Brukseli vëren ndikim serioz në gjyqësor dhe se rreziku i lartë i korrupsionit mbetet i përhapur në shumë fusha në RMV
Maqedonia e Veriut ka bërë disa reforma gjyqësore dhe ka miratuar një strategji të re të drejtësisë që synon të përmirësojë pavarësinë, efikasitetin dhe profesionalizmin e gjyqësorit. Megjithatë, pavarësia e gjyqësorit dhe kapaciteti institucional për ta mbrojtur atë nga ndikimi i padrejtë mbeten një shqetësim serioz. Ndryshimet e fundit në Kodin Penal dobësuan kuadrin ligjor, duke ndikuar negativisht në ndjekjen penale të korrupsionit, veçanërisht në rastet e korrupsionit të niveleve të larta. Masat legjislative kanë rritur masat mbrojtëse ligjore për mbrojtjen e gazetarëve, megjithatë janë vërejtur kërcënime dhe akte dhune ndaj gazetarëve. Kjo është pasqyra e përgjithshme e raportit më të fundit për vendin i Komisioni Evropian, raporton Portalb.mk.
Shqetësime për situatën në gjyqësor dhe korrupsioni
Niveli i pavarësisë së perceptuar të gjyqësorit është shumë i ulët, thekson raporti. Shqetësime mbeten edhe për funksionimin dhe pavarësinë e Këshillit Gjyqësor, ndërkohë që janë ndërmarrë hapa në këtë drejtim. Vendimet për emërimin e prokurorëve publikë dhe gjyqtarëve janë kritikuar nga shoqëria civile se nuk janë të motivuara në mënyrë gjithëpërfshirëse apo të bazuara në kritere objektive.
“Burimet e kufizuara financiare të alokuara për gjyqësorin mund të ndikojnë në autonominë e tij financiare, dhe deficiti i burimeve njerëzore mund të ndikojë në cilësinë dhe efikasitetin e drejtësisë. Janë duke u zhvilluar mjete digjitale për menaxhimin e rasteve. Efikasiteti i gjyqësorit ka rënë për rastet e shkallës së parë civile, tregtare dhe penale, ndërsa ka mbetur stabil për rastet e shkallës së dytë”, thuhet në raport.
Ekziston një strategji kombëtare gjithëpërfshirëse kundër korrupsionit, megjithatë zbatimi i saj mbetet prapa.
“Rreziku i lartë i korrupsionit mbetet i përhapur në shumë fusha. Ndryshimet e fundit në Kodin Penal dobësuan kuadrin ligjor, duke ndikuar negativisht në ndjekjen penale të korrupsionit, veçanërisht në rastet e korrupsionit të niveleve të larta. Kufizimet e burimeve dhe mungesa e bashkëpunimit midis autoriteteve kombëtare pengojnë ndjekjen efektive të korrupsionit dhe pengojnë krijimin e një rekordi të fortë të rasteve të korrupsionit të nivelit të lartë. Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit ka vazhduar përpjekjet për të përmbushur mandatin e tij pavarësisht burimeve të kufizuara”, thuhet në raport.
Financimi i partive dhe mediat
Raporti vëren disa mangësi sa i përket financimit të partive politike.
KE-ja përmend përditësimin në ligjin për mbrojtjen e sinjalizuesve dhe kërkon që mbrojtja e tyre të përafrohet më tej me standardet evropiane.
Sa i përket fushës së mediave thuhet se Agjencia për Shërbime Mediatike Audio dhe Audiovizive përmbush detyrat e saj, ndërsa pavarësia e saj financiare dhe institucionale duhet të forcohet ende më tej.
“Ligji për shërbimet e mediave audio dhe audio-vizuale u ndryshua në korrik 2023146 për të siguruar përafrimin me acquis të BE-së147. Megjithatë, më 28 shkurt 2024, Parlamenti miratoi një grup të ri ndryshimesh, duke përdorur një procedurë legjislative të shpejtë. Një prej këtyre ndryshimeve u përball me kritika thelbësore nga rregullatori i medias dhe shoqatat e gazetarëve. Shqetësimet kryesore u përqendruan rreth kërcënimit ndaj pluralizmit të medias që vjen nga disa elementë të rikthimit të reklamave të financuara nga shteti, të cilat më parë ishin shfuqizuar në vitin 2018. Ndërsa autoritetet kryenin një proces konsultimi për projektligjin, palët kryesore të interesuara u ankuan se pikëpamjet e tyre nuk janë pasqyruar në versionin përfundimtar të ligjit”, thuhet në raport.
Agjencia për Mbrojtjen e Qasjes së Lirë në Informatat Publike siguron qasje në informacione publike pavarësisht burimeve të kufizuara, ndërsa shqetësimet lidhur me refuzimet dhe vonesat mbeten.
“Masat legjislative kanë rritur masat mbrojtëse ligjore për mbrojtjen e gazetarëve, megjithatë janë vërejtur kërcënime dhe akte dhune ndaj gazetarëve”, thuhet në raport.
Polarizim në Kuvend
Polarizimi politik në Parlament ka shkaktuar vonesa në punën e tij dhe ka sjellë një përdorim të tepruar dhe ndonjëherë të papërshtatshëm të procedurave të përshpejtuara legjislative.
“Në dritën e polarizimit të fortë, sfidat mbeten në drejtim të planifikimit me efikasitet në procesin ligjbërës. Bllokimi i punës parlamentare, duke përfshirë mungesën e dialogut, ka çuar në vonesa në agjendën legjislative të parlamentit dhe në emërime të rëndësishme, duke përfshirë gjyqtarët në Gjykatën Kushtetuese dhe Zëvendës avokatët. Në të njëjtën kohë, ka pasur një rritje shqetësuese të përdorimit të procedurave të përshpejtuara parlamentare dhe në veçanti, të ashtuquajturës procedurë me “flamurin e BE-së” Ndërsa procedura e ‘flamurit të BE-së’ duhet të zbatohet vetëm për ndryshimet legjislative me qëllim parësor përafrimin e tyre me acquis të BE-së, ajo është zbatuar edhe për iniciativat legjislative që nuk përmbushin këtë kriter”, thuhet në raport.
Kjo do të thoshte se ndryshimet e gjera legjislative u miratuan brenda disa ditësh pas paraqitjes në Parlament, dhe pa konsultim publik ose vlerësim të ndikimit, duke kufizuar kështu shqyrtimin publik dhe parlamentar dhe duke minuar cilësinë dhe legjitimitetin e legjislacionit.
Vendi kritika të ngjashme ka marrë edhe në raporte tjera të BE-së, GRECO-s, të Transparency International dhe raporte të tjera ndërkombëtare.
Komisioni Evropian në Raportin e fundit të progresit për vendet e Ballakanit Perëndimor, vendin e vlerësoi pa asnjë përparim në fushën e korrupsionit. Edhe atëherë, lidhur me ndryshimet e Kodit Penal u tha se pengojnë aftësinë e autoriteteve për të hetuar dhe ndjekur penalisht vepra të tilla.
Pa përparim edhe gjyqësori u vlerësua atëkohë dhe u kërkua që Këshilli Gjyqësor të përpiqet të mbrojë integritetin dhe pavarësinë e gjyqtarëve dhe institucioneve dhe t’i rezistojë çdo ndikimi të jashtëm.