RMV, kafshët e egra ngordhin rrugëve teksa presin mbikalimin e parë të gjelbër në vend

Rrëqebulli ballkanik shpesh kalon rrugën nga Gostivari në Kërçovë, një rrugë që shkurton habitatin e tij natyror. Regjistrimet nga rrjeti i Shoqatës ekologjike të Maqedonisë tregojnë se kjo kafshë në mënyrë kritike çdo ditë rrezikon të përfundojë nën rrotat e automjeteve në përpjekje për të lëvizur ose për të siguruar ushqim. Prerja e habitateve të rrëqebullit, por edhe të kafshëve të tjera të egra me rrugë të shpejta, është një realitet për të cilin e kemi të vështirë të gjejmë zgjidhje. Shumica e rrugëve janë ndërtuar disa dekada më parë, ndërsa disa prej tyre nuk kanë as viadukte dhe as tunele që do të siguronin kalim natyror për kafshët, shkruan Meta.mk, transmeton Portalb.mk.

Në vend nuk ka asnjë urë të gjelbër të ndërtuar në një rrugë ekzistuese, megjithëse kjo tashmë është një praktikë e rregullt jo vetëm në vendet evropiane, por edhe në vendet e Ballkanit.

“Ruajtja e specieve të rrezikuara në mënyrë kritike si rrëqebulli i Ballkanit duhet të jetë prioritet dhe sa herë që planifikohet një rrugë, duhet kushtuar vëmendje e veçantë për sigurimin e lëvizjes së tyre të sigurt”, bëri thirrje Dime Melovski nga Shoqëria ekologjike maqedonase, ndërsa si shembull ai thekson seksionin Gostivar-Kërçovë i cili kalon nëpër parkun kombëtar “Mavrovë” mu në territorin e tij.

Vitet e fundit, pjesa juglindore e Evropës ka investuar shumë në infrastrukturën rrugore, duke kapur kështu pjesën e zhvilluar të kontinentit, por në të njëjtën kohë sjell edhe aspektet negative të këtij lloj zhvillimi dhe investimi. Bëhet fjalë për fragmentimin e habitateve dhe vendbanimet e kafshëve të egra, që nënkupton si ngordhjen e kafshëve të egra në rrugë, ashtu edhe ndarjen e popullatave të kafshëve, të cilat pengohen të komunikojnë, duke rezultuar në prishjen e ndryshueshmërisë së tyre gjenetike. Në vendin tonë tashmë ka projekte për dy korridore pilot, në zhvillimin e të cilëve merr pjesë ShEM, përmes të cilave testohen masat specifike të marra në rast fragmentimi të habitatit dhe nevoja për ura të gjelbra.

“Gjitarët e mëdhenj janë ata që kanë më shumë nevojë për mbikalimet e gjelbra. Këto janë kafshë që lëvizin nëpër territore të gjera dhe kanë nevojë për kalim të lirë, dhe shumica e tyre janë ndër speciet më të rrezikuara, sepse numri i tyre është shumë i vogël. Për këtë arsye, çdo aksident në rrugë është rrezik i madh për popullatën e tyre dhe ndikon në numrin e tyre”, thotë Melovski.

Megjithatë, kafshët e egra më të vogla si dhelpra, kuna apo macet e egra vuajnë në një numër shumë të madh viktimash në rrugët rajonale, ku vozitet shpejt dhe nuk ka gardhe mbrojtëse si në autostrada. Vuajnë edhe kafshë jashtëzakonisht të rralla për këto zona, si skafi me pika, stepa nga Azia Qendrore, e cila u konstatua se jeton në zonat tona përmes dy rasteve të kafshëve të shkelura të dokumentuara këtë vit.

Shoqëria ekologjike e Maqedonisë në vitin 2011 zhvilloi Rrjetin ekologjik kombëtar MAK-NEN, në të cilin përcaktohen elementet e rrjetit ekologjik, si brezat mbrojtës, korridoret e linjës, korridoret me vendkalime etj. Ai përcakton vendndodhjet ku kryqëzohen rrugët shtetërore me korridoret e linjës së rrjetit ekologjik dhe ku, tashmë në fazën e projektimit të rrugës dhe zbatimin e procedurës së vlerësimit të ndikimit në mjedis, duhet të parashikohen masa të veçanta për uljen e ndikimit të infrastrukturës në korridoret ekologjike.

Nga Ndërmarrja Publike për Rrugët Shtetërore thonë se në këtë moment asnjë projekt për planifikimin e një drejtimi të ri rrugor nuk ka urë të dedikuar të gjelbër si vendkalim për kafshët e egra, por nuk përjashtojnë që kjo mundësi të përdoret në të ardhmen.

“Janë analizuar seksionet kritike ku ka korridore të rrjetit ekologjik dhe ku vendosen objekte të tjera në rrugë që kryejnë atë funksion, si tunelet, gjegjësisht kalimi natyror mbi tunele, viadukte, ura, kalime, nënkalime e të ngjashme. Në të ardhmen nuk përjashtohet mundësia e vendosjes së një ure të gjelbër të dedikuar në një pjesë rrugore për të cilën do të përcaktohet nevoja nga ekspertët”, thonë nga Ndërmarrja rrugët shtetërore.

Nga kjo ndërmarrje konfirmojnë se këtë vit janë identifikuar dy pilot korridore për infrastrukturën e gjelbër nga Shoqëria ekologjike e Maqedonisë, Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor dhe kompania konsulente DECONS-EMA në kuadër të projektit të financuar nga GEF dhe UNEP, në të cilin dy lokacione ku është e nevojshme të vendosen ura të gjelbra për shkak të fragmentimit të habitatit.

Një nga lokacionet është zona Kozhuf – Mariovë – Jakupicë, e cila kryqëzohet me kalimin rrugor “Pletvar” në pjesën Gradsko – Prilep, dhe e dyta është pjesa Jakupica – Parku Kombëtar “Mavrovë”, ku kalimi rrugor “Strazha” gjegjësisht traseja e re e autostradës së planifikuar Gostivar – Kërçovë i dyfishon vendbanimet. Këtu, theksojnë Rrugët shtetërore, efekti i një ure të gjelbër mund të arrihet edhe me zgjidhje tuneli.

“Në të ardhmen duhet të sigurohen mjete financiare për realizimin e këtyre pilot projekteve për ura të gjelbra në kuadër të projekteve për ndërtimin e seksioneve rrugore apo si projekte të veçanta të rrjetit ekzistues rrugor”, informojnë nga Ndërmarrja Publike.

Nga Ministria e Mjedisit thonë se nuk kanë statistika se sa kafshë të egra ngordhin në rrugët në mbarë vendin, por po punojnë për mbrojtjen e tyre dhe sigurimin e lëvizjes së sigurt. Në programin e ri BE-IPA, theksojnë ata, janë planifikuar aktivitete për përmirësimin e korridoreve ekologjike si dhe ndërtimin e urës së parë të gjelbër në vendin tonë.

“Dy raporte kombëtare dhe një doracak për korridoret ekologjike janë përgatitur si pjesë e propozimit MAK-NEN-Rrjeti kombëtar ekologjik për korridoret Bukoviq – Sretkovë dhe Bukoviq – Kollar dhe Dren – Vitolishte dhe Kozjak (Pletvar) dhe Seleçka Planina, ndërsa janë regjistruar edhe dy video për korridoret ekologjike”, thonë nga Ministria.