Ndikimi i traumave në shëndetin e viktimave të dhunës me bazë gjinore

By N. D. On 11/01/2024 13:30

Është edhe më e rëndësishme të punohet për parandalimin parësor të dhunës me bazë gjinore, e cila synon informimin dhe edukimin e popullatës dhe promovimin e shëndetit dhe sigurisë, si dhe zbulimin e hershëm të sjelljeve të dhunshme midis individëve, autorëve të mundshëm dhe marrjen e masave për parandalimin dhe shtypjen e dhunës.

Shkruan: Katarina Stavric

Burimi: Respublica

Dhuna me bazë gjinore ndaj grave dhe vajzave është një nga shkeljet më të përhapura të të drejtave të njeriut që prek seriozisht të gjitha aspektet e shëndetit dhe sjelljes fizike, seksuale, riprodhuese dhe mendore të grave. Sipas OBSH-së, 26% e grave të moshës 15 deri në 49 vjeç kanë përjetuar dhunë fizike ose seksuale nga një partner intim.

Dhuna për gratë është një traumë ndaj së cilës ato reagojnë emocionalisht ndryshe, por ajo lë pasoja afatgjata për shëndetin dhe mirëqenien e tyre. Mënyra se si një person reagon ndaj traumës mund të ndryshojë nga personi në person, por gjithashtu i njëjti person mund të shfaqë ndryshime të ndryshme në sjellje gjatë incidenteve të përsëritura të dhunës.

Cilat janë simptomat që ndodhin te viktima e dhunës?

Synimi themelor i viktimës gjatë aktit të dhunës është se si të mbijetojë. Ka zona të ndryshme në tru që janë të prekura nga ngjarja traumatike. Gjatë një ngjarjeje traumatike, kontrolli humbet nga pjesa e trurit që luan një rol të rëndësishëm në të menduarit racional, analizimin dhe planifikimin e aktiviteteve. Viktima vepron në mënyrë të pandërgjegjshme dhe në mënyrë automatike, kurse të menduarit kompleks çrregullohet. Në ato momente aktivizohen reflekset e mbijetesës dhe nën ndikimin e hormoneve në organizëm ndodhin ndryshime të caktuara, si zgjerimi i bebëzave, rritja e presionit të gjakut, përshpejtimi i pulsit dhe i frymëmarrjes dhe shtrëngimi i muskujve.

Është një proces fiziologjik që ndodh në çdo organizëm të ekspozuar ndaj traumës dhe ndikon në sjelljen e tij, emocionet dhe krijimin e kujtesës tek viktima. Viktima vendos në mënyrë të pandërgjegjshme se çfarë veprimi të ndërmarrë gjatë ngjarjes traumatike. Prandaj, është e rëndësishme t’i sqarohet viktimës se nuk duhet të turpërohet për veprimet që ka bërë gjatë kryerjes së aktit të dhunës.

Shumë njerëz janë të njohur me konceptin e “luftës ose ikjes”, por hulumtimet tregojnë se ekziston një përgjigje e tretë e quajtur “ngrirje”, e cila në fakt është përgjigja më e zakonshme ndaj traumës ose frikës, në vend që të luftosh kundër ose të arratisesh.

Ngjarjet traumatike çojnë në ndryshime të thella dhe të qëndrueshme në sjellje, emocione dhe kujtesë. Gjatë ngjarjes traumatike, kujtimet ruhen ndryshe. Kujtimet janë të fragmentuara, jo të plota, detajet periferike shpesh mungojnë ose janë të koduara dobët. Për shkak se truri i konsideron detajet shqisore dhe emocionale qendrore gjatë ngjarjes traumatike, viktima ka më shumë gjasa t’i kujtojë këto detaje.

Detajet periferike si koha e dhunës, vendndodhja, rendi kronologjik i ngjarjeve dhe kohëzgjatja nuk kanë lidhje me përvojën, kështu që ka më pak gjasa të mbahen mend. Njerëzit e traumatizuar ndihen dhe sillen sikur sistemi i tyre nervor është i shkëputur nga e tashmja, kështu që gratë e dhunuara dhe gratë viktima të të gjitha formave të dhunës përjetojnë vazhdimisht atë që kanë përjetuar gjatë aktit të dhunës.

Pasojat mbi shëndetin

Pasojat shëndetësore të dhunës mund të jenë të menjëhershme, akute, afatgjata dhe kronike në të njëjtën kohë. Pasojat negative shëndetësore mund të zgjasin shumë kohë pasi dhuna të ketë pushuar.

Sa më e rëndë të jetë shkalla e dhunës, aq më i madh do të jetë ndikimi në shëndetin e gruas. Gjithashtu, ekspozimi ndaj më shumë se një lloj dhune (p.sh., fizike dhe seksuale) dhe/ose disa incidente dhune me kalimin e kohës priren të çojnë në pasoja më të rënda shëndetësore.

Gratë që kanë përjetuar dhunë fizike ose seksuale nga një partner në çdo kohë pas moshës 15 vjeç, kishin dukshëm më shumë gjasa se gratë e tjera të raportonin shëndet të dobët të përgjithshëm, dhimbje kronike, humbje të kujtesës dhe probleme me ecjen dhe kryerjen e aktiviteteve të përditshme. Gratë me një histori abuzimi kanë më shumë gjasa se gratë e tjera të raportojnë një sërë problemesh shëndetësore kronike si dhimbje koke, dhimbje kronike të legenit, dhimbje shpine, dhimbje barku, sindromën e zorrës së irrituar dhe çrregullime gastrointestinale.

Problemet gjinekologjike, si infeksioni vaginal, dhimbjet gjatë marrëdhënieve seksuale, dhimbjet kronike të legenit, infeksionet e traktit urinar, trauma gjinekologjike, shtatzënia e padëshiruar e paplanifikuar janë gjithashtu të zakonshme tek viktimat e dhunës seksuale. Edhe pa abuzim seksual, gratë që përjetojnë dhunë nga partneri intim duket se kanë një rrezik në rritje të problemeve gjinekologjike, megjithëse arsyet për këtë nuk dihen mirë.

Abuzimi fizik dhe seksual në fëmijëri shoqërohet gjithashtu me një sërë sjelljesh të mëvonshme të rrezikut, duke përfshirë aktivitetin e hershëm seksual, alkoolin, duhanin dhe abuzimin me drogën, partnerët e shumtë seksualë, zgjedhjen e partnerëve të dhunshëm më vonë në jetë dhe normat më të ulëta të përdorimit të kontraceptivëve dhe prezervativit.

Si dhuna fizike ashtu edhe ajo seksuale janë të lidhura me një rrezik më të madh të rezultateve negative të shëndetit mendor tek gratë. Depresioni, tentativat për vetëvrasje, çrregullimet e stresit post-traumatik, çrregullimet e tjera të stresit dhe ankthit, çrregullimet e gjumit ose të të ngrënit, dhe çrregullimet psikosomatike janë të përhapura.

Në Maqedoninë e Veriut, nga pasojat afatgjata psikologjike, 82% e grave kanë vështirësi për të fjetur, e ndjekur nga një ndjenjë vulnerabiliteti te 67% prej tyre. Nuk janë më pak të pranishme humbja e vetëvlerësimit dhe depresioni, të cilat dominojnë dhunën nga ish-partneri. 70% e viktimave të dhunës nga jopartneri vuajnë nga pasoja psikologjike afatgjata.

Çrregullimi i Stresit Post Traumatik (ÇSPT)

Në shumë raste, jetëgjatësia e traumës psikologjike tejkalon jetëgjatësinë e efekteve të dëmshme në mirëqenien fizike; prerjet, gërvishtjet, thyerjet dhe mavijosjet janë sigurisht të dhimbshme, por ato shërohen përfundimisht. Në të kundërtën, trauma psikologjike mund të zgjasë nga një muaj deri në fund të jetës. Ky çrregullim nuk është një shenjë dobësie, por një gjendje biologjike ku truri reagon me ndryshime të dukshme, veçanërisht rajonet e trurit përgjegjës për njohjen, kujtesën dhe përgjigjen ndaj stimujve.

Në rastet e ÇSPT-së, viktima mund të ketë ankthe, episode të rijetesës së traumës. Mund të jenë të pranishme simptomat e shmangies së situatave, aktiviteteve, mendimeve ose kujtimeve që të kujtojnë ngjarjen. Një ndjenjë e shtuar e kërcënimit të menjëhershëm rezulton në hiper-irritabilitet, hipervigjilencë dhe reagim të shtuar të frikës. Si rezultat, viktimat ndihen të pambrojtur, shmangin kontaktet, kanë vështirësi në kryerjen e punës së zakonshme, shkollës, shtëpisë ose aktiviteteve sociale.

Këto simptoma ndikojnë në cilësinë e jetës dhe zgjasin efektet e traumës. Ata e rijetojnë traumën e tyre jo vetëm në ëndrrat dhe kujtimet e tyre, por edhe në veprimet e tyre. Në përpjekje për të zhbërë një moment traumatik, viktima mund të vendoset në një situatë të rrezikshme.

Cila është perspektiva e viktimave?

Viktimat e dhunës kanë nevojë për mbështetje dhe trajtim multisektorial nga institucionet shëndetësore. Problemi kryesor është disponueshmëria e shërbimeve adekuate shëndetësore dhe psikosociale. Mbrojtja e viktimave të dhunës duhet të jetë përparësi e çdo shteti. Por është edhe më e nevojshme të forcohen të gjitha institucionet në njohjen, zbulimin e hershëm të dhunës me bazë gjinore dhe ofrimin e rehabilitimit dhe mbështetjes psikosociale për viktimat. Me miratimin e Protokollit sigurohet një qasje sistematike e koordinuar për të gjitha institucionet kompetente që punojnë në mbrojtjen, ndihmën dhe mbështetjen e viktimave të dhunës.

Është e nevojshme të ndryshohen qëndrimet dhe bindjet e publikut të gjerë për tolerancën zero ndaj dhunës. Është e rëndësishme që vazhdimisht të informohet publiku i gjerë, dhe veçanërisht viktimat/të mbijetuarit, për burimet e disponueshme që kanë për t’u marrë me problemin. Në këtë mënyrë, mund të ndikohet pozitivisht në qëndrimet e viktimave, të cilat janë të sensibilizuara për të njohur format dhe pasojat e dhunës, për të ndryshuar perceptimin e tyre ndaj dhunës dhe për t’u inkurajuar të flasin dhe raportojnë dhunën.

Na Shkruani