1.8 milionë vdekje nga ndotja e ajrit në mbarë botën

F. Xh. 14:52, 07-01-2022

Ndotje e ajrit, Shkup, vjeshtë, moti sot, mot, ndërtime, dendësi, ilegale — Ilustrim

Rreth 1.8 milionë vdekje dhe gati dy milionë raste të astmës i janë atribuar ndotjes së ajrit në vitin 2019 në mbarë botën, sipas dy studimeve të publikuara në revistën The Lancet Planetary Health, shkruan Euractiv, transmeton Portalb.mk.

Studimet, të publikuara dje (6 janar), theksojnë të dyja “nevojat e vazhdueshme” për strategji për të përmirësuar ndotjen e ajrit dhe për të reduktuar ekspozimin ndaj emetimeve të dëmshme. Më të rrezikuarit janë të moshuarit dhe fëmijët.

Një nga studimet zbuloi se 2.5 miliardë njerëz, rreth 86% e njerëzve që jetojnë në zonat urbane në mbarë botën janë të ekspozuar ndaj niveleve të pashëndetshme të grimcave. Kjo rezultoi në 1.8 milionë vdekje në qytete në mbarë botën në vitin 2019.

Një studim tjetër zbuloi se gati 2 milionë raste të astmës në mesin e fëmijëve në mbarë botën ishin të lidhura me ndotjen e ajrit të lidhur me dioksidin e azotit (NO2) nga trafiku, ku dy në tre ndodhin në qytete.

Gjetjet vijnë kur Komisioni Evropian po përgatit një propozim legjislativ për të rishikuar standardet e cilësisë së ajrit të BE-së për t’i përafruar ato më afër me rekomandimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).

Nisma do të jetë pjesë e politikës kryesore mjedisore të BE-së, Marrëveshja e Gjelbër Evropiane, e planifikuar të miratohet në gjysmën e dytë të 2022.

Standardet e cilësisë së ajrit të BE-së aktualisht po bien prapa rekomandimeve të OBSH-së, por ato ende nuk janë të menaxhueshme për disa shtete anëtare.

Për dioksidin e azotit (NO2), vlera kufi për përqendrimet mesatare vjetore është 40 mg / m3, nivel që tejkalohet në mënyrë të vazhdueshme në zona urbane të disa shteteve anëtare. Për shkak të kësaj, Komisioni Evropian ka hapur 14 raste shkeljesh kundër 13 shteteve anëtare dhe Mbretërisë së Bashkuar.

Midis 1990 dhe 2019, numri i vdekjeve të parakohshme që i atribuohen ndotjes së ajrit në vendet anëtare të Bashkimit Evropian është ulur nga rreth 1 milion në vit në afërsisht 350,000 në vit.

Grimcat e imëta vdekjeprurëse

Grimcat (PM) janë një tregues i zakonshëm për ndotjen e ajrit, i përbërë nga sulfate, nitrate, amoniak, karboni i zi dhe minerale të tjera.

Studimi i parë u fokusua në grimcat me një diametër prej 2.5 mikron ose më pak (PM2.5), pasi grimcat më të vogla paraqesin rreziqe në rritje për shëndetin. Për shkak të madhësisë së tyre, ato mund të depërtojnë në barrierën e mushkërive dhe të hyjnë në sistemin e gjakut, duke rritur rrezikun e zhvillimit të sëmundjeve kardiovaskulare, të frymëmarrjes dhe kancerit të mushkërive.

OBSH informoi se “ekziston një lidhje e ngushtë sasiore midis ekspozimit ndaj përqendrimeve të larta të grimcave të vogla dhe rritjes së vdekshmërisë ose sëmundjes.

Njerëzit në qytete thithin pjesë jo të shëndetshme të grimcave çdo ditë.

“Shumica e popullsisë urbane të botës ende jeton në zona me nivele jo të shëndetshme të PM2.5,” tha Veronica Southerland nga Universiteti George Washington dhe autorja kryesore e studimit.

Kufijtë e udhëzimeve globale të OBSH-së synojnë të arrijnë përqendrimet më të ulëta të mundshme të PM, me një mesatare vjetore PM2.5 të vendosur në pesë mikrogramë për metër kub. Por studimi i ri zbuloi se përqendrimi mesatar i PM2.5 në 13,000 qytete globalisht ishte shtatë herë më i lartë, gjegjësisht 35 mikrogramë për metër kub në 2019, pa asnjë ndryshim nga viti 2000.

Ndotja po ulet në Bashkimin Evropian

Megjithëse përqendrimet mesatare globale të PM2.5 urbane ishin të qëndrueshme gjatë gjithë hulumtimit, rajoni evropian ka parë një rënie gjatë dy dekadave të fundit.

Direktiva e BE-së për Tavanet Kombëtare të Emisioneve (NEC) e miratuar në dhjetor 2016 ka vendosur kufizime më të rrepta për pesë ndotësit kryesorë në Evropë, duke përfshirë PM2.5 dhe NO2.

Direktiva ka vendosur një objektiv prej 49% reduktim të PM2.5 dhe 63% reduktim të oksideve të azotit midis 2005 dhe 2030. Objektivi kërkon të sjellë cilësinë e ajrit në përputhje me udhëzimet e publikuara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.

Megjithatë, është një rrugë e gjatë drejt ndikimeve pozitive shëndetësore nga ajri më i pastër.

“Shmangia e barrës së madhe të shëndetit publik të shkaktuar nga ndotja e ajrit do të kërkojë strategji që jo vetëm reduktojnë emetimet, por gjithashtu përmirësojnë shëndetin e përgjithshëm publik për të reduktuar cenueshmërinë,” tha Southerland.

Studimi i dytë i Lancet zbuloi se përqendrimet e NO2 janë gjithashtu në rënie në Evropë, megjithatë studiuesit thonë se duhet bërë më shumë për të mbrojtur shëndetin e frymëmarrjes së fëmijëve.

“Edhe me këto përmirësime, nivelet aktuale të NO2 kontribuojnë në mënyrë thelbësore në incidencën e astmës pediatrike, duke theksuar se zbutja e ndotjes së ajrit duhet të jetë një element kritik i strategjive të shëndetit publik të fëmijëve,” tha Susan Anenberg nga Universiteti George Washington dhe bashkëautore e studimit të dytë.

Astma prek 30 milionë evropianë dhe një të katërtën e fëmijëve evropianë, duke paraqitur sfida shëndetësore dhe ekonomike. Kostoja totale e astmës në Evropë është 17.7 miliardë euro në vit dhe humbja e produktivitetit për shkak të kontrollit të dobët të astmës së pacientëve vlerësohet në 9.8 miliardë euro në vit.

Në përgjithësi, studimi zbuloi se në vitin 2019 kishte 1.85 milionë raste të reja të astmës pediatrike të lidhura me NO2. Përafërsisht dy në tre nga këto raste të astmës pediatrike që i atribuohen NO2 ndodhën në qytetet e përfshira në studim.

“Rezultatet tona tregojnë ndikimin e rëndësishëm të ndotjes së ajrit të lidhur në shëndetin e fëmijëve në qytetet globale,” tha Anenberg.

Ndryshe, java e parë e vitit 2022 regjistroi shifra të larta të grimcave të dëmshme PM 10 në Tetovë. Mesatarja e regjistruar e këtyre grimcave nga 1 janari deri me 6 janar është 138.96, gjë që që e tejkalon sasinë e lejuar. Vlera mesatare ditore e PM10 nuk mund të kalojë 50 mikrogramë për metër kub dhe jo më shumë se 35 herë në vit. Nuk janë ndërmarrë masa serioze nga autoritetet lokale dhe qendrore për të zgjidhur këtë problem, këtë e potencojnë dhe organizatat ekologjike të Tetovës. Problem shtesë është ngrohja me dru sepse çmimi i rrymës elektrike është rritur.