Ministria e Mbrojtjes sërish kryeson Indeksin e hapjes, progres i dukshëm në Ministrinë e Bujqësisë
Pushteti ekzekutiv i Maqedonisë së Veriut në vitin 2023 ka rritje minimale të hapjes sipas Indeksit të Hapjes në nivel kombëtar, të cilin Fondacioni Metamorfozis e promovoi sot në manifestimin “Përkushtimi për hapje për sukses afatgjatë”. Rezultati i përgjithshëm i pushtetit ekzekutiv në Maqedoninë e Veriut (Qeveria, ministritë dhe organet ekzekutive) arriti 67 përqind përmbushje të treguesve. Përveç Qeverisë, e cila plotëson më shumë se 78 përqind të kritereve të përcaktuara, në vendin e dytë janë ministritë me 64,36 përqind, ndërsa në vendin e tretë organet ekzekutive me 58 përqind përmbushje të kritereve të hapjes, transmeton Portalb.mk.
Dokumenti thekson se deri në shtatë ministri janë nën mesataren e arritur nga ministritë, përkatësisht Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Ekonomisë, Ministria e Kulturës, Ministria e Vetëqeverisjes Lokale, Ministria e Transportit dhe Lidhjeve dhe Ministria e Sistemit Politik dhe Marrëdhënieve me Komunitetet.
Megjithatë, nga matja individuale e gjithsej 36 institucioneve, Ministria e Mbrojtjes është në vendin e parë për nga hapja, e cila plotëson 90,84 përqind të lartë të treguesve të hapjes. Qeveria është e para në nivel të qeverive në rajon, por në nivel institucionesh në vend është e treta – para saj është Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Menaxhimit të Ujërave, e cila përmbush 85,61 përqind të treguesve të hapjes.
Për krahasim, kjo ministri ishte nën mesataren e përmbushjes së treguesve një vit më parë, çka do të thotë se në vitin 2023 ka rritje të ndjeshme.
Katër shtyllat e Indeksit të Hapjes përcaktojnë dhe vlerësojnë qeverisjen e mirë sipas katër parimeve: qasjes, efikasitetit, transparencës dhe integritetit.
Pyetësorët janë dërguar në të gjitha 36 institucionet e monitoruara – nga 22 janë marrë përgjigje, ndërsa 14 të tjerat nuk kanë dorëzuar përgjigje në pyetësorët.
Ministria e Sistemit Politik është më pak transparente
Pothuajse një e treta, pra 10 prej institucioneve nuk iu përgjigjën as kërkesës për qasje të lirë në informacione publike. Midis tyre janë katër ministri (shëndetësia, sistemi politik, punët e jashtme dhe transporti dhe komunikimet) dhe gjashtë autoritete ekzekutive.
Sipas kategorive, hapja është më e larta sipas integritetit (64.3%), ndërsa më e ulëta në shkallë është qasja (54.18%), e cila vlerëson shkallën në të cilën e drejta për t’iu qasur informacionit është e garantuar me ligj dhe në praktikë, si dhe cilësinë e mekanizmave për përfshirje dhe konsultim në proceset e politikëbërjes.
Ministria e Mbrojtjes renditet e para edhe për nënkategorinë e transparencës, ku plotëson 83,17 përqind të treguesve. Në vend të dytë është Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Menaxhimit të Ujërave me 81,03 përqind dhe në vendin e tretë është Ministria e Financave me 79,24 përqind përmbushje të treguesve të transparencës.
Këto tri ministri janë gjithashtu më mirë të renditura në nivel rajonal, thekson dokumenti.
Nga ana tjetër, më të ulëtat në shkallën e transparencës janë Ministria e Sistemit Politik dhe Marrëdhënieve me Komunitetet, Ministria e Transportit dhe Lidhjeve dhe Ministria e Drejtësisë.
Nga institucionet që nuk iu përgjigjën pyetësorit, pesë janë ministritë, përkatësisht ministritë e financave, të vetëqeverisjes lokale, të shëndetësisë, të punëve të jashtme dhe të sistemit politik.
Maqedonia e Veriut është vendi i parë në rajon me strategji transparence
Republika e Maqedonisë së Veriut ka avancuar më së shumti në hartimin e dokumenteve strategjike në fushën e transparencës dhe hapjes dhe është vendi i parë në rajon që rregullon politikën e hapjes përmes një dokumenti të veçantë.
Qeveria e Maqedonisë është në krye në rajon për sa i përket hapjes – plotëson 78,33 përqind të kritereve të përcaktuara për hapje, ndërsa mesatarja e qeverive nga rajoni është 59,1 përqind. Qeveria është më e hapur edhe në raport me mesataren e arritur nga ministritë dhe organet ekzekutive në vend.
Përmes Indeksit të Hapjes për vitin 2023, bëhet një analizë e thellë e punës së pushtetit ekzekutiv, por bëhet edhe një përmbledhje e performancës së përgjithshme të institucioneve. Janë hetuar institucionet e katër vendeve – përveç Maqedonisë së Veriut, janë monitoruar edhe institucionet e Serbisë, Malit të Zi dhe Bosnjë-Hercegovinës.
Ky rezultat i Qeverisë së Maqedonisë, e cila për të pestin vit radhazi mban vendin e parë në Indeks, korrespondon me përkushtimin e saj për fokusim në digjitalizimin e proceseve, me qëllim të krijimit të sistemeve efikase dhe efektive të menaxhimit të mirë me transparencë dhe rritje të transparencës dhe llogaridhënie në menaxhimin e financave publike , thuhet në dokument.
Rekomandime për institucionet më të hapura
Hulumtimi i këtij viti nga Metamorfosis është kryer në periudhën shkurt-maj 2024 dhe metodat konsistojnë në monitorimin e faqeve të internetit të institucioneve të synuara, një pyetësor të dorëzuar tek institucionet, dërgimin e kërkesave për qasje në informacionin publik dhe kontrollin e kuadrit legjislativ.
Hapja është një sukses kyç për demokracinë, sepse, nga njëra anë, ajo u jep qytetarëve mundësinë për të marrë pjesë në mënyrë efektive në proceset e politikëbërjes, dhe nga ana tjetër, vendos gjithashtu përgjegjësinë e institucioneve – sa më transparente të jenë, më shumë qytetarë kanë njohuri për punën e tyre, theksoi sot Fondacioni Metamorfosis.
“Metamorfozis ka dy dekada që punon për të mundësuar përfshirjen aktive të qytetarëve në proceset vendimmarrëse dhe të llogaridhënies së autoriteteve, me theks të veçantë në përdorimin e teknologjisë së informacionit dhe shkëmbimin e njohurive. Për të tetin vit radhazi po zhvillojmë Indeksin e Hapjes, perspektiva rajonale e të cilit shërben si referencë për përparimin e vendit tonë në krahasim me vendet e rajonit për sa i përket qeverisjes së mirë dhe sundimit të ligjit dhe që udhëheq vendet e rajonit drejt qëllimit të tyre strategjik – anëtarësimit në Bashkimin Evropian”, tha në ngjarjen e sotme Dançe Danilovska-Bajdevska, drejtoreshë programore në Fondacionin Metamorfozis.
Indeksi tregon se nevojat e qytetarëve dhe shoqërisë po ndryshojnë dhe nevojitet fokus dhe përkushtim i veçantë në këto çështje, tha Gordana Gapiq-Dimitrovska, koordinatore kombëtare e Partneritetit për Qeverisje të Hapur (PQH) dhe bashkëkryetare e Këshillit për Qeverisje të Hapur.
“Sa herë që matet nga jashtë administrata apo puna e Qeverisë, sidomos kur vendosen tregues të duhur që kontrollohen, verifikohen dhe testohen, duhet të marrim seriozisht konstatimet e atyre indekseve, të gjitha për të përmirësuar punën. Nuk ka shpërblim dhe lehtësim më të madh për administratën kur dikush ju mat nga jashtë dhe ju tregon boshllëqet dhe çështjet që duhen punuar. Dhe tashmë gjysma e punës për administratën është kryer – është zbuluar saktësisht se ku ka dobësi dhe ku duhet të punohet pak më shumë”, tha Gapiq-Dimitrovska.
Dokumenti i Metamorfosis përmban një sërë rekomandimesh për pushtetin ekzekutiv, mes tyre: të ulet periudha maksimale për përgjigjen ndaj kërkesave për qasje të lirë në informacionin me karakter publik nga 20 në 15 ditë, që zyrtarët të trajnohen rregullisht për standardet ndërkombëtare dhe vendase për promovimin e qasjes në informacion, futja e kanaleve të drejtpërdrejta për komunikim online me qytetarët në faqet e tyre të internetit, futja e procedurave të brendshme për promovimin e transparencës reaktive dhe aktive, publikimi i programeve vjetore të punës.
Rekomandohet që Qeveria të publikojë dokumentet që shqyrtohen dhe diskutohen gjatë seancave, si dhe transkriptet nga mbledhjet, por edhe konsultimet me publikun gjatë planifikimit buxhetor. Rekomandohet zvogëlimi i trendit të numrit të projektligjeve që propozohen pas procedurës së shkurtuar, veçanërisht në periudhën parazgjedhore, në mënyrë që të mos rrezikohet cilësia e tyre dhe të zvogëlohet pjesëmarrja e palëve të interesuara në konsultime.