Vitin e kaluar, 1.221 persona janë denoncuar në prokuroritë publike në vend nga neni 353 i Kodit Penal (KP), për shpërdorim të pozitës dhe autoritetit zyrtar, sipas të dhënave nga Raporti vjetor për punën e prokurorive për 2022, e cila i është dorëzuar Kuvendit të RMV-së, transmeton Portalb.mk.
Sipas nenit 353 janë ngritur 151 padi dhe janë miratuar 95 aktgjykime.
Lidhur me veprën “punë nga pakujdesia në shërbim” (353-c), ka pasur kallëzime në prokurori për 199 persona. Janë ngritur 21 aktakuza dhe janë miratuar 16 aktgjykime.
Pikërisht ky nen, i cili rregullon keqpërdorimin e shërbimit nëpërmjet prokurimit publik, shkaktoi një sërë polemikash në opinion, pasi Kuvendi, në procedurë të shkurtuar, miratoi ndryshimet në Kodin Penal, me të cilat ulen dënimet për këtë vepër, gjegjëisht nëse “dikush ka përfituar dobi pasurore ose i ka shkaktuar të rëndësishme është turp, tani ai do të dënohet me burgim nga gjashtë muaj deri në pesë vjet”. Më parë, ligji për këtë parashikonte të paktën tre vjet burg, që nënkuptonte një dënim maksimal deri në 20 vjet.
Sipas nenit 353, paragrafi 5, ishte paraparë që në rast të keqpërdorimit të pozitës zyrtare për prokurim publik ose në dëm të mjeteve nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë, nga mjetet publike ose nga mjetet tjera të shtetit, autori do të dënohet me së paku pesë vjet burgim.
“Sa i përket veprave penale kundër detyrës zyrtare, ka një rënie të parëndësishme të kallëzimeve të pranuara penale, e cila në radhë të parë vjen si pasojë e kallëzimeve të dorëzuara për vepër penale – Keqpërdorimi i pozitës dhe autoritetit zyrtar, neni 353. Mirëpo, duhet theksuar se gjatë vitit 2022, raportimet dhe procedurat nga paragrafi 5 i këtij neni, i cili ka të bëjë me keqpërdorimet e kryera gjatë prokurimeve publike, kanë qenë me intensitet të pazbutur, si dhe është shënuar rritje e numrit të rasteve për vepra penale – Punë e pandërgjegjshme në shërbim neni 353-c, Përvetësimi në shërbim neni 354, Marrja e ryshfetit neni 357 dhe Fitimi dhe fshehja e paligjshme e pasurisë nga neni 259a. Prokuroria Publike në periudhën e ardhshme do të vazhdojë të veprojë intensivisht për këto krime korruptive, por edhe për të gjitha krimet e tjera që mund të kryhen me korrupsion dhe metoda, motivi i ekzekutimit dhe dëmtimi i të cilave mund të cilësohet si krim korruptiv”, thuhet në dokument.
Megjithatë, sa do të jetë e mundur kjo mbetet e hapur, me ndryshimet e reja ligjore që duhet të hyjnë në fuqi këto ditë, pasi presidenti Stevo Pendarovski nënshkroi dekretin.
Koalicioni “Të gjithë për një proces të drejtë” që monitoron gjykimet njoftoi se vjetërim do të ketë në 14 çështje me 80 të pandehur. Gjegjësisht, vjetërimi vjen dy herë më i gjatë se koha e dënimit të shqiptuar – për shembull, nëse dikush dënohej me 20 vjet burg, deri në vjetërim do të vinte pas 40 vjetësh. Tani, me maksimum 5 vjet burg, vjetërimi do të vijë për 10 vjet. Kjo do të thotë se të vjetëroheshin të gjitha lëndët që nuk janë të formës së prerë ku vepra është kryer para vitit 2013.
Të tilla, sipas “Koalicionit të gjithë për një gjykim të drejtë” janë:
- TNT për rrënimin e Kozmosit,
- TALIR për financimin e VMRO-DPMNE-së
- TALIR 2 për Pallatin e Bardhë të VMRO-DPMNE-së
- THESAR për prokurimin e softuerit për pajisjet e përgjimit në DSK,
- TARIFA për blerjen e një sistemi softuerik për ELEM
- DIZAJNI për autobusët kinezë,
- TOPLIK për Sonçev Grad
- TITANIK për mashtrimin zgjedhor
- TENDERAT për ndërtimin e Muzeut të VMRO-së
- TITANIK 2 për parregullsitë zgjedhore
- TRAJEKTORJA për autostradat e Kinës
- SHKALLËT SPANJOLLE
- TARGET/FORTESA për përgjime masive
Zëvendëskryeministri i parë Artan Grubi në një paraqitje për TV Klan tha se ish-kryeministri Nikolla Gruevski “nuk mund të ëndërrojë lirisht të kthehet në Maqedoni”, për shkak se ndikimi neneve të ndryshuara të Kodit Penal në akuzat e ish-kryeministrit është shumë i vogël.
“Me këto ndryshime në Kodin Penal, Nikolla Gruevski as që mund të ëndërrojë të kthehet në Maqedoninë e Veriut”, tha Grubi në një paraqitje në emisionin “Klan Debat”.
Por analizat e publikut ekspert konfirmojnë diçka tjetër. Pra, edhe sikur të mos ishin miratuar ndryshimet ligjore, ekzekutimi i dënimit të Gruevskit për dy vepra do të kishte skaduar – për Tank-un, gjegjësisht blerja e Mercedes-it skadon tre vjet pas efektit juridik, që është afër. Dënimi me 1.5 vjet burg për rastin “Dhuna në Komunën Qendër” skadon vitin e ardhshëm, pasi ka marrë formë të prerë në vitin 2021.
Dënimi i vetëm që kontestohet për kthimin e Gruevskit në vend si qytetar i lirë është dënimi përfundimtar me 9 vjet burg për rastin “Parcelat në Vodno”. Por, ky rast është në Gjykatën Supreme, ku mbrojtja e Gruevskit kërkoi rishikim të jashtëzakonshëm të aktgjykimit përfundimtar.
Në këtë rast, mund të kërkohet përsëritja e procedurës, ose Gjykata Supreme mund ta kthejë rastin në vendim të ri, që do të thotë se Gruevski do të gjykohet sipas ndryshimeve të reja të Kodit Penal, me dënime shumë më të ulëta.
Përveç Gruevskit edhe një numri të madh i të akuzuarve në rastet e ish- Prokurorisë Speciale Publike (PSP), nenet e ndryshuara të ligjit prekin edhe rastet e ish-sekretarit të përgjithshëm të Qeverisë Dragi Rashkovski dhe në Gjykatën Penale, sipas nenit 353, po gjykohet edhe pasardhësi i tij Muhamed Zekiri. Rashkovski, përveç nenit 353, është dënuar edhe me 8 vjet burg për shpëlarje të parave, ndërsa për këtë rast Gjykata e Apelit duhet të vendosë pas ankesës. Duke qenë se tashmë gjykata do të gjykojë sipas ndryshimeve që janë në fuqi, dënimi për të në çdo rast do të jetë më i ulët.
Përndryshe, ndryshimet në Kodin Penal janë edhe nën vëzhgimin e BE-së pasi ambasadori evropian David Geer duke iu përgjigjur shkurt pyetjeve të gazetarëve ka treguar se është duke u analizuar dhe më tej BE-ja do të prezantojë qëndrimin e saj.
“BE është ende duke analizuar ndryshimet e fundit në Kodin Penal që kaluan në Kuvendin e RMV-së me flamur evropian. Ne së shpejti do të dalim me qëndrim të qartë në lidhje me këtë”, tha Gir.
Javën e kaluar, në një hark kohor prej vetëm pak orësh, në Kuvendin e RMV-së u miratuan në mënyrë eksprese ndryshimet dhe plotësimet në Kodin Penal, pa amendamente nga opozita, të cilat më herët ishin miratuar nga Qeveria e RMV-së në seancën e qeverisë në fund të gushtit, pa e informuar publikun për këtë, në njoftimet zyrtare që u dërgon mediave.
Rikujtojmë se Ligji është miratuar me flamur evropian, me procedurë të përshpejtuar, sepse, siç thanë nga Qeveria në seancë, nga gjithsej 38 nene në ndryshimet dhe plotësimet ligjore, 35 janë me direktiva të BE-së. Por pikërisht ndryshimet në nenin 353, që i referohet krimit të zyrtarëve, nuk janë ndër ato 35 nene.
Sipas ndryshimeve të miratuara, dispozitat e nenit 353 për dënimet me burgim së paku tre dhe pesë vjet shfuqizohen dhe në vend të tyre të vendoset dënimi me burgim nga një deri në katër vjet. Me përcaktimin e kufirit të sipërm të dënimit të mundshëm me burg, hapet mundësia e vjetërsimit edhe më të shpejtë, gjë që tashmë është bërë praktikë në çështjet gjyqësore me ish-zyrtarë.
Ndryshime të tilla ligjore VMRO-DPMNE-ja i kishte kërkuar në vitin 2018 në takimet e atëhershme të kryesisë së Zoran Zaevit dhe Hristijan Mickoskit, me qëllim të vjetërsimit të veprave të ish-funksionarëve të akuzuar nga Qeveria e Nikolla Gruevskit.
- LEXO: Kacarska: Mbi dy vite presim zgjedhjen e gjyqtarëve kushtetues, jam e tronditur nga ndryshimet në Kodin Penal
- LEXO: Ndryshimet në Kodin Penal që amnistojnë krimet e funksionarëve kaluan edhe filtrin e Pendarovskit
- LEXO: RMV, me shpejtësi të paparë u miratua Ligji për uljen e dënimeve me burg për funksionarët, siç kërkoi VMRO 5 vjet më parë
- LEXO: Reagime për ndryshimet në Kodin Penal të RMV-së: Të tërhiqet menjëherë, është përpjekje për “amnisti të heshtur”
- LEXO: VMRO-DPMNE ka propozuar ndryshime ligjore që t’i shpëtojë nga burgu Gruevskin dhe ish udhëheqësinë e partisë