KE-ja me “karton të verdhë” për proceset reformuese të RMV-së në Kapitullin 23
Për dallim nga raportet e KE-së për vitin 2019 dhe 2020, të cilët shënuan progres të mirë në Kapitullin 23 Gjyqësori dhe të drejtat themelore për vitin e kaluar, është vërejtur”progres i caktuar”, që duhet kuptuar si “karton i verdhë” për proceset reformuese në këtë kapitulli, vlerësohet në analizën e EPI-t për këtë kapitull, transmeton Portalb.mk.
Në këtë raport, KE është më e rezervuar dhe e përmbajtur në vlerësimet e procesit të reformës në drejtësi dhe kryesisht në mënyrë faktografike paraqiten ngjarjet dhe arritjet.
“Progresi i caktuar” në pjesën më të madhe i ngarkohet pandemisë, siç theksohet në Raportin e fundit për kapitullin 23 të EPI-t, ku për shkak të pandemisë disa nga proceset e reformës ishin në stagnim dhe po bëhet prioritizimi i reformave me intensifikimin e procesit të dixhitalizimit të gjyqësorit. Megjithatë, KE në raportin e saj nuk e përmend planin për dixhitalizimin e gjyqësorit, por adreson nevojën për përmirësimin e AKMIS-it.
“Përsëri është theksuar nevoja për zbatimin e vazhdueshëm dhe të intensifikuar të reformave të parapara në Strategjinë për reforma në sektorit gjyqësor me planin e akcional. Për herë të parë në pjesën e rekomandimeve kyçe, theksohet nevoja për miratimin e Ligjit të ri për procedurën civile, si ligj sistematik. Me miratimin e strategjive të reja për burime njerëzore në gjyqësor dhe prokurori në fund të vitit 2020, është realizuar një nga rekomandimet kryesore nga raportet e vitit 2019 dhe 2020, por theksohet nevoja për zbatimin e tyre, veçanërisht për punësimet e reja. Përmbajtja e KE-së vihet re veçanërisht në lidhje me veprimin e Këshillit Gjyqësor. Raporti i vitit të kaluar theksoi rolin proaktiv të Këshillit në ruajtjen e pavarësisë dhe paanshmërisë gjyqësore dhe transparencës dhe hapjes së tij, ndërsa paralajmëroi se Këshilli duhet të ruajë rolin e tij si mbrojtës i pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqtarëve dhe të përmirësojë përpjekjet e tij për funksionim transparent. Në të njëjtën kohë, u vlerësuan përpjekjet e Shoqatës së gjyqtarëve dhe Këshillit gjyqësor mediatik për promovimin e transparencës në gjyqësor, me qëllim rritjen e besimit në gjyqësor. Rekomandohet që Këshilli i Prokurorëve Publik t’i lejojë gazetarët të marrin pjesë në seanca. Megjithatë, konstatohet se të gjitha institucionet zbatojnë rregullat e reja për emërimin, ngritjen në detyrë, procedimin disiplinor dhe shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve”, thuhet në Raportin e EPI-t.
KE paralajmëron Akademinë për gjyqtarët dhe prokurorë publikë (AGjPP) që të mbetet pika e vetme e hyrjes në profesionin e gjyqësorit përmes AGJPP-së me miratimin e një ligj të ri për Akademinë.
Sfidues këtë vit është fakti që, sikurse edhe vitet e kaluara, Komisioni shpreh shqetësim për buxhetin e ndarë për gjyqësorin dhe prokurorinë publike.
Gjyqësori ruan efikasitet të lartë (100% të hyrjes), dhe zvogëlimi i numrit të çështjeve të vjetra. Është përmirësuar edhe shfrytëzimi i ndërmjetësimit si mënyrë alternative për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.
Mbetet paralajmërimi i KE-së se nuk është zbatuar rekomandimi Komisionit të Venecias për rishikimin e dispozitave të Ligjit për përdorimin e gjuhëve në lidhje me dygjuhësinë në procedurat gjyqësore.
Lidhur me luftimin kundër korrupsionit, Komisioni ka bërë “përparim të caktuar”, harmonizimi mbetet në gjysmë të rrugës midis “të caktuar” dhe “të moderuar”. Megjithatë, Raporti është përgjithësisht pozitiv për rrjedhën e rasteve të lidhura me korrupsionin, ku detajisht është treguar numri dhe statusi i rasteve, veçanërisht për rastet e korrupsionit të nivelit të lartë, përfshirë ato të ish-PSP-së, si dhe rastet e konfiskimeve.
Roli proaktiv i KShPK-së është theksuar edhe në këtë raport si dhe në atë të mëparshëm, veçanërisht në hapjen e rasteve të profilit të lartë.
Korniza strategjike, institucionale dhe ligjore, sipas Raportit, në masë të madhe është zbatuar. Siç është vërejtur në Raportin nën hije të EPI-t për Kapitullin 23, është pozitive që në këtë periudhë raportuese KSHPK-ja ka pranuar hapësira të reja, me qëllim në mënyrë që në mënyrë të vazhdueshme të kryejë përgjegjësitë e saj. Megjithatë, siç është theksuar edhe në raportet e mëparshme, është thelbësore të përmirësohen burimet e KSHPK-së, Zyrës Shtetërore të Auditimit dhe institucioneve të tjera kundër korrupsionit, në mënyrë që të mund të ndjekin penalisht rastet e korrupsionit të nivelit të lartë. Gjithashtu është theksuar nevoja për përzgjedhjen e prokurorëve të rinj, si dhe nevoja që qendrat hetimore në prokurori të shfaqin kapacitet dhe të ndihmojnë punën e prokurorive përmes rritjes së numrit të hetimeve.
Në fushën e të drejtave themelore, si progres është theksuar ri-miratimi i Ligjit për parandalimin dhe mbrojtjen nga diskriminimi dhe zgjedhja transparente e anëtarëve të Komisionit për mbrojtjen nga diskriminimi. Ndryshe nga kjo, Komisioni vëren se zgjedhja e Avokatit të Popullit ishte “lëndë shqetësimi” për shkak të përkatësisë së tij politike.
Edhe përkundër dialogut të vazhdueshëm me Komisionin për parandalimin e torturës, janë përsëritur kushtet e papërshtatshme të paraburgimit në disa burgje, stacione policore dhe institucione sociale dhe psikiatrike, prandaj, rekomandohet që të vazhdojë përmirësimi i situatës në burgje, si dhe të zgjerohen alternativat ndaj paraburgim.
Sa i përket mekanizmave të mbikëqyrjes policore, rastet janë kryesisht të regjistruara, me rekomandim për përmirësimin e bashkëpunimit të subjekteve dhe funksionimin e mekanizmit të mbikëqyrjes së jashtme, por edhe konstatimi se mungesa e hetuesve realë të pavarur pengon zgjidhjen e pandëshkueshmërisë policore dhe ndjekjen penale efektive.
Ky raport ofron gjithashtu pasqyrë të detajuar për zbatimin e sistemit të përmirësues, i cili vlerësohet se po zhvillohet në mënyrë të qëndrueshme.
Raporti është përgjithësisht pozitiv për aktivitetet e Agjencisë për mbrojtjen e të dhënave personale, por vëren se ajo është e varur nga pushteti ekzekutiv për sa i përket financave dhe punësimit, se nuk konsultohet rregullisht për rregulloret përkatëse, por edhe se rekomandimet e saj nuk respektohen plotësisht.
Liria e shprehjes vëren vetëm progres të kufizuar, gjë që pasqyron gjendjen e reformave në këtë fushë. Në mënyrë shtesë, është konstatuar edhe ndikimi negativ i kovid-19 në media, por edhe mbështetja që iu nda nga Qeveria.
Teksti i Raportit mbetet i butë për disa nga problemet kryesore sociale me të cilat përballet vendi, të cilat janë gjithashtu pjesë e prioriteteve të kësaj përbërje të Komisionit, si barazia gjinore, lufta kundër racizmit apo barazia gjinore. Në mënyrë shtesë, Komisioni Evropian mbron dhe aplikon gjithnjë e më shumë në punën e tij një qasje ndërsektoriale ndaj barazisë gjinore, e cila nuk pasqyrohet në këtë raport. Komisioni vëren përmirësim në respektimin e të drejtave të grave dhe gjinisë, ndërsa është lavdëruar miratimi i Ligjit për parandalimin dhe mbrojtjen nga dhuna ndaj grave dhe dhuna në familje, me mbështetje ndërpartiake.
Edhe përkundër nivelit të lartë të harmonizimit normativ me standardet ndërkombëtare për të drejtat e fëmijëve, vërehet mospërputhshmëria e ligjeve, monitorim joefikas, mungesë të të dhënave përkatëse, si dhe nevoja për qasje më të koordinuar në luftën kundër dhunës ndaj fëmijëve, si përmirësimi i zbatimit të drejtësisë për të miturit.
Raporti konstaton se është përfunduar procesi i deinstitucionalizimit përmes të cilit shumica e fëmijëve tashmë janë nën kujdes të komunitetit. Shembulli i deinstitucionalizimit tregon rëndësinë e vullnetit politik dhe prioritizimit të rezultatit dhe të reformave të vështira dhe të ndjeshme.
Është konstatuat progres i ulët në të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, të cilët edhe më tej vazhdojnë të përballen me diskriminim.
Përveç kësaj, Komisioni bën thirrje për zbatim më të mirë të legjislacionit për gjuhën e urrejtjes.
Për sa i përket mbrojtjes së minoriteteve, fokusi i Raportit është në zbatimin e Strategjisë “Një Shoqëri për të gjithë“, me vërejtje se edhe Ministria për sistem politik dhe marrëdhënie ndërmjet bashkësive dhe koordinatori nacional për ndërkulturalizmin duhet të kenë dialog të vazhdueshëm me të gjitha bashkësitë që nuk janë shumicë.
Progresi në përfshirjen e romëve vlerësohet si i kufizuar. Raporti shprehimisht kritikon heqjen e postit të ministrit pa resor i obliguar për çështjet e romëve, ndërsa konstaton edhe ndikimin e madh negativ të krizës së shkaktuar nga KOVID-19 në komunitetin rom. Në sferën e të drejtave të qytetarëve të BE-së, Komisioni kritikon sërish kriteret për marrjen e shtetësisë për interes të veçantë ekonomik, që është pjesë e mekanizmit për monitorimin e liberalizimit të vizave, duke rekomanduar përmbajtje nga shfrytëzimi sistematik i kësaj mundësie.
