Rrugët Ballkanike për në BE: Serbia, ylli rajonal i vaksinimit në mozaikun gjeostrategjik

Analizë speciale për Portalb.mk nga Malinka Ristevska Jordanova, Instituti për Politika Evropiane. 

Muajt e fundit, Serbia është ylli i Ballkanit për vaksinim kundër KOVID-19. Në të gjithë grafikët në të gjitha rrjetet sociale të ndjekura nga miliona njerëz në mbarë botën, mund ta shihni Serbinë në krye të tabelave për sa i përket përqindjes së vaksinimit të popullatës. Serbia fitoi famë jo sepse ndoqi pa fjalë BE-në, por pikërisht për të kundërtën – sepse luante në shumë letra, kështu që siguroi vaksina nga të gjitha anët. Ndërkohë, posteri “Hvala, brate Si” (“Faleminderit, vëllai Si) e përshkoi mbarë botën. Dhe kjo politikë e vaksinimit serb është në fakt vetëm pasqyrim i politikës së saj të jashtme në vitet e fundit. Dhe kur nga BE paralajmërojnë për nevojën për të forcuar praninë e tyre në Ballkan, për shkak të konkurrencës gjeostrategjike, ata kryesisht marrin parasysh marrëdhëniet e mira të Serbisë me Rusinë dhe Kinën. Sidoqoftë, storja nuk është aq e thjeshtë.

Le të shohim së pari historinë ndoshta më të mërzitshme të rrugës së pranimit të Serbisë në BE për momentin. Serbia u bë kandidat për anëtarësim në BE në shkurt 2012. Negociatat i filloi në janar 2014, pasi Këshilli i BE miratoi kornizën negociuese në dhjetor 2013.

Skriningu shpjegues dhe dypalësh (dialog për të përcaktuar pajtueshmërinë me BE) zgjati gjithsej dy vjet e tre muaj (nga 25.9.2013 deri më 4.12.2015) – rreth një vit më shumë sesa për Malin e Zi.

Ndryshe nga Mali i Zi, hapja e kapitujve filloi jo me kapitujt më të lehtë, por me më të vështirin 35 Çështje të tjera. Kapitulli 35 është specifik për Serbinë dhe ajo është deri tani i vetmi vend për të cilin ky kapitull është i hapur në fillim, jo ​​për çështjet e ndryshme të mbetura në fazat e fundit të negociatave në zgjerimet e mëparshme (disa prej të cilave ishin politikisht të ndjeshme, por nuk tërhoqën shumë zhurmë, as nuk ishin subjekt i kushtëzimit të ngjashëm). Ky kapitull i përfshin marrëdhëniet me Kosovën dhe në të njëjtën kohë një kusht për përparimin në negociata në përgjithësi. Pas dy kapitujve të parë të hapur në 2015, u hapën katër kapitujt e ardhshëm (2016), në 2017 – madje 6, në 2018 – 4, në 2019 – dy, dhe në 2020 asnjë kapitull. Deri më tani, Serbia ka hapur 18 kapituj dhe ka mbyllur përkohësisht vetëm 2 – ato që konsiderohen më të lehtat: 25 Shkenca dhe kërkimi dhe 26 Arsimi e kultura.

Nuk janë hapur gjashtëmbëdhjetë kapituj. Ato janë ato më të vështirat, ndër të cilët 27

Mjedisi jetësor, 12 Bujqësia dhe zhvillimi rural, 13 Siguria e ushqimit, 1 Lëvizja e lirë e mallrave, 8 Konkurrenca, etj.

Sa për krahasim, Malit të Zi iu deshën 8 vjet nga konferenca e parë ndërqeveritare për të hapur të gjithë kapitujt, dhe Serbia në vetëm 6 vjet hapi pak më shumë se gjysmën e kapitujve, me më të vështirat që nuk ishin hapur (përveç atyre për sundimin e drejtës dhe për marrëdhëniet me Kosovën, e cila gjithsesi do të jetë e fundit që do të mbyllet). Është e qartë që procesi është shumë më i ngadaltë për Serbinë sesa për Malin e Zi. Veç kësaj, mund të konkludohet se në dy vitet e fundit, që nga shpallja e metodologjisë së re, dinamika është ngadalësuar ndjeshëm, nëse nuk mund të thuhet se ajo është shuar. Sigurisht, shumë nga arsyet janë në mungesë të vullnetit për t’u zgjeruar në Bashkimin Evropian, por një pjesë e arsyeve është edhe te vetë shtetet kandidate.

Konkretisht, Bashkimi Evropian nuk ka marrë shumë vlerësime për zhvillimin demokratik të Serbisë në vitet e fundit. Përkundrazi, kritikat janë veçanërisht të forta në fushën e drejtësisë dhe të drejtave themelore, si dhe lirisë së medias. Shumë vite mungon paketa e ndryshimeve kushtetuese dhe ligjore për reformën në drejtësi (krijimi i një këshilli të pavarur gjyqësor, etj.). Kohët e fundit, gjithnjë e më shumë janë shpeshtuar paralajmërimet për sulme ndaj organizatave joqeveritare.

Në vitin 2019, Serbia ra dakord me 60% të pozicioneve të përbashkëta të Politikës së përbashkët të jashtme të BE-së, që korrespondon me strategjinë e saj të politikës së jashtme për marrëdhënie të njëkohshme intensive me Rusinë dhe Kinën. Megjithatë, ajo që vihet re veçanërisht është prirja e fortë drejt zhvillimit të marrëdhënieve me Francën, dhe Serbia padyshim që po llogarit  mbështetjen e saj në BE. Vitin e kaluar, Serbia më në fund pranoi metodologjinë e re të zgjerimit të propozuar nga Franca. Temat e takimeve relativisht të shpeshta midis presidentëve Makron dhe Vuçiq dhe në nivele të tjera janë të ndryshme, kështu që përveç rritjes së interesit të Francës për dialogun Serbi-Kosovë, është interesante të përmendet se të dy vendet tashmë kanë nënshkruar një marrëveshje për projekte ekonomike prioritare në Serbi dhe se të dy vendet kanë rënë dakord të angazhohen për të realizuar metronë në Beograd. Le të shohim se si kjo sipërmarrje ekonomike do të futet në kriteret në Kapitullin 5 Prokurime publike.