Qeveria dhe opozita kanë bashkuar përsëri forcat për të bërë ndryshime të reja në Kodin Zgjedhor që pengojnë iniciativat qytetare të marrin pjesë në zgjedhje. Më 20 maj, Gjykata Kushtetuese shfuqizoi ndryshimet që deputetët miratuan në mars 2024, të cilat rritën pragun e nënshkrimeve të kërkuara për kandidatët dhe listat e pavarura për të marrë pjesë në zgjedhje në 1 përqind të numrit të përgjithshëm të votuesve të regjistruar në zonën zgjedhore. Megjithatë, tani, përsëri, pas një procedure të shkurtuar, në Kuvend është paraqitur një projektligj për të ndryshuar dhe plotësuar Kodin Zgjedhor, i cili rrit pragun e nënshkrimeve të kërkuara, transmeton Portalb.mk.
Iniciativat qytetare thonë se me këtë, deputetët po pështyjnë në fytyrë kushtetutshmërinë dhe po shkelin me paturpësi vendimin e marrë nga Gjykata Kushtetuese për të shfuqizuar ndryshimet e mëparshme jokushtetuese në Kodin Zgjedhor. Ndryshimet bien ndesh me vendimin me të cilin Gjykata Kushtetuese shfuqizoi dispozitat e mëparshme jokushtetuese prej 1%. Tani pragjet e propozuara të nënshkrimeve janë edhe më të larta se 1% për një numër të madh komunash ku ndodhet numri më i madh i votuesve.
“Përbërja e parlamentit po ndryshon, por tendenca për të mbjellë të njëjtat truke të pista mbetet. Jo sepse të pavarurit nuk janë mjaftueshëm të mirë, por sepse janë mjaftueshëm të rrezikshëm për shkak të monopolit të tyre. Ky nuk është një kod zgjedhor. Ky është një akt frike. Frika nga vota që nuk e kontrollojnë, por nuk do t’u kalojë. Gjykata Kushtetuese deklaroi se rritja e numrit të nevojshëm të nënshkrimeve për propozimin e kandidatëve të pavarur përbën ndërhyrje në ushtrimin e të drejtës së votës së qytetarëve, e cila garantohet nga neni 22 i Kushtetutës, sepse amendamenti i kontestuar e bën më të vështirë ose të pamundur për qytetarët të zgjedhin kandidatë të pavarur. Dispozitat e mëparshme u zbatuan për gati dy dekada dhe lind pyetja pse parlamentarët në vitin 2024 vendosën t’i ndryshojnë ato pas 18 vitesh të zbatimit të tyre në praktikë pa një shpjegim objektiv të argumentuar mjaftueshëm. E njëjta gjë po ndodh me “propozimet aktuale”, thonë iniciativat qytetare “Shans për Qendrën”, “Qytet i Gjelbër Human”, “Të pavarur për Karposhin”, “Ndryshe” nga Manastiri, “Të Gjelbrit” nga Gazi Baba, “Më mirë për Tetovën”, “Mjaft më” nga Strumica, Novo Sello dhe Bosilova.
Ndryshimet në Kodin Zgjedhor përcaktojnë:
– në një komunë me deri në 10,000 votues, të paktën 100 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 10,001 deri në 20,000 votues, të paktën 200 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 20,001 deri në 30,000 votues, të paktën 300 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 30,001 deri në 40,000 votues, të paktën 400 nënshkrime të votuesve të regjistruar nnë certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 40,001 deri në 50,000 votues, të paktën 500 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 50,001 deri në 60,000 votues, të paktën 600 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 60,001 deri në 70,000 votues, të paktën 700 nënshkrime të votuesve të regjistruar nnë certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në një komunë me 70,001 deri në 80,000 votues, të paktën 800 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në komunën me 80,001 deri në 90,000 votues, të paktën 900 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në komunën me mbi 90,001 votues, të paktën 1,000 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për komunë.
– në Qytetin e Shkupit, të paktën 3.500 nënshkrime të votuesve të regjistruar në certifikatën nga Lista zgjedhore për zonën e Qytetit të Shkupit.
Më 30 maj, nismat qytetare i paraqitën Parlamentit kërkesë për të ndryshuar Kodin Zgjedhor për të vendosur një kusht prej maksimumi 50 nënshkrimesh të mbledhura për listat e pavarura, për të lejuar mbledhjen e nënshkrimeve në terren dhe jashtë zyrave të KSHZ-së, si në vendet evropiane, për të rritur periudhën për mbledhjen e nënshkrimeve në 30 ditë, për të lejuar që emri i listave të këshilltarëve të pavarur të renditet i plotë në fletën e votimit, dhe jo vetëm emri i bartësit si më parë, të sigurohet barazi midis të gjithë aktorëve politikë në përcaktimin e renditjes së listës së vetme të kandidatëve për zgjedhjen e kryetarit, anëtarëve të parlamentit, anëtarëve të këshillit ose kryetarit të komunës, me anë të shortit. Megjithatë, projektligji nuk i plotëson kërkesat.
“Ndryshimet aktuale në Kodin Zgjedhor nuk kanë për qëllim të inkurajojnë, por përkundrazi të kufizojnë pluralizmin e pikëpamjeve dhe opinioneve politike, gjë që përbën shkelje të së drejtës së garantuar kushtetuese të çdo qytetari të Maqedonisë për të kandiduar për funksione publike, e rregulluar në nenin 23 të Kushtetutës. Kjo e drejtë është gjithashtu një nga vlerat themelore të rendit kushtetues. Ndryshimet e propozuara nuk krijojnë kushte për një klimë politike pluraliste, një garë të drejtë zgjedhore dhe një mjedis në të cilin do të promovohet pjesëmarrja jo vetëm e partive politike, por edhe e grupeve dhe individëve të tjerë në jetën politike dhe publike, në të cilin qytetarët si individë do të jenë në gjendje të shprehin lirisht, si kandidatë të pavarur, pikëpamjet dhe opinionet e tyre, të cilat më shpesh janë të ndryshme dhe në kundërshtim me ato të partive politike dhe kandidatëve të partive”, shtojnë iniciativat qytetare.
Në zgjedhjet lokale të vitit 2021, kandidatët e pavarur fituan vende në deri në 33 komuna ose 41% të të gjitha komunave në Maqedoni dhe në Qytetin e Shkupit.
Kujtojmë se Parlamenti i Republikës së Maqedonisë së Veriut nuk e miratoi propozimin e Partisë Liberale Demokratike (PLD) për ndryshimin e Kodit Zgjedhor, i cili parashikonte futjen e një njësie të vetme zgjedhore dhe listave të hapura. Propozimi, i paraqitur nga deputetja Monika Zajkova, mori mbështetjen e vetëm 19 deputetëve.
Ndryshe, Gjykata Kushtetuese më 20 maj njoftoi se ka shfuqizuar nenet e Kodit Zgjedhor që rrisnin kuotat e nënshkrimeve të qytetarëve që kandidatët dhe listat e pavarura që planifikonin të merrnin pjesë në zgjedhje duhej të mblidhnin. Korpusi i ndryshimeve në Kodin Zgjedhor, përfshirë këto, u miratua në mars të vitit të kaluar, në pritje të zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të vitit të kaluar, dhe supozohej të zbatohej edhe për zgjedhjet lokale të këtij viti.