Higjiena menstruale nuk është privilegj: Institucionet e RMV-së japin premtime, por nuk i përmbushin

Çdo muaj, rreth 1.8 miliardë persona në mbarë botën kanë menstruacione. Miliona nga këto vajza, gra, persona transgjinorë dhe jobinarë nuk janë në gjendje të menaxhojnë ciklin e tyre menstrual në mënyrë dinjitetshme dhe të shëndetshme. Për këtë arsye, 28 maji shënohet si Dita Botërore e Higjienës Menstruale, shkruan Meta.mk.

Fillimi i menstruacioneve nënkupton një fazë të re dhe cenueshmëri të reja në jetën e adoleshenteve. Megjithatë, shumë vajza dhe gra të moshuara përballen me stigmë, ngacmim, diskriminim social dhe varfëri gjatë menstruacioneve dhe janë të privuara nga mjetet themelore për të mbajtur higjienën menstruale.

Vitet e fundit, lëvizja botërore Dita e Higjienës Menstruale (#MH Day) bën thirrje për investim në shëndetin dhe higjienën menstruale duke përdorur hashtagun “ËshtëKohapërVeprim” #ItsTimeForAction si një thirrje për veprim për të krijuar një botë në të cilën askush nuk do të diskriminohet për shkak se ka menstruacione.

Edhe pse jetojmë në një shoqëri moderne, ndërsa menstruacionet konsiderohen si shenja e parë e pjellorisë apo pjekurisë seksuale, ne ende flasim për kode që përdoren qysh nga shekulli i kaluar.

“Më erdh tezja mysafire. Kam problem femëror”, janë vetëm disa prej tyre.

Profesoresha nga Instituti i Etnologjisë dhe Antropologjisë, Ana Ashtallkovska Gajtanoska thotë se për dallim nga vendet e tjera të botës, sipas traditës sonë, vajzat me menstruacione nuk ishin plotësisht të përjashtuara nga aktivitetet rituale dhe të përditshme, por megjithatë në ditët e ciklit të tyre kryenin. detyrimet për të cilat nuk kanë kërkuar të ishin të pranishme në mesin e shumë njerëzve.

“Për shembull, është konsideruar që vajza e papastër të mos hyjë në kishë dhe të mos hajë vezë të kuqe për Pashkë”, thotë Ashtallkovska Gajtanoska.

Nisur nga këto të dhëna historike etnologjike, shqetësues është edhe fakti që ende, sipas hulumtimit që vitin e kaluar e ka realizuar TiT Ink, më shumë se gjysma e të anketuarave ose 53% janë përgjigjur se gjatë menstruacioneve ndihen “të papastra”.

Profesor dr. Gligor Tofoski, i cili është edhe kryetar i Shoqatës së Gjinekologëve dhe Obstetërve të Maqedonisë (MAGO), apelon vajzat dhe gratë të mos kenë turp për trupin dhe menstruacionet e tyre.

“Ne si Shoqatë e Gjinekologëve dhe Obstetërve dëshirojmë që gratë tona të edukohen sa më shumë për të gjitha gjendjet që kanë të bëjnë me shëndetin e grave. Normalisht këtu vjen çështja e menstruacioneve. Megjithatë, në vendin tonë shumë pak preket komponenti emocional i të gjitha gjendjeve që mund t’i shoqërojnë pjesërisht dhe masat parandaluese për mbrojtjen e shëndetit të gruas. Për sa i përket menstruacioneve, është shumë e rëndësishme që ato të përjetohen si diçka normale, diçka që është tregues se ajo grua në fakt funksionon normalisht, ka mitër, ka vezore që funksionojnë normalisht”, thotë Tofoski.

Dëshpëruese janë edhe statistikat, për të cilat ka kohë që Meta.mk shkruan, e sipas të cilave 81% e nxënëseve të shkollave të mesme mendojnë se në shkolla duhet të ketë produkte falas për higjienën menstruale. Këto të dhëna janë pasqyrë e varfërisë me të cilën përballen gjatë ciklit menstrual.

Kështu, në mungesë të mjeteve të duhura si jastëkët, tamponët dhe kupat menstruale, ata detyrohen të përdorin zgjidhje alternative si ato që kanë përdorur stërgjyshet tona. Ata përdorin peshqirë të mbështjellë, letër tualeti e në disa raste edhe letër gazete, ose thjesht, ato ditë kur kanë menstruacione qëndrojnë në shtëpi për të mos u turpëruar nga njollat ​​e përgjakshme në rroba dhe dhimbjet menstruale.

Doktor Tofoski e thekson rëndësinë e mbajtjes së higjienës menstruale si mënyrë për të ruajtur shëndetin e mitrës si organ riprodhues në mënyrë që në një periudhë të caktuar të jetës të bëhet planifikimi i shtatzënisë dhe thotë se për atë duhet të sigurohen kushte të dinjitetshme.

“Tani më së shpeshti gjatë menstruacioneve përdoren jastëkët, por të gjithë e dimë që çmimi i tyre është mjaft i lartë. Sot njerëzit po përpiqen në çdo mënyrë që kjo mënyrë e grumbullimit të dinjitetshëm të gjakut menstrual të mundësohet për të gjithë”, thotë doktor Tofoski.

Për të lehtësuar higjienën menstruale dhe për të reduktuar varfërinë menstruale në mbarë botën, në Spanja për shembull, planifikohet të mundësohet pushim mjekësor tre-ditor për gratë që vuajnë nga dhimbjet e forta menstruale. Së pari Skotlanda, e menjëherë më pas edhe Anglia filluan ndarjen falas të tamponëve, jastëkë higjienike dhe produkteve të tjera për higjienë menstruale për të gjitha shkollat ​​dhe kolegjet publike.

Një shembull pozitiv nga rajoni mund të thuhet se ka ndodhur në Kosovë. Në vitin 2018, gjatë shënimit të fushatës #NoMoreLimits me rastin e 28 majit, të gjitha strehimoret për gratë viktima të dhunës në të gjithë vendin pranuan jastëkë falas. Tani ky mjet i nevojshëm u është dhënë studentëve të Universitetit të Prishtinës dhe atyre në konviktin studentor në këtë qytet.

Por në vendin tonë, edhe pse aktivistët e TiT Ink kanë dorëzuar në mënyrë të rregullt rekomandimet dhe kërkesat për veprime konkrete vitin e kaluar për uljen e varfërisë menstruale tek institucionet kompetente, nuk ka asnjë përgjigje pozitive.

Ende nuk dihet se çfarë po ndodh me vendimin në qytetin e Shkupit për të siguruar produkte të higjienës menstruale në shkollat ​​e mesme të Shkupit që u desh  të fillojë në janar.

“Vitin e kaluar pamë se në Këshillin e Qytetit të Shkupit ishte marrë vendim që të sigurohen mjete falas për higjienën menstruale në shkollat ​​e mesme të kryeqytetit, por kanë kaluar pesë muaj dhe nuk kemi parë se si ajo politikë zbatohet. Cilat janë produktet që blihen”, thotë Jana Kocevska nga Tiit Ink, duke shtuar se për të siguruar pallat falas në shkolla, shteti duhet të ndajë vetëm 0.08 për qind të buxhetit.

Përgjigje për këto pyetje, nga Qyteti i Shkupit, ka kërkuar edhe redaksia e Meta.mk,  por deri në publikimin e këtij lajmi nuk kemi marrë përgjigje.

Kocevska tha se ende janë në pritje të formimit të grupit punues për hartimin e Strategjisë së re për shëndetin seksual dhe riprodhues.

“Strategjia e mëparshme 10-vjeçare ka qenë për periudhën deri në vitin 2020 dhe nuk kemi njohuri se çfarë po ndodh për të shkruar një strategji të re, e cila është dashur të përfshijë masat dhe rekomandimet që kanë dalë nga studimi ynë”, tha Kocevska.

Sipas aktivisteve, është shqetësues fakti se në shumë institucione arsimore nuk ka gjithmonë sapun apo letër higjienike, e në disa nuk ka rubinet për larjen e duarve në tualete. Ata theksojnë se mungojnë kushte të dinjitetshme për higjienën në tualetet publike.

Për këtë arsye të hënën aktivistet i përsëritën këto kërkesa, si dhe kërkesën për uljen e TVSH-së për produktet menstruale nga 18% në 5% në një protestë paqësore para Ministrisë së Financave.

Se higjiena menstruale nuk është privilegj dhe pasojat e higjienës jo të duhur gjatë ciklit menstrual mund të jenë katastrofike për shëndetin riprodhues të grave tregojnë të dhënat nga hulumtimi i anëtarëve të Platformës Gjinore, sipas të cilave në vitin 2021 numri i infeksioneve vagjinale është rritur me 70 për qind. Edhe doktor Tofoski thotë se ka raste që janë shumë të rënda.

“Mund të ndodhë infeksion i organit gjenital të jashtëm. Mund të ndodhë infeksion i organeve gjenitale të brendshme. Ndërsa ndonjëherë mund të bartet edhe në pjesën që është e rëndësishme për funksionimin e mëtejshëm apo lindjen e fëmijëve dhe të jetë shkaktar i infertilitetit, pra mund të jetë shkak për sëmundje më të rënda në traktin gjenital të femrës apo abscese tubovariale që janë komplikimi më i rëndë”, tha profesori.

Videon nga protesta mund ta ndiqni më poshtë: