Dimrin e kaluar kishte dallime drastike në praninë e grimcave PM-2.5 në pjesë të Shkupit (Infografik)

S. B. 16:11, 13-04-2022

Ndryshime drastike në matjen e grimcave të rrezikshme PM-2.5 kanë shënuar stacionet matëse të Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor në pjesë të caktuara të Shkupit. Në të njëjtën kohë, grimcat PM-10 mbeten problem për qytetarët e gjithë qytetit, tregojnë raportet mujore për ndotjen e ajrit në Shkup për shkurt dhe mars 2022 të cilat janë hartuar nga kjo ministri, shkruan Meta.mk.

Stacionet matëse treguan se në muajin shkurt vendi më i rrezikshëm për të jetuar për sa i përket përqendrimit të grimcave PM-2.5 në Shkup është Lisiçe. Në muajin shkurt, në këtë stacion matës është regjistruar tejkalim i përqendrimeve maksimale të lejuara të këtyre grimcave gjatë 25 prej 28 ditëve të muajit. Mesatarja mujore e matjeve ditore të pranisë së grimcave PM-2.5 në ajrin e Lisiçes në muajin shkurt ka qenë 67,38 mikrogramë për metër kub.

Ajër jashtëzakonisht i ndotur me grimca PM-2.5 është regjistruar në stacionet matëse te Rektorati dhe në Gazi Babë. Në të dyja vendet, në shkurt, janë regjistruar tejkalime ditore të kufirit të rrezikshëm, prej 25 mikrogramë për metër kub, deri në 20 ditë të muajit. Mesatarja e grimcave PM-2.5 në ajër në Gazi Babë në muajin e dytë të vitit ka qenë 39,9 mikrogramë për metër kub, ndërsa te Rektorati kjo mesatare ka qenë 40,91 mikrogramë për metër kub.

Kundrejt këtyre të dhënave shqetësuese për këto tri lokacione, stacionet matëse në Qendër dhe Karposh kanë treguar rezultate të ndryshme. Prania e grimcave PM-2.5 në Qendër e ka kaluar kufirin maksimal të lejuar në shkurt vetëm gjatë 3 ditëve në shkurt, ndërsa në Karposh kufiri i rrezikshëm këtë muaj është tejkaluar 2 ditë. Dallime drastike në matjet ka edhe kur mesatarja mujore nxirret nga matjet ditore të grimcave PM-2.5, ashtu që në Qendër për muajin shkurt mesatarja ka qenë 16,83 mikrogramë për metër kub, ndërsa në Karposh kjo mesatare ka qenë vetëm 10,32 mikrogramë për metër kub.

Diferencat e tilla drastike në praninë e grimcave PM-2.5 në ajër, ku Lisiçe rezulton të ketë thithur më shumë se gjashtë herë ajër më të ndotur në krahasim me Karposhin, konfirmohet vetëm pjesërisht edhe me praninë e grimcave PM-10 në ajër gjatë muajit shkurt 2022.

Ditët me përqendrime të tejkaluara të grimcave PM-10 në shkurt të vitit 2021; Burimi: Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor

Ditët me përqendrime të tejkaluara të grimcave PM-10 në shkurt të vitit 2022; Burimi: Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor

Të dhënat nga raporti mujor i Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor tregojnë se në shkurt tejkalimi 24-orësh i grimcave PM-10 në Gazi Babë është regjistruar gjatë 18 ditëve, ndërsa stacioni matës në Lisiçe ka regjistruar ajër të rrezikshëm në 17 ditë të shkurtit. Tejkalimet në Qendër kanë pas gjatë 15 ditëve të shkurtit, ndërsa mbi 50 mikrogramë për metër kub grimca PM-10 ka pas gjatë 13 ditëve në Karposh dhe gjatë 12 ditëve të këtij muaji në Gazi Babë.

Nëse e krahasojmë shkurtin e vitit 2022 me të njëjtin muaj të vitit të kaluar, në stacionin matës në Gazi Babë këtë vit ka pasur më pak ndotje të ajrit me grimcat PM-10. Përkatësisht, në shkurt të vitit 2021 prania mesatare e grimcave PM-10 në ajër ka qenë 65,11 mikrogramë për metër kub, ndërsa në shkurt 2022 mesatarja është ulur në 45,61 mikrogramë për metër kub.

Të dhëna të ngjashme nga stacionet matëse të Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor janë fituar edhe në muajin mars. Ndryshime të mëdha në nivelin e ndotjes së ajrit me grimcat PM-2.5 janë vërejtur në pjesë të ndryshme të Shkupit.

Edhe në mars 2022, tejkalimi i përqendrimeve maksimale të lejuara të grimcave PM-2.5 në Lisiçe është regjistruar në 30 nga 31 ditët e muajit. Mesatarja e grimcave PM-2.5 në ajër për muajin mars në këtë stacion matës ka qenë 49,14 mikrogramë për metër kub dhe është më e larta në Shkup.

Në stacionin matës në Gazi Babë, raporti mujor i Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor tregon se gjatë 24 ditëve në muaj, grimcat PM-2.5 në ajër kanë kaluar 25 mikrogramë për metër kub. Këto grimca të rrezikshme i kanë tejkaluar kufijtë e sipërm gjatë 23 ditëve në Rektoratin e stacionit matës në mars 2022. Prania mesatare e grimcave PM-2.5 në muajin mars në Gazi Babë ka qenë 33,63 mikrogramë për metër kub, ndërsa te Rektorati janë matur 33,71 mikrogramë për metër kub.

Ndryshe nga kjo, gjatë muajit mars janë regjistruar dallime drastike sa i përket pranisë së grimcave PM-2.5 në Qendër dhe Karposh. Stacioni matës në qendër të Shkupit ka shënuar tejkalim të kufirit të sipërm PM-2.5 në ajër gjatë 5 ditëve të marsit, ndërsa në Karposh tejkalim i kufirit maksimal të lejuar është regjistruar në vetëm 1 ditë të muajit.

Edhe te vlerat mesatare për praninë e grimcave PM-2.5 në ajër për muajin mars, në stacionin matës në Qendër janë regjistruar 18,8 mikrogramë për metër kub, ndërsa në Karposh matjet gjatë këtij muaji kanë treguar praninë e vetëm 8,8 mikrogramë për metër kub.

Sa i përket grimcave PM-10, numri më i madh i ditëve me tejkalim të vlerave kufitare të lejuara janë regjistruar në stacionin matës Lisiçë, 14 ditë nga gjithsej 31 ditë në muaj. Vijojnë Qendra, Karposhi dhe Rektorati, ku kufiri i sipërm i pranisë së grimcave PM-10 është tejkaluar gjatë 12 ditëve të marsit. Në Gazi Babë, tejkalimi i vlerës 24-orëshe të grimcave PM-10 është regjistruar gjatë 5 ditëve të marsit.

Ditët me përqendrime të tejkaluara të grimcave PM-10 në mars të vitit 2022; Burimi: Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor

Ditët me përqendrime të tejkaluara të grimcave PM-10 në mars të vitit 2021; Burimi: Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor

Krahasimi i të dhënave të Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor nga marsi i vitit 2022 krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, këtë vit tregojnë mesatarisht prani më të lartë të grimcave PM-10. Në stacionin matës në Gazi Babë në mars të vitit 2021 prania mesatare e grimcave PM-10 në ajër ka qenë 36,38 mikrogramë për metër kub, ndërsa në mars të vitit 2022 mesatarja është rritur në 37,94 mikrogramë për metër kub.

Ndryshe, problemi me ndotjen e ajrit në Shkup rezulton të jetë më i theksuari në stacionin matës në Lisiçe. Ky përfundim është vërtetuar edhe më herët, sidomos në pjesën e grimcave më të rrezikshme PM-2.5, me tekstet që Meta.mk i publikoi për janar 2022 dhe dhjetor 2021, si dhe për nëntor dhe tetor 2021. Po ashtu, Meta.mk ka shkruar se pjesë të tëra të Shkupit, si komuna Çair, Butel dhe Shuto Orizarë, të cilat nuk kanë stacione matëse në kuadër të Sistemit Shtetëror të Monitorimit Automatik të Cilësisë së Ajrit Ambiental (SSHMACAA), kështu që në raportet mujore të Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor nga matjet e këtyre lokacioneve nuk ka rezultate.

Para 2-3 javësh u prezantua Studimi për proporcionimin e ndotësve në Shkup, që në periudhën nga tetori 2020 deri në dhjetor 2021 kishte për qëllim lokalizimin e shkaktarëve të ndotjes së ajrit në kryeqytet, por edhe pjesëmarrjen e tyre në ndotje. Rezultatet treguan se ngrohja me dru është burimi më i rëndësishëm i ndotjes së ajrit në Shkup në muajt e dimrit, ndërsa trafiku, industria dhe djegia e naftës dhe mazutit janë burime të ndotjes gjatë gjithë vitit.

“Novo Lisiçe ka shtatë burime kryesore të ndotjes. Bëhet fjalë për djegien e biomasës, gjegjësisht ngrohjen e amvisërive, pastaj djegien e zjarrit në ambiente të hapura, trafiku, aerosolet dytësore, industria, pluhuri mineral dhe djegia e naftës dhe mazutit”, sqaroi Dejan Mirakovski, profesor në Universitetin “Goce Dellçev” nga Shtipi, lidhur me faktin se pse stacioni matës Lisiçe ka përqendrime më të larta të ndotësve të grimcave PM në ajër në krahasim me Karposhin.