Ndërmarrjet private serbe janë të interesuara për t’i shfrytëzuar hekurudhat e Maqedonisë së Veriut
Disa operatorë privat për komunikacionin hekurudhor të mallrave nga Serbia kanë shprehur interesim dhe gatishmëri për t’i shfrytëzuar hekurudhat e RMV për transportim mallrash, shkruan Meta.mk.
Shoqëria Shtetërore Aksionare “Hekurudhat e RMV – Transport” që nga fillimi i vitit do të ketë konkurrencë. Disa operatorë privat për komunikacionin hekurudhor të mallrave nga Serbia kanë shprehur interesim dhe gatishmëri për të hyrë në tregun tonë nga fillimi i vitit 2024, njofton Ndërmarrja Publike për Infrastrukturë Hekurudhore “Hekurudhat e RMV”.
Ndërmarrjet serbe janë të interesuara për transportin e mallrave nëpër hekurudhën Tabanovc-Gevgjeli në Korridorin 10, si dhe në nyjën hekurudhore të Shkupit. Ndërmarrja publike shton se edhe disa operatorë privat vendas kanë shprehur interes për të kryer transportin hekurudhor të mallrave, pa specifikuar emra konkretë.
Ndërmarrja Publike për Infrastrukturën Hekurudhore (NPIH) thotë se ndryshimet dhe plotësimet në Ligjin për Sistemin Hekurudhor janë miratuar nga Kuvendi dhe janë publikuar në Gazetën Zyrtare më 1 dhjetor 2023, me çka kanë hyrë në fuqi ndryshimet ligjore për liberalizimin e tregut hekurudhor.
Tashmë janë formuar grupet e punës që duhet të përgatisin dokumentet ligjore lidhur me liberalizimin e trafikut hekurudhor, pra hyrjen e operatorëve privat hekurudhor në tregun tonë hekurudhor”, thonë nga NPIH.
Ndryshe nga interesimi i ndërmarrjeve nga Serbia dhe Maqedonia e Veriut për të kryer transportin hekurudhor të mallrave, për momentin nuk ka interes nga operatorët privat për qarkullimin e udhëtarëve, sqaron NPIH. Megjithatë, ata potencojnë se të gjitha ndërmarrjet private së pari duhet të sigurojnë leje dhe certifikata për qarkullim në hekurudhat e Maqedonisë së Veriut.
Deri më tani, Infrastruktura e Hekurudhave të RMV nuk ka pranuar ende kërkesa zyrtare për qasje në infrastrukturë dhe ndarje të linjave, përveç degës së transportit, me të cilën kemi lidhur marrëveshje për qasje”, njoftojnë nga Ndërmarrja Publike për Infrastrukturë Hekurudhore.
Ndërmarrja Shtetërore pret që viti 2024 të jetë shumë më i favorshëm për funksionimin e tyre, duke marrë parasysh faktin se NPIH financohet kryesisht nga grumbullimi i mjeteve për shfrytëzimin e hekurudhave dhe shërbimeve të ngjashme.
“Me hyrjen e operatorëve privat në tregun tonë hekurudhor, sigurisht që presim rritje të vëllimit të transportit të mallrave, pra të vëllimit të mallrave të transportuara nëpërmjet hekurudhës”, njofton NPIH.
Në veçanti, që kompanitë private të fillojnë transportin hekurudhor në hekurudhat e Maqedonisë së Veriut, së pari duhet të dërgojnë kërkesë për qasje dhe shfrytëzim të hekurudhave në pronësi të Ndërmarrjes Publike për infrastrukturën hekurudhore. Por para se të ndodhë kjo, operatorët duhet të sigurojnë lejet dhe certifikatat e qarkullimit, pas së cilës ato duhet të regjistrohen në regjistrin shtetëror të transportuesve hekurudhor të Agjencisë për Rregullimin e Sektorit Hekurudhor, ku për momentin është regjistruar vetëm “Hekurudhat e RMV – Transport”.
Drejtori i Agjencisë për Rregullimin e Sektorit Hekurudhor, Bore Erkeçov, sqaron se agjencia e tyre është plotësisht e përgatitur për përmbushjen e përgjegjësive që dalin nga ndryshimet dhe plotësimet në Ligjin për Sistemin Hekurudhor, të cilat tashmë kanë hyrë në fuqi.
“Çdo kërkesë për leje do të përpunohet në kohën e duhur. Deri më sot nuk është paraqitur asnjë Kërkesë për dhënie të Lejes për Transport Publik Hekurudhor”, bën të ditur drejtori i Agjencisë për Rregullimin e Sektorit Hekurudhor.
Ministria e Transportit dhe Lidhjeve për Meta.mk nuk dëshiron të komentojë emrat e kompanive private që janë të interesuara që nga fillimi i vitit 2024 të fillojnë transportin e mallrave dhe/ose udhëtarëve në hekurudhat e vendit. Megjithatë, ata shtojnë se operatorët e ardhshëm hekurudhor përveç lejes që do të duhet të japin, do të duhet të pajisen edhe me një certifikatë sigurie të lëshuar nga Autoriteti i Sigurisë së Sistemit Hekurudhor.
“Qasja e drejtë në tregun hekurudhor është kusht dhe rekomandim që Bashkimi Evropian e vë në dukje pothuajse në çdo raport. Gjithashtu, duhet të kemi parasysh faktin që përmes shtetit tonë kalon Korridori 10 Evropian, i cili është korridori më i rëndësishëm tranzit nga porti i Selanikut në Evropën Qendrore dhe që është rruga më e shpejtë dhe më e lirë për operatorët hekurudhor. Kjo nënkupton shfrytëzim më të madh të Korridorit 10, që në aspektin ekonomik nënkupton të ardhura për kompaninë hekurudhore dhe këtë duhet ta shfrytëzojmë”, kanë thënë për Meta.mk nga Ministria e Transportit dhe Lidhjeve.
Janë disa paqartësi për të cilat nuk ka përgjigje nga kjo ministri edhe pse Meta.mk ka dërguar pyetje. Gjegjësisht, është pyetur nëse parashihet që operatorët privat që do të lëvizin në hekurudha të kenë një numër minimal të shoferëve të punësuar nga vendi, apo shoferët e huaj do të mund të lëvizin në hekurudhat e Maqedonisë së Veriut. Gjithashtu është pyetur nëse operatorët e rinj do të kenë nevojë të kenë një numër minimal lokomotivash dhe vagonësh për të operuar në vend, si dhe nëse ndërmarrjet private për remontin dhe kontrollin e mjeteve lëvizëse do të kenë nevojë të përdorin objektet depos “Lisica”, e cila është në pronësi të “Hekurudhave të RMV – Transport” ose të fabrikës shtetërore në Veles “Kolska”.
Sipas Ligjit aktual për Sistemin Hekurudhor, çdo kompani që dëshiron të kryejë transport të mallrave dhe udhëtarëve me tren, fillimisht duhet të marrë leje për kryerjen e transportit publik hekurudhor nga Agjencia për Rregullimin e Transportit Hekurudhor. Megjithatë, neni 17 i këtij ligji thotë se një nga kriteret për të marrë lejen është:
“Të punësojë profesionistë që mund të ofrojnë një nivel të lartë transporti të besueshëm, d.m.th. menaxherë që zotërojnë njohuritë dhe/ose përvojën e nevojshme për të kryer kontroll dhe mbikëqyrje operacionale të besueshme dhe të përgjegjshme mbi aktivitetet e parashikuara nga leja.”
Por, në këtë nen të ligjit nuk thuhet nëse profesionistët (shoferë, ndihmëshoferë etj.) dhe drejtuesit që do të punojnë në ndërmarrje duhet të jenë nga shteti ynë apo nga jashtë.
Këto të dhëna janë veçanërisht të rëndësishme për monopolin aktual shtetëror, Hekurudhat e RMV – Transport, e cila prej kohësh po mbytet në borxhe, po përballet me mungesën e lokomotivave dhe vagonëve përkatës, si dhe të shoferëve. Nëse operatorët privat ofrojnë paga më të larta dhe kushte më të mira pune, mund që personeli i mirëmbajtjes së flotës së trenave të jetë i pari që do të largohet nga ndërmarrja shtetërore në kërkim të një të ardhmeje më të mirë jashtë shtetit.
Për fatin e Hekurudhave të RMV – Transportit, Ministria e Transportit dhe Lidhjeve sqaroi se monopoli ekzistues shtetëror duhet të reformohet dhe të jetë konkurrues.
Kuvendi i RMV-së deri në fund të vitit 2023 e miratoi buxhetin e shtetit për vitin 2024, në të cilin përmes Ministrisë së Transportit dhe Lidhjeve janë ndarë subvencione në vlerë prej 445 milionë denarë për rimbursim të shërbimeve me interes të transportit hekurudhor publik të udhëtarëve në vitin 2024. Këto janë subvencione që Ministria i transferon çdo vit për të mbuluar humbjet nga trafiku i trenave të udhëtarëve.
Ministria kompetente i transferon këto fonde rregullisht te “Hekurudhat e RMV – Transport”, por ato janë të pamjaftueshme për të mbuluar humbjet e shkaktuara nga trafiku hekurudhor i udhëtarëve dhe mallrave. Ajo që ka bërë menaxhmenti i “Hekurudhave të RMV-Transport” në periudhën e kaluar është anulimi i trenave nga Shkupi për Tabanovc, Koçan, Kërçovë dhe trenat ndërkombëtarë, si dhe zvogëlimi drastik i numrit të trenave që bartin udhëtarë për në Manastir dhe Veles.
Në këtë mënyrë eliminohen një pjesë e humbjeve, por me çmimin e kritikave të vazhdueshme nga qytetarët për trenat e anuluar të pasagjerëve, të cilët janë padyshim me interes publik për shkak të biletave më të lira të udhëtimit, lidhjes me vendbanimet rurale ku nuk autobusë dhe mbrojtje nga ndotja e mjedisit.
Nëse shikoni transferimet e marra nga “Hekurudhat e RMV – Transport” nga qeveria e RMV në vitin 2023, shihet se shoqëria aksionare shtetërore është një pus pa fund. Portali i Ministrisë së Financave, “Financat e Hapura”, ofron një pasqyrë se sa financime ka marrë kompania hekurudhore në vitin 2023.
Pra, më 10 nëntor 2023, Qeveria ndau 15.7 milionë euro përmes aksioneve për normalizimin e funksionimit të “Hekurudhave të RMV – Transport”. Nëpërmjet “Financave të Hapura” shihet se nga janari deri në dhjetor 2023, Ministria e Transportit dhe Lidhjeve në vazhdimësi ka transferuar fonde në këtë ndërmarrje shtetërore për të mbuluar humbjet nga transporti hekurudhor i udhëtarëve.