Rusia, New START dhe kërcënimet hibride: Sfida për sigurinë evropiane dhe dobësitë strategjike të NATO-s në lindje
Shkrua: Muhamet Racaj
Ky punim analitik shqyrton ofertën e Vladimir Putin për zgjatjen e traktatit New START me SHBA-në në vitin 2025 në prizmin e luftës në Ukrainë dhe veprimeve provokuese ruse ndaj shteteve të Bashkimit Evropian. Argumentohet se kjo ofertë është pjesë e një strategjie më të gjerë ku Rusia synon të zhvendosë vëmendjen nga konflikti aktiv në Ukrainë dhe provokimet ndaj BE-së në plan të dytë, për të rifituar peshën globale dhe për të promovuar një rend botëror ku Rusia shihet si fuqi e barabartë me SHBA-në. Ndërkaq, bashkë me këto lëvizje, vëmendje kërkohet të merret për dobësitë strategjike të NATO-s në Evropën Lindore, me fokus të veçantë në potencialin për sulme nga pika të caktuara si ishulli estonez Hiiumaa. Analiza thekson pasojat që kjo sjellje ka për sigurinë europiane, sfidat e BE-së dhe nevojën për një përgjigje të koordinuar dhe efikase.
Në datën 22 shtator 2025, presidenti rus Vladimir Putin bëri me dije gatishmërinë e Moskës për të zgjatur për një vit traktatin New START me SHBA-në, një marrëveshje kyçe që kufizon arsenalet bërthamore të dy fuqive më të mëdha botërore.Ndërsa ky veprim mund të duket si një hap për forcimin e stabilitetit global, ai ndodh paralelisht me një luftë të vazhdueshme në Ukrainë dhe një fushatë të vazhdueshme provokimesh dhe veprimesh hibride nga Rusia kundër shteteve të Bashkimit Evropian. Në këtë kontekst, artikulli trajton edhe një sfidë strategjike tjetër, më pak të diskutuar, por shumë relevante për sigurinë europiane: dobësinë e NATO-s në Evropën Lindore dhe potencialin që Rusia të kryejë sulme nga pika të posaçme gjeografike si ishulli estonez Hiiumaa. Kjo paraqet një kërcënim real për lidhjet e aleancës dhe përcakton nevojën për rivlerësim thelbësor të strategjive të sigurisë së BE-së dhe NATO-s në përgjithësi.
1. Traktati New START dhe ofensiva diplomatike ruse
Marrëveshja New START, e nënshkruar në vitin 2010, mbetet instrumenti i vetëm efektiv bilateral për kontrollin e arsenaleve bërthamore mes SHBA-së dhe Rusisë. Megjithatë, pas fillimit të luftës në Ukrainë, Rusia pezulloi marrëveshjet e verifikimit dhe shpalli pezullimin formal të përfshirjes. Deklarata e Putinit për zgjatjen e traktatit ndryshon narrativën duke e paraqitur Rusinë si pjesëmarrëse përgjegjëse, gjatë një kohe kur agresioni ndaj Ukrainës dhe fushata kundër vendeve evropiane janë intensive. Në këtë kuadër, oferta për zgjatjen e traktatit funksionon si një mjet diplomatik për të ngritur pozitën e Rusisë në dialogun global dhe rivendosur peshën e saj gjeopolitike, duke marginalizuar konfliktin në Ukrainë. Kjo i jep Moskës instrument për të ndikuar politikat ndërkombëtare duke futur në plan të parë çështjet strategjike bërthamore dhe duke përjashtuar diskutimet mbi konfliktin në Ukrainë.
2. Lufta në Ukrainë – objektivat dhe kërcënimet e vazhdueshme
Lufta në Ukrainë ka hyrë në një fazë të qëndrueshme por brutale, me Rusinë që kërkon të konsolidojë kontrollin mbi territoret lindore dhe jugore, duke përfshirë zonat strategjike në kufiri me Detin e Zi dhe Malin Dnipro. Në të njëjtën kohë, Rusia përdor taktika të përziera të luftës hibride dhe provokimeve, duke synuar dobësimin e solidaritetit perëndimor dhe destabilizimin e vendeve të BE-së me veprime që përfshijnë sulme kibernetike, sabotime infrastrukturore dhe ndikim në opinionin publik. Këto veprime të vazhdueshme janë sinonim për “luftën hibride” të Rusisë kundër Evropës, që lejon Moskën të ndërhyjë në mënyrë të sofistikuar për të përfituar pa hyrë në përplasje direkte ushtarake me NATO. Lufta në Ukrainë në këtë mënyrë i shërben Moskës si justifikim për agresionin dhe si mjet për të ushtruar presion psikologjik dhe ushtarak ndaj vendeve evropiane.
3. Provokimet e sigurisë ndaj BE-së dhe qëndrimi në plan të dytë i konfliktit
Shtetet e BE-së kanë qenë shpesh objekt i sulmeve hibride, sulmeve të sabotimit dhe shkeljeve të hapësirës ajrore nga Rusia, duke shërbyer si një fushë testimi dhe shantazhi politik për Kremlinin. Megjithëse këto veprime minojnë sigurinë rajonale, ato trajtohen më pak se konfliktet frontale në Ukrainë, duke i vënë vendet e BE-së në një pozitë të vështirë ku duhet të balancojnë midis përgjigjes së ashpër dhe shmangies së përshkallëzimit ushtarak. Kjo pozicionon “luftën” kundër vendeve të BE-së në një plan të dytë krahasuar me përplasjet diplomatike dhe ushtarake kryesore mes Rusisë dhe SHBA-së. Vetë strategjia ruse ka për qëllim të mbajë konfliktin kryesor larg vëmendjes, duke e përdorur atë si një element të fshehur për të forcuar pozicionin bërthamor në negociata.
4. Pika e dobët e NATO-s: Ishulli estonez Hiiumaa dhe rreziku për Evropën
Në fund të gushtit, zyrtarë të Pentagonit mbajtën një takim me diplomatë evropianë, duke përcjellë një mesazh të prerë për reduktimin e ndihmës së sigurisë së SHBA-së për vende baltike si Letonia, Lituania dhe Estonia – vende që kufizohen me Rusinë. Në këtë kuadër strategët e NATO-s kanë vënë në fokus ishullin Hiiumaa në Estoni, një pikë kyçe mes Gjirit të Rigës dhe hyrjes në Gjirin e Finlandës. Ky ishull shihet si “hendek detar”, i ngjashëm me Hendekun e Suwalkit në tokë, që përbën pikën më të dobët dhe më të prekshme të aleancës. Në rast konflikti, kontrolli rus mbi Hiiumaa-n do t’i jepte Moskës avantazhin për vendosjen e radarëve dhe sistemeve mbrojtëse, duke bllokuar lidhjet detare të Baltikut me pjesën tjetër të NATO-s. Sistemet mbrojtëse ekzistuese dhe ato të planifikuara në Kaliningrad dhe Distriktin Ushtarak Perëndimor nuk mbulojnë plotësisht këto hapësira, duke shtuar kështu rrezikun për Evropën. Sulmet e shpeshta në hapësirën ajrore estoneze gjatë vitit 2025 – ku avionë rusë kaluan ilegalisht në qiellin estonez, me tre MIG-31 që fluturuan pranë ishullit Vaindloo – tregojnë për vullnetin rus për të testuar dhe sfiduar aleancën. Pjesëmarrja në mbrojtjen e hapësirës ajrore realizohet përmes rotacionit të forcave të NATO-s, pasi vendet baltike vetë nuk disponojnë avionë luftarakë. Terreni i ishullit Hiiumaa, kryesisht pyje dhe zona kënetore, e bën atë sfidë për manovra ushtarake, por edhe më shumë një objektiv strategjik për kontrollin e lëvizjeve në det.
5. Qëllimi i Vladimir Putinit për stabilitet strategjik dhe dominim rajonal
Vladimir Putin synon rivendosjen e Rusisë si një superfuqi me ndikim global në nivele të barabarta me SHBA-në, duke përdorur kontrollin e armëve bërthamore si mjet kyç në këtë proces. Për këtë arsye, ai shpesh fut në lojë çështjet e armëve bërthamore dhe marrëveshjet si New START për të kërkuar dialog të drejtpërdrejtë dhe privilegje si një aktor sovran dhe i barabartë, duke e vendosur Ukrainën dhe provokimet në BE në plan të dytë. Në këtë kuadër, persekutimi i Ukrainës dhe aktivizimi i fushatave kundër vendeve evropiane janë mjete për të krijuar kushtet për njohje ndërkombëtare të statusit rus si një fuqi e pashmangshme, duke detyruar perëndimin të rinegociojë pozicionet dhe të pranojë kërkesat bantuese të Moskës.
6. Pasojat për sigurinë evropiane dhe sfidat për BE-në
Në një aspekt më të gjerë, kjo strategji ruse kompenson boshllëkun në sigurinë kolektive evropiane, ku BE-ja mbetet e varur nga SHBA dhe NATO për garantimin e sigurisë së saj. Mungesa e një politike të jashtme të unifikuar dhe instrumenteve të forta të vetëmbrojtjes e vendos BE-në në pozitë të dobët përballë kërcënimeve hibride dhe diplomacisë agresive. Për më tepër, evropianët përballen me dilema të forta në balancimin midis mbajtjes së dialogut me SHBA për kontrollin bërthamor dhe nevojës për përforcimin e kapaciteteve të veta ushtarake dhe diplomatike për të përballuar agresionin rus në territor të tyre dhe në Ukrainë.
7.Tensionet e shtatorit 2025 dhe kërcënimi i Medvedev
Në shtator 2025, ish-presidenti rus Dmitry Medvedev paralajmëroi se çdo përpjekje e NATO-s për të rrëzuar dronët rusë mbi Ukrainë do të çonte në luftë të hapur mes Rusisë dhe Aleancës, duke ngritur alarmin në kancelaritë perëndimore.Deklaratat e tij ndodhin paralelisht me rritjen e angazhimit të vendeve evropiane në mbrojtjen e hapësirës ajrore të Polonisë si pjesë e misionit “Eastern Sentry”, si reagim ndaj incursioneve të dronëve rusë që kanë depërtuar në territor polak. Polonia ka mbyllur përkohësisht kufirin me Bjellorusinë dhe ka mobilizuar mijëra trupa për të përballur stërvitjen ruso-bjelloruse “Zapad 2025” afër kufijve të NATO-s.Ndërsa Presidenti amerikan Donald Trump ka paralajmëruar vendosjen e sanksioneve të rrepta ndaj Rusisë, por ka kushtëzuar këtë hap me ndalimin nga të gjitha vendet anëtare të NATO-s të blerjes së naftës ruse. Kjo lidhje mes presionit energjetik-ekonomik dhe sigurisë ushtarake është thelbësore për të kuptuar kompleksitetin e sfidave aktuale për sigurinë e Evropës.
Përfundim
Strategjia e Vladimir Putinit për zgjatjen e traktatit New START dhe parandalimin e vëmendjes kryesore nga lufta në Ukrainë dhe provokimet hibride ndaj BE-së përbën një manovër strategjike për të siguruar dominimin rajonal dhe për të rivendosur rolin global të Rusisë. Ai synon të vendosë dialogun dypalësh bërthamor me SHBA-në si themelet e stabilitetit ndërkombëtar, duke lënë konfliktin ukrainas dhe sulmet kundër vendeve evropiane në plan të dytë.Kjo i shton presion BE-së për të forcuar një përgjigje të koordinuar, të gjithëpërfshirëse dhe strategjike, që përfshinë:Forcimin e kapaciteteve mbrojtëse dhe inteligjente kundër sulmeve hibride dhe provokimeve.Thellimin e bashkëpunimit me NATO-n dhe SHBA-në për sigurimin e mbrojtjes kolektive në rajon.Hartimin e një politike të jashtme dhe sigurie evropiane me zë dhe peshë më të fortë në arenën globale.Mbështetjen për Ukrainën në mënyrë që ajo të mos mbetet e izoluar dhe të ketë kapacitete përballuese ndaj presionit rus. Veç kësaj, duhet marrë seriozisht rreziku i specifikuar nga pika e dobët në ishullin Hiiumaa dhe të ndërmerren masa për fortifikimin e këtij pozicioni strategjik, që t’i pengojë Moskës mundësitë sulmuese në hapësirën baltike. Vetëm me një strategji të tillë të integruar, Europa mund të ruajë stabilitetin dhe sigurinë në rajon dhe t’i bëjë ballë objektivave të Vladimir Putinit për dominim dhe rivendosje të hierarkisë globale.