Nuk investohet mjaftueshëm te të rinjtë

Përkundër disa përparimeve të caktuara, zgjidhja e problemeve kryesore të të rinjve deri më tani ka qenë pa sukses. A do të ofrojë Strategjia e re Kombëtare për Rininë një mundësi për një epokë të re?

Ka filluar hartimi i Strategjisë së re Kombëtare për Rininë e Maqedonisë së Veriut dhe do të mbulojë periudhën 2023-2027. Strategjia e re duhet të përcaktojë objektiva të qarta, me një plan veprimi konkret dhe të zbatueshëm për të zgjidhur problemet më të mëdha të të rinjve, por duhet të tregojë edhe rëndësinë e planifikimit dhe zbatimit strategjik.

Është e nevojshme që procesi të jetë gjithëpërfshirës, ​​pra të përfshijë sa më shumë të rinj (mosha nga kufiri i poshtëm deri në kufirin e sipërm), siç e parashikon Ligji për pjesëmarrjen rinore dhe politikat rinore, dhe të përfshijë më shumë kategori të njerëzve të rinj.

Në atë mënyrë, produkti final duhet të reflektojë nevojat e të rinjve, në mënyrë që pas hartimit të dokumentit përfundimtar dhe miratimit të tij, të fillojë beteja e vërtetë – zbatimi.

Pse na duhet planifikimi strategjik?

Në vendin tonë është e njohur thënia “Vetëm bëjmë disa dokumente, por asgjë nuk zbatohet”. Dhe me të vërtetë, deri diku, kjo qëndron. Në tridhjetë vitet e fundit të pavarësisë, ne kemi përjetuar shumë zhgënjime. Jo vetëm kur bëhet fjalë për të rinjtë, por në përgjithësi për zhvillimin e Maqedonisë së Veriut. Por një nga problemet kryesore është mungesa e prioriteteve strategjike dhe e një vizioni të qartë se si të zhvillohet vendi në afat të mesëm dhe afat të gjatë.

Në fakt, kushdo që vjen në pushtet i ndryshon prioritetet dhe çdo gjë që është bërë më parë, lejohet të ngecë, ndërsa pushteti i ri fokusohet në prioritetet e tij.

Në këtë mënyrë shteti sillet në një rreth, pa ndryshime cilësore thelbësore dhe afatgjata. Sa për ilustrim, kur VMRO-DPMNE dhe Nikola Gruevski ishin në pushtet, ndërtimtaria e nxiste produktin e brendshëm bruto. Menjëherë pas, nga viti 2017, vërehet një fokus në prodhimin e vajit të kanabisit dhe tani, me qeverinë e re të udhëhequr nga Dimitar Kovaçevski, ndërtimi i termocentraleve fotovoltaike dhe tranzicioni i gjelbër janë në rritje të dukshme.

Duke vepruar sipas parimit “blej një ditë – kalo”, nuk ndërtohet shtet. Sipas këtij parimi, të rinjtë jo vetëm që nuk ndihmohen, por edhe penalizohen. Është e nevojshme të mendohet, planifikohet dhe zbatohet në mënyrë strategjike.

Planifikimi strategjik dhe çdo strategji rinore, në nivel lokal, shtetëror, ndërkombëtar dhe global, përmban të dhëna të matshme për gjendjen aktuale, ekzistuese të sektorit. Në bazë të kësaj përcaktohen qëllimet dhe rezultatet e pritura, të cilat së bashku me vizionin dhe misionin përcaktojnë drejtimin në të cilin aspiron subjekti, zona, grupi i qytetarëve, etj.

Strategjia aktuale për Rininë e Komunës së Ohrit, për shembull, tregon pse është e rëndësishme të zhvillohet një strategji e bazuar në analizat e bëra. “Të rinjtë mendojnë se mungojnë trajnimet për të rinjtë në Ohër, përkatësisht: trajnimi i TI-së, trajnimi për mësimin e gjuhëve të huaja, trajnimi për shëndetin seksual… Tri prioritetet më të rëndësishme në krijimin e strategjisë për të rinjtë e Komunës së Ohrit, sipas të anketuarve, duhet të jenë: arsimi, kultura dhe punësimi”.

Ky citat tregon në mënyrë shumë konkrete pse është e rëndësishme të krijohet një Strategji për Rininë. Dokumenti përcakton qëllimin e të rinjve në një periudhë të caktuar, mënyrën se si duhet të realizohet dhe e gjithë kjo në bazë të nevojave të përcaktuara: mungesës së arsimit informal dhe detektimit të problemit të papunësisë. Përmes këtyre fjalëve nga strategjia aktuale e komunës së Ohrit, konfirmohet se strategjitë përcaktojnë gjendjen aktuale të të rinjve dhe drejtimin në të cilin duhet të lëvizin për të arritur rezultatet e dëshiruara.

Le të shohim shembuj nga një këndvështrim global. Strategjia e Kombeve të Bashkuara për Rininë 2030 thotë se strategjitë u mundësojnë të rinjve të veprojnë në mënyrë proaktive dhe jo në mënyrë reaguese. Çfarë do të thotë kjo? Me një vizion dhe synim të qartë, të rinjtë do të tregojnë vetë-iniciativë dhe do të dinë se në cilin drejtim po lëvizin, sepse kanë planifikuar atë që duhet të arrijnë. Në këtë kuptim, proaktive do të thotë që ata të inicojnë proceset, dhe jo të veprojnë në mënyrë mbrojtëse dhe reaguese në përgjigje të proceseve tashmë të nisura.

Sipas këtij konstatimi, të rinjtë mund të udhëheqin, iniciojnë dhe fillojnë procese për të arritur progres. Nga ana tjetër, veprimi reaktiv nënkupton vetëm reagimin dhe përpjekjen për t’u përfshirë në procese të vazhdueshme që rrallë korrespondojnë me thelbin e asaj që duhet të arrihet.

Fundi i kësaj pjese, i cili përpiqet të bindë lexuesin se pse është e rëndësishme të planifikosh strategjikisht dhe të krijosh strategji afatmesme dhe afatgjatë, përmbyllet me një citim nga Yogi Berra, një lojtar i famshëm bejsbolli: “Nëse nuk e dini se ku po shkoni, atëherë me siguri do të përfundoni diku tjetër.”

Strategjia e re kombëtare për të rinjtë e Republikës së Maqedonisë së Veriut

Procesi tashmë ka filluar. Në momentin e shkrimit të këtij teksti u mbajt aktiviteti fillestar në të cilin krahas hapjes formale të zhvillimit të strategjisë, u përcaktuan grupet e punës për krijimin e misionit dhe vizionit të Strategjisë së re Kombëtare. Tashmë në takimin e parë të punës (më 5 nëntor) do të punohet në grupe pune dhe do të trajtohen disa aspekte si pjesëmarrja e të rinjve, informimi i të rinjve, arsimi, kultura dhe fusha të tjera.

Nëpërmjet atyre grupeve punuese për secilën fushë në Strategji duhet të parashikohen objektivat, të përcaktohen qëllimet specifike me rezultate specifike të pritshme, monitorim, respektivisht tregues për shkallën e realizimit. E gjithë kjo duhet të përcaktohet nga pjesëmarrësit kryesisht të rinj, nën moshën 29 vjeçare, një kufi i caktuar sipas Ligjit për pjesëmarrjen rinore dhe politikat rinore, si përfaqësues të organizatave joqeveritare, përfaqësues të institucioneve, individë dhe të tjerë.

Fillimi i procesit paralajmëron gjithëpërfshirjen, por me vazhdimin e këtij “aksioni” dy ​​mujor, do të shohim sa gjithëpërfshirës do të mbetet procesi, por edhe sa do të “rezistojnë” të rinjtë dhe sa konsistent do të jenë deri në fund të procesit të hartimit të këtij dokumenti shtetëror.

Progresit të deritanishëm në procesin e hartimit të Strategjisë i ka paraprirë një thirrje publike nga Agjencia për Rini dhe Sport, në të cilën patën mundlsi të aplikojnë të gjithë pjesëmarrësit e interesuar. Përveç të rinjve, procesi përfshin përfaqësues nga organizata dhe institucione që e kalojnë kufirin e moshës deri në 29 vjeç, gjë që është pozitive për gjithëpërfshirjen, por edhe për zbulimin më të mirë të nevojave dhe problemeve aktuale.

Pas thirrjes publike, në aktivitetin e parë u krijua një grup të rinjsh pjesëmarrës që vijnë nga zona të ndryshme dhe moshë të ndryshme, që kanë përvojë dhe janë ekspertë të fushës që ndikojnë drejtpërdrejt ose tërthorazi te të rinjtë.

Strategjia aktuale për periudhën 2016-2025 është ende e vlefshme dhe paraqet një proces të iniciuar nga Agjencia për Rini dhe Sport dhe Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim. Ajo që i mungon strategjisë më të fundit dhe ende të vlefshme është se ajo është bërë në një kohë kur Ligji për Rininë as që po diskutohej. Sot, detyrimi për krijimin e një strategjie kombëtare buron nga Ligji për politikat rinore dhe pjesëmarrjen rinore, i cili është një akt juridik që duhet zbatuar në nivel lokal dhe shtetëror.

Për më tepër, rrethanat dhe realiteti për të rinjtë kanë ndryshuar në mënyrë drastike gjatë krizës me COVID-19 dhe pas saj.

Format e pjesëmarrjes së të rinjve dhe veçanërisht informimi i të rinjve kanë ndryshuar rrënjësisht vitet e fundit që nga fillimi i krizës. Vetë procesi i digjitalizimit ndryshon veglat për përfshirjen e të rinjve, e bën procesin e informacionit më kompleks dhe ndryshon aksesin në arsim.

Bazuar në Ligjin për pjesëmarrjen rinore dhe politikat rinore dhe detyrimet që rezultojnë, është e nevojshme të zbatohet një proces i ri planifikimi. Nëse Strategjia Kombëtare për Rininë 2016-2025 parashikon marrjen e masave për njohjen e punonjësve të rinj, në ligjin e ri është plotësisht e rregulluar dhe tashmë po zhvillohen trajnime për këto lloj punonjësish, kurse vendi i tyre i punës janë qendrat rinore në çdo bashki, ashtu siç parashikon Ligji.

Për sa i përket inkorporimit të punës rinore në arsim, pra edukimit të stafit arsimor dhe njohjes së tyre me aplikimin e punës rinore, nuk është bërë asgjë. Koncepti i punës së të rinjve është ende larg arsimit.

Me Strategjinë e re, puna me të rinjtë dhe punonjësit e rinj duhet të zënë një vend të rëndësishëm në procesin arsimor dhe të bëhen pjesë e kurrikulave arsimore.

Edhe pse e vlefshme, Strategjia Kombëtare ekzistuese është tashmë e vjetëruar në pjesën e arsimit. Strategjia nuk parashikon hapa për vendosjen dhe promovimin e digjitalizimit dhe përfshirjen e të rinjve në arsim dhe përdorimin e veglave/pajisjeve digjitale për të mësuar.

Një vështrim përpara

Planet strategjike na çojnë në një vend specifik, në një rezultat të arritshëm dhe një qëllim të qartë. Vetëm planifikimi strategjik me zbatim efektiv mund të sjellë përfitime afatgjata për të rinjtë dhe në përgjithësi zhvillim të zonës dhe kontribut për këtë grup qytetarësh.

Zbatimi në terren është më i rëndësishmi, por në zbatim duhet t’i përmbahemi një plani të caktuar dhe diçka konkrete për shkak të dy gjëra. Së pari, një vizion i qartë realizohet përmes hapave konkretë dhe të mirëplanifikuar.

Së dyti, vizioni dhe misioni strategjik i faktorizon të rinjtë, tregon se sa dinë se çfarë duan dhe sa analitikisht u qasen gjërave.

Së fundi, Maqedonia e Veriut duhet të vazhdojë në mënyrë strategjike të planifikojë dhe të kushtojë më shumë burime për zbatimin efikas të tij. Ky proces fillon me të rinjtë dhe Strategjia e ardhshme është një mundësi e shkëlqyer për të treguar se ne planifikojmë me arsye dhe e zbatojmë atë plotësisht.

 Burimi: Respublica