i RAP – organi i nivelit më të lartë për RAP – u takua një herë në vitin 2022. Udhëheqja e fortë politike dhe miratimi politik i reformave në nivelin më të lartë nevojitet për të siguruar pronësinë e reformave dhe për të rritur shkallën e zbatimit. Institucionet përgjegjëse kanë nevojë për një mandat më të fortë për të udhëhequr RAP.
Sa i përket zbatimit, Strategjia e RAP 2018-2022 ishte shumë e varur nga financimi i donatorëve. Prandaj, duhet të sigurohet qëndrueshmëria financiare e aktiviteteve të reformave të përshkruara në Strategjinë e re.
Sa i përket strategjisë së RAP 2018-2022, çështja kritike ishte mungesa e zbatimit të masave të planifikuara sipas kornizës strategjike: vetëm disa nga masat e planifikuara vjetore u zbatuan. Proceset dhe strukturat për monitorim dhe raportim ekzistojnë, por raportet janë prodhuar me vonesa të konsiderueshme, duke ulur ndikimin dhe rëndësinë e ushtrimit të monitorimit. Si rrjedhim, çështjet e zbatimit nuk janë adresuar dhe korrigjuar në kohën e duhur.
Krahas mungesës së një mbështetjeje më të fortë politike, mungesa e burimeve njerëzore dhe financiare është gjithashtu një pengesë kyçe për zbatimin efektiv të objektivave kyç strategjikë dhe shtyrjen e reformave përpara.
Komisioni e konsideron të rëndësishme që Maqedonia e Veriut të marrë statusin e vëzhguesit në projektet e përzgjedhura të Instrumentit të Mbështetjes Teknike (TSI) dhe në Grupin e Ekspertëve për Administratën Publike dhe Qeverisje. Vendi tashmë ka statusin e vëzhguesit në Rrjetin Evropian të Administratës Publike (EUPAN). Këto nisma synojnë të rrisin bashkëpunimin e Shteteve Anëtare dhe vendeve në zgjerim në funksion të procesit të anëtarësimit. Ofrimi i mundësisë për Maqedoninë e Veriut për të ndjekur dhe vëzhguar punën e shteteve anëtare të BE-së do të shtonte vlerë të konsiderueshme nga të dyja palët në lidhje me disa fusha të ndryshme të politikave me prioritet të lartë të BE-së.
Foto: Fisnik Xhelili/Portalb.mk
Zhvillimi dhe bashkëkordinimi i politikave – vlerësimi i Komisionit
Maqedonia e Veriut duhet të përmirësojë planifikimin e politikave dhe politikëbërjen gjithëpërfshirëse, të bazuar në dëshmi, duke siguruar që legjislacioni i ri t’i nënshtrohet procedurës së rregullt legjislative, duke përfshirë zhvillimin e një konsultimi të duhur publik dhe përgatitjen e një vlerësimi të ndikimit rregullator. Përdorimi i procedurës legjislative të shkurtuar ose urgjente duhet të kufizohet.
Kuadri ligjor dhe strukturat institucionale për një sistem koherent të politikëbërjes janë të vendosura. Megjithatë, përdorimi, ndikimi dhe cilësia e tyre janë të kufizuara, kryesisht për shkak të funksionimit të dobët të qendrës-qeveritare. Planifikimi dhe zbatimi legjislativ mbetet i dobët, duke kërkuar një koordinim më të fortë qendror, mbështetje dhe mbikëqyrje.
Legjislacioni i ri, si dhe ndryshimet në legjislacionin ekzistues, shpesh miratohen duke përdorur procedura të shkurtuara parlamentare. Duke qenë se kryerja e Vlerësimeve të Ndikimit Rregullator (VNR) dhe konsultimeve publike nuk është një kërkesë në këto procedura, një numër i madh propozimesh politike dhe legjislative nuk janë analizuar dhe konsultuar siç duhet me publikun e gjerë – vetëm 54% e projektligjeve të miratuara nga qeveria në 2022 kishte përgatitur VNR dhe vetëm 37% e VNR-ve u publikuan në platformën ENER për konsultim. 25% e ligjeve të reja të miratuara në vitin 2020 duhej të ndryshoheshin brenda një viti pas miratimit. Kjo krijon punë shtesë për administratën dhe në mënyrë efektive shtyn zbatimin. Maqedonia e Veriut duhet të balancojë më mirë efikasitetin (‘shpejtësinë’) me kujdesin e duhur dhe procedurën e duhur në procesin e politikëbërjes.
“Vendi duhet të përmirësojë kapacitetet qendrore të koordinimit, veçanërisht duke forcuar rolin e Sekretariatit të Përgjithshëm për të siguruar që ai mund të kryejë siç duhet funksionin e tij të koordinimit dhe kontrollit të cilësisë. Shumica e ligjeve të reja nuk janë pjesë e Planifikimit Vjetor Legjislativ, që do të thotë se proceset demokratike janë anashkaluar dhe ekzistojnë boshllëqe në planifikimin e përgjithshëm”, thuhet në rapotin e KE-së.
Për sa i përket zbatimit, Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë që politikat e reja të zhvillohen në një mënyrë gjithëpërfshirëse dhe të bazuar në fakte. Kërkesat ligjore dhe strukturat institucionale për zbatimin e menaxhimit rregullator – konsultimi publik dhe R-A – janë vendosur, por zbatimi është i dobët dhe jokonsistent. Kërkesat për konsultime publike ndiqen vetëm pjesërisht pa siguruar përcjelljen e duhur dhe raportim të kufizuar për rezultatet e konsultimeve publike. Cilësia e VNR-ve duhet të përmirësohet. Planet për të forcuar kontrollin e mbikëqyrjes qendrore të VNR-ve për të ndihmuar në përmirësimin e cilësisë së raporteve të VNR duhet të ndiqen.
“Nevojitet progres në fusha kritike si planifikimi, monitorimi dhe raportimi sektorial. Cilësia e planifikimit dhe monitorimit të qeverisë ka boshllëqe në zbatim dhe disa nga strukturat kryesore të koordinimit nuk janë funksionale. Monitorimi dhe raportimi për integrimin evropian duhet të rifillojë pasi nuk ka plane dhe raporte vjetore për zbatimin e masave rregullatore. NPAA (Programi Kombëtar për Miratimin e Acquis Communautaire) e fundit u miratua në qershor 2021, por nuk është vendosur monitorim i qartë dhe nuk ka raporte aktualisht të disponueshme. NPAA duhet të përafrohet plotësisht me planet e punës vjetore dhe institucionale të qeverisë”, thuhet në raport.
Udhëzimet dhe metodologjia e re për strategjitë sektoriale dhe ndërsektoriale u miratuan në maj 2022. Strategjitë e reja sektoriale po zhvillohen sipas metodologjisë së re. Nevojitet zbatimi i plotë i këtij sistemi të ri të planifikimit sektorial dhe ndërsektorial. Ministria e Financave ka nisur punën për Ligjin e ri për Strategjinë Sektoriale dhe zhvillim të qëndrueshëm. Është e rëndësishme që këto nisma të koordinohen plotësisht me Sekretariatin e Përgjithshëm në mënyrë që legjislacioni i ri të përafrohet me rregulloret dhe metodologjinë e miratuar së fundmi për planifikimin sektorial.
Reformat e sipërpërmendura, vendi i ka obligim që t’i zbatojë, me qëllim aderimin në Bashkimin Evropian. Dhe kur jemi këtu, Maqedonia e Veriut pas 17 vitesh me 19 korrik të vitit 2022 filloi bisedimet qasëse me BE-në me mbajtjen e konferencës së parë ndërqeveritare. Megjithatë, negociatat nuk do të fillojnë derisa të bëhen ndryshimet kushtetuese për përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë nga pala e Maqedonisë së Veriut, të cilat për votim në Kuvend kërkojnë dy të tretat e deputetëve, të cilat shumica nuk i ka, prandaj duhet mbështetje nga opozita maqedonase, e cila ka paralajmëruar se nuk do të votojnë për ndryshimin e Kushtetutës.
Nëse nuk bëhen ndryshimet kushtetuese deri në nëntor të këtij viti, procesi eurointegrues i RMV-së rrezikon të bllokohet përsëri.
VMRO-së opozitare, pasi fillimisht i pëlqeu ideja të formohet Qeveri kalimtare me VMRO-në e pa BDI-në, dhe të votohen ndryshimet kushtetuese, së fundmi, lideri i VMRO-DPMNE-së, Hristijan Mickoski ndryshoi mendje duke thënë se nuk do të flasë me Qeverinë për asgjë që është e lidhur me ndryshimet kushtetuese, por vetëm për zgjedhje të shpejta të parakohshme parlamentare.
Përkundër bllokadës së VMRO-së, partitë në pushtet janë optimiste, madje Qeveria e Maqedonisë së Veriut më 17 korrik e dërgoi në Kuvend propozimin për ndryshimet kushtetuese.