BE ra dakord për rregullimin e tregut të karbonit në përpjekje për të arritur objektivin e klimës për vitin 2030

Negociatorët e Bashkimit Evropian arritën marrëveshje herët në mëngjes të dielën (18 dhjetor) për të reformuar Skemën e Tregtimit të Emetimeve të BE-së (STE), tregu më i madh i karbonit në botë dhe instrumenti kryesor i politikës klimatike të bllokut, transmeton Portalb.mk nga Euractiv.

STE aktualisht kufizon emetimet e rreth 10,000 fabrikave dhe termocentraleve, duke u lejuar atyre me kredi të tepërta të bëjnë një fitim duke shitur leje karbon në treg.

Skema tani po zgjerohet për të mbuluar më shumë sektorë të ekonomisë në mënyrë që të përafrohet me objektivin klimatik të BE-së për vitin 2030 – një angazhim për të reduktuar emetimet neto me 55% përpara se ato të zbresin përfundimisht në zero deri në vitin 2050.

“Kjo marrëveshje do të japë kontribut të madh në luftën kundër ndryshimeve klimatike,” tha Peter Liese, ligjvënës gjerman që drejtoi negociatat në emër të Parlamentit Evropian.

Skema e reformuar “i jep një sinjal të qartë industrisë evropiane se ajo shpaguhet për të investuar në teknologjitë e gjelbra,” shtoi ai, duke thënë se tregu i reformuar i karbonit në BE tani “mbulon pothuajse të gjithë sektorët e ekonomisë” pasi u mor një vendim për të zgjatur skema për emetimet detare dhe djegien e mbetjeve.

Sipas marrëveshjes së sotme, sektorët e mbuluar nga STE do të duhet të ulin emetimet e tyre 62% nën nivelet e 2005 deri në vitin 2030 – një rritje e ndjeshme ndaj objektivit aktual prej 43%.

“Reforma e tregut të karbonit është një pjesë kryesore e Marrëveshjes së Gjelbër,” tha Pascal Canfin, ligjvënës francez që kryeson komitetin e mjedisit të Parlamentit.

“Falë marrëveshjes së arritur këtë fundjavë, ne do të rrisim objektivat klimatike të industrisë sonë me pothuajse 50%,” tha ai.

Sipas Canfin, “çmimi i karbonit do të jetë rreth 100 €” pas reformës, nga 80-85 € aktualisht.

“Asnjë kontinent tjetër në botë nuk ka një çmim kaq ambicioz të karbonit,” tha ai.

Një treg i veçantë i karbonit po krijohet gjithashtu për ndërtesat dhe transportin rrugor. Ky STE i dytë do të fillojë të zbatohet që nga viti 2027 dhe do të shoqërohet nga një fond klimatik social për të kompensuar familjet për kostot shtesë që do të krijojë. Dhe nëse çmimet e energjisë janë jashtëzakonisht të larta, skema e re do të shtyhet me një vit, deri në vitin 2028.

Një pikë kyçe në negociata ishte ruajtja e konkurrencës së industrive si kimikatet, çimentoja dhe prodhimi i çelikut, të cilat aktualisht marrin shumicën e lejeve të karbonit falas – një nxitje për t’i ndihmuar ata të dekarbonizohen dhe të investojnë në teknologjitë e gjelbra.

Skema u kritikua ashpër nga grupet mjedisore të cilët thanë se ndotësit e mëdhenj po përfitonin nga skema pa bërë investimet përkatëse të gjelbërta.

Sipas marrëveshjes së sotme, shtesat falas do të hiqen plotësisht deri në vitin 2034 dhe pothuajse do të përgjysmohen deri në vitin 2030 (48.5%).

Ato do të zëvendësohen gradualisht nga një tarifë e re e karbonit në kufirin e BE-së, e cila synon të mbrojë kompanitë evropiane nga importet e produkteve më të lira që vijnë nga vende me standarde më të ulëta mjedisore. Tarifa e re e karbonit do të zbatohet fillimisht për importet duke përfshirë hekurin dhe çelikun, çimento, alumin, plehra dhe energji elektrike si dhe hidrogjen.

Marrëveshja STE gjithashtu vjen me para shtesë për industrinë, duke përfshirë një fond më të madh inovacioni për investimet më të fundit në teknologjitë e gjelbra dhe një fond modernizimi për të mbështetur industritë në vendet e BE-së me të ardhura më të ulëta.

Në total, “afro 50 miliardë euro do të jenë në dispozicion për të mbështetur inovacionin dhe për të përshpejtuar dekarbonizimin e kompanive,” tha Canfin.

Dhe për të mbrojtur industritë e BE-së nga luhatjet e egra të çmimit të karbonit, 24% e të gjitha lejimeve të STE do të vendosen në një rezervë të stabilitetit të tregut që do të lëshojë lejet e karbonit për të ftohur tregun në rast se çmimi i karbonit bëhet shumë i lartë.

Nga ana e Parlamentit Evropian, marrëveshja mbështetet nga të gjitha grupet politike përveç ekstremit të djathtë, tha Liese, me qendrën e djathtë EPP, S&D të krahut të majtë, qendrën Renew, të Gjelbërit dhe ECR konservatore që të gjithë e mbështesin atë.

Marrëveshja e përkohshme tani duhet të konfirmohet nga vendet anëtare të BE-së dhe Parlamenti Evropian, i cili do të mbajë një votim plenar në janar ose shkurt, tha Canfin.