RMV, “Copyright trolling” – mbrojtja e të drejtës së kopjimit apo një përpjekje për të heshtur median?

“Trolling mbi të drejtat e autorit”(copyright trolling)  ose abuzimi me të drejtat e autorit po hyn në një shkallë të gjerë në vend. Fenomeni negativ që filloi të shfaqet kah mesi i dekadës së fundit në vendet e zhvilluara është përhapur në Maqedoni, me kërcënime nga individë dhe kompani të caktuara përmes firmave ligjore se ata do të paraqesin padi kundër mediave për shkelje të së drejtës së autorit të fotografive të marra, raporton Meta, përcjell Portalb.mk.

Në thelb, “copyright trolling” i referohet kërcënimit të vazhdueshëm për aktpadi nga bartësi i të drejtës së autorit mbi disa fotografi të mediave që e kanë marrë fotografinë gjatë raportimi mediatik. Zakonisht, këto korrespondenca elektronike me median fillon me kërkesë për dëmshpërblim financiar në shumën prej disa mijëra eurosh për një fotografi të marrë, e cila zgjat për disa muaj duke “negociuar” me avokatët shumën financiare që ata duhet të marrin për përmbajtjen e shkarkuar. Nëse nuk arrijnë të marrin shumën parave, që pa arsye është tepër e madhe, që e kanë pas për qëllim, në një numër jo të vogël çështjesh do të ketë proces gjyqësor kundër shtëpive mediatike.

Kërcënime dhe shantazhe për të paguar shuma të mëdha parash, përndryshe do të ketë proces gjyqësor

Agjencia e lajmeve Meta.mk më shumë se një vit më parë mori një kërcënim të tillë gjyqësor përmes një letre nga një avokat në një vend evropian për një fotografi të realizuar në vitin 2016. Letra i referohet një fotoje të Esma Rexhepova në një koncert që ishte mbajtur shumë kohë më parë, por u përdor nga disa media kur vdiq këngëtarja e famshme nga Maqedonia.

Korrespondenca zyrtare zgjat për një periudhë më të gjatë kohore, si rregull, e gjithë korrespodenca nga avokati i huaj përfundon me kërkesë për të paguar një shumë të madhe parash dhe një llogari bankare të shënuar, në të cilën duhet të paguhen deri në një datë të caktuar. Nëse nuk paguhen, kërcënohet me proces gjyqësor.

Sidoqoftë, edhe pas skadimit të kësaj date, përsëri dërgohet letër me afat të ri brenda të cilit duhet të paguhen paratë, përndryshe do të pasojë një proces gjyqësor. Dhe kjo zgjat më shumë se një vit.

Avokati Valentin Pepeljugoski për Meta.mk thotë se respektimi dhe mbrojtja e të drejtës së autorit është një arritje civilizuese dhe flet për nivelin e zhvillimit të një shoqërie. Sidoqoftë, abuzimi me të drejtat e autorit ndodh në situata kur autorët ose mbajtësit e të drejtës së autorit kërkojnë një shumë më të lartë në mënyrë që pala tjetër të refuzojë pagesën. Në raste të tilla, autorët ose mbajtësit e të drejtave të autorit paraqesin një proces gjyqësor ku shpenzimet gjyqësore do të jepen shuma shumë herë më të mëdha, me të cilat paguhen autori dhe avokati i cili e drejton procesin.

“Le të jemi të qartë, askush nuk është kundër mbrojtjes së të drejtës së autorit, por ky është një abuzim klasik dhe gjykatësit duhet ta parandalojnë atë. Nuk mund të paguani 500 euro për përdorimin me kontratë, ndërsa të fitoni 5.000 euro nga një procedurë gjyqësore,” tha avokati Pepeljugoski.

Në periudhën e kaluar, theksi i aktpadive të këtilla është vendosur kryesisht në fotografi, pasi ka softuer dhe agjenci të specializuara që mund të zbulojnë automatikisht përdorimin e fotografive. Avokati Pepeljugoski shton se vendi jonë nuk është i gatshëm të merret me copyright trolling, sepse shumica e mediave nuk kanë këshilltarë ligjorë për të monitoruar situatën me të drejtat e autorit dhe abuzimet e saj, ndërsa gjykatësit dhe ekspertët nuk kanë njohuri të mjaftueshme për këtë materje.

Gjykata Supreme me vendim në kundërshtim me vendimet e Gjykatës së Apelit dhe Gjykatës Themelore

Një rast i ngjashëm që ka të bëjë me të drejtat e autorit mbi një fotografi të një këngëtari të njohur nga rajoni, i cili u botua shumë kohë më parë dhe u mor nga disa media, përfundoi përpara Gjykatës Supreme në fillim të qershorit të këtij viti. Në këtë rast, shuma të mëdha parash u mblodhën nga disa media në vend, në një proces gjyqësor nga një fotograf serb i përfaqësuar nga një avokat maqedonas. Si Gjykata e Shkallës së Parë ashtu edhe Gjykata e Apelit vendosën kundër medias dhe në favor të fotografit, dhe paratë për dëmet dhe shpenzimet gjyqësore janë mbledhur tashmë.

Sidoqoftë, në kundërshtim me Gjykatën e shkallës së parë dhe Gjykatën e apelit, Gjykata Supreme vendosi të hedhë poshtë pretendimin e fotografit si të pabazuar. Duke vepruar kështu, ata udhëzuan paditësin, fotografin nga Serbia, që të rimbursojë fondet e mbledhura plus kostot shtesë. Gjykata Supreme, në dy vendime të ndara, për media TV Sitel dhe Fakulteti.mk vendosi që paditësi t’u paguajë atyre 462,356 denarë (Sitel) dhe 659,856 denarë (Fakulteti.mk) brenda 15 ditëve nga marrja e vendimit.

Në vendimin e Gjykatës Supreme thuhet se paditësi nuk dha asnjë provë se fotografia e diskutueshme ishte puna e tij dhe se ai e kishte fotografuar atë me pëlqimin e këngëtarit në një koncert në mars 1988.

Gjithashtu, vendimi i gjykatës thotë se fotografia nuk mund të jetë provë e rëndësishme sepse është në dispozicion në shfletuesin GOOGLE, kështu që nuk mund të kontrollohet kush është autori, dhe as nuk ka udhëzime ku mund të merret një informacion i tillë.

Për më tepër, thuhet se gjykatat nga shkallët më të ulëta vendosën që e drejta e autorit ishte shkelur në këtë rast vetëm përmes kopjeve të paraqitura të shtypura nga ekranet e njoftimeve, të cilat nuk ekzistojnë kur ngrenë një padi dhe nuk mund të arrihen nga një shfletues .

Në Serbi, shoqatat e gazetarëve organizojnë debate publike për çështje të tilla

Në Serbinë fqinje, praktika e padive në masë të madhe për shkelje të së drejtës së autorit u aktualizuar disa vjet më parë, kur në një kohë të shkurtër disa media u paditën, dhe në praktikë çështjet gjyqësore përfunduan kryesisht në favor të fotografëve me shpërblim prej mijëra ose dhjetëra mijëra euro në dëm financiar, plus kompensim për shpenzimet gjyqësore. Si rezultat, gjykimet kundër mediave kanë çuar në një luftë për mbijetesën e disa mediave, përfshirë pagesën e ndihmave të rregullta për gazetarët e punësuar dhe punonjësit e medias. Dhjetëra punonjës të medias shpesh kërcënohen se po fotografojnë një autor për shkak të kompensimeve paarsyeshëm të larta të gjykatës.

“E-novine” nga Serbia është media e parë që është shuar për shkak të kërkesave për dëmshpërblim nga autorë të caktuar të fotografive, punimet e të cilëve janë marrë pa marrëveshje të veçantë. Shoqata e pavarur e gazetarëve të Serbisë reagoi qysh para pesë vitesh se edhe vjedhja e fotografive, por edhe proceset gjyqësore kundër mediave për veprime të tilla janë në fakt një “përmbytje” për vetë mediat. Ata më pas publikuan listën jozyrtare të çmimeve të Shoqatës së Mediave, e cila përfshin pagesën e kompensimit të autorit / mbajtësit të veprës nga 10 euro për një foto të thjeshtë arkivore në maksimum 500 euro për një foto ekskluzive të një ngjarje aktuale. Lista e tillë e çmimeve është bërë në bazë të praktikës së përditshme, e cila jep mendim realist mbi çmimin e fotografive në Serbi.

Sidoqoftë, proceset gjyqësore të pakuptimta dhe abuzimet e të drejtave të autorit kundër medias në Serbi kanë vazhduar, duke bërë që shoqatat e gazetarëve të mbajnë konferenca duke debatuar këtë çështje midis fotografëve si mbajtës të së drejtës së autorit dhe mediave si përdorues të fotografive. Shoqata e pavarur e gazetarëve të Vojvodinës raporton për një debat të organizuar nga viti 2017, në të cilën fotografët, avokatët dhe përfaqësuesit e mediave arritën në përfundimin se komunikimi midis fotografëve dhe medias ishte i nevojshëm për të kapërcyer ndryshimet e mëdha në lidhje me interpretimin e legjislacionit që rregullon të drejtat e autorit.

Në Maqedoni, mediat janë lënë vetëm

Në rastin e Maqedonisë, avokati Pepeljugoski thotë se mediat nuk duhet të përdorin të drejta e autorit të të tjerëve pa i blerë më parë. Sidoqoftë, është e nevojshme që shoqatat e fotografëve dhe media të publikojnë listat e tyre zyrtare të çmimeve për përdorimin e fotografive. Ai shton se gjyqtarët në procedurat e filluara duhet t’i kushtojnë vëmendje parimeve të abuzimit të ligjit dhe të mos lejojnë arkëtimin e kostove të panevojshme, ndërsa nevojitet trajnim dhe specializim për gjyqtarët të cilët merren me çështje të tilla. Në të njëjtën kohë, media duhet të vendosin marrëdhënie të punës në bazë të kontratës që do të rregullojnë pronësinë dhe të drejtën e autorit.

“Ligji aktual për të drejtat e autorit do të duhet të harmonizohet me të ashtuquajturën Direktiva digjitale e BE për të drejtat e autorit. “Ekzistojnë dispozita të caktuara që rregullojnë të drejtën e qytetarëve për t’u informuar dhe dhënë kompensim monetar dhe jo të tregut për përdorim të paautorizuar,” shpjegon Pepeljugoski, i cili këshillon të gjithë të përdorin mënyra alternative për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe zgjidhjen jashtë gjykatës për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.

Një tjetër alternativë për të shmangur mosmarrëveshjet e këtilla është organizata jofitimprurëse Creative Commons, e cila ka lëshuar disa licenca të hapura me të drejtë të autorit, të cilat lejojnë krijuesit e fotove të përdorin këto licenca për të zbuluar se cilat të drejta mbajnë dhe cilat të drejta heqin dorë në favor të të gjithë subjekteve që do të përdornin në të ardhmen, edhe nëse ato i kanë modifikuar përmbajtjet e tilla.

Fondacioni Metamorfozis, në vendin tonë, vite me radhë përdor licencat e Creative Commons për të gjithë përmbajtjet që i krijon si një shoqatë qytetare, por edhe përmes mediave Meta, Portalb dhe Vërtetmatësi, së bashku me botimet që boton, të cilat qartë janë shënuar në ueb-faqet me vite të tëra.