Ohrin jo vetëm që nuk e kemi mbrojtur, por vazhdojmë të lejojmë degradimin dhe shkatërrimin e tij
Jo vetëm që nuk kemi e mbrojtur dhe përmirësuar trashëgiminë tonë natyrore dhe kulturore në rajonin e Ohrit, por kemi krijuar kushte edhe më të mira për shkatërrimin e saj. Drafti i fundit i raportit të UNESCO-s përmban kritika dhe thekson rreziqet në secilën prej fushave të shqyrtuara, nga urbanizimi dhe ndërtimet ilegale, përmes turizmit dhe mbrojtjes së biodiversitetit e deri te infrastruktura dhe trajtimi i mbeturinave dhe ujërave të zeza, njofton Portalb.mk.
Me plot rekomandime dramatike, shqetësuese dhe urgjente, drafti i raportit të UNESCO-s është një shembull klasik i vështrimit nga jashtë dhe anash që çdokush mund ta shohë, përveç atij që duhet të zgjidhë problemin. Urbanizimi i bregut të liqenit me ndërtesa shpesh masive që nuk e kanë vendin aty, por edhe fakti që tendenca e zgjerimit urban nuk ndalet, madje as në zonat jashtë qyteteve, çon në degradim të vazhdimësisë ekologjike midis liqenit dhe rrethinave të tij dhe kulturore dhe peizazhet natyrore të zonës dhe është një nga problemet më të mëdha dhe më dramatike të identifikuara nga UNESCO.
UNESCO në draft raport konkludon që aktivitetet e kërkuara nga viti 2017 nuk janë përfunduar, projektet dhe planet kërcënuese janë ende duke u zhvilluar, kurse ndërkohë janë shfaqur kërcënime të reja. Problemet me menaxhimin e rajonit, zbatimi i dobët i ligjeve, planifikimi i dobët i qytetit dhe projekte joadekuate, kanë rezultuar në përkeqësim serioz të peizazheve urbane, rurale dhe natyrore, me çka, konstatojnë ata, janë përmbushur kushtet për përfshirjen e Ohrit në Listën e Trashëgimisë Botërore që është në rrezik.
Misioni ka vërejtje se autoritetet e Maqedonisë dhe Shqipërisë kanë plane, por vetëm në letër, pa zbatim ose me zbatim shumë të ngadaltë. Ata venë në pah koordinimin e dobët midis institucioneve në të dy vendet, të udhëhequr ndonjëherë nga prioritete krejtësisht të ndryshme, si dhe përqendrim dhe dëshirë të tepruar për turizëm masiv, në vend të turizmit të qëndrueshëm dhe ekologjik.
Komiteti i Trashëgimisë Botërore në 2017 në seancën e tij të 41-të ka kërkuar moratorium mbi çdo transformim bregdetar dhe urban, por prapë, vetëm në gusht 2019, pasi Komiteti përsëriti këtë kërkesë në seancën e tij të 43-të, komunat Ohër, Strugë dhe Debërc më në fund miratoi një komunë vendimet në këtë drejtim. Kjo vonesë ka vonuar lëshimin e lejeve të ndërtimit, duke rritur kërcënimet e mundshme nga aktivitetet e ndërtimit. Është bërë një inventar i ndërtesave të paligjshme, por prishja po realizohet shumë ngadalë, në fakt vetëm disa ndërtesa të paligjshme janë shkatërruar pjesërisht deri më tani.
Edhe më keq, shumë prej ndërtesave, megjithëse është e qartë nga të gjithë parametrat se ato janë rrezik, në bazë të vonesës së moratoriumit, morën dokumentacione dhe filluan të ndërtohen. Shembulli më eklatant për këtë është Hotel “Lagadin”, ndërtimi i të cilit filloi rreth gjashtë vjet më parë, 50 metra larg bregut të liqenit, dhe për fat të keq ende qëndron pavarësisht vendimeve që duhet prishur.
UNESCO tregon qartë dhe saktë atë që publiku në Maqedoni e di shumë mirë, ndërkohë që autoritetet qendrore dhe lokale heshtin. Është fakt që një numër tepër i madh i ndërtesave të paligjshme në zonën e mbrojtur u krijuan duke u tallur me ligjet dhe rregulloret, kur ishte ndaluar ndërtimi, por jo edhe adaptimet, zgjerimet dhe anashkalimet e tjera të ngjashme të vendimeve, me të cilat edhe viteve të fundit në mënyrë aktive vazhdoi rrezikimi i natyrës dhe trashëgimisë kulturore. Vendimet e komunave përfshijnë përjashtime nga moratoriumi mbi një numër aktivitetesh ndërtimore, duke e shfuqizuar në fakt dispozitën. Prandaj UNESCO në këtë draft raport kërkon gjithashtu zgjatjen e moratoriumit, por këtë herë për të vërtetë, duke kufizuar të gjitha përjashtimet e mundshme që në të vërtetë janë kërcënime dhe kufizime vetëm të përjashtimeve reale në lidhje me menaxhimin e ujërave të zeza dhe mbetjeve të ngurta. Asnjë aktivitet tjetër nuk guxon të lejohet.
Misioni gjithashtu vë në dukje dëshirën e madhe të autoriteteve për të zhvilluar turizëm masiv, i cili gjithashtu kërkon zhvillim adekuat urban, në vend që të ndjekë një turizëm të qëndrueshëm dhe për të lidhur planifikimin urban me statusin e Trashëgimisë Botërore. Zhvillimi joadekuat urban nuk anashkaloi as kënetën e Studençicës, një nga shembujt e fundit, të pandryshuar dhe plotësisht funksional të ligatinave, i cili kërcënohet me degradim të mëtejshëm për shkak të dëshirës për të zhvilluar bregdetin. Të gjitha këto aktivitete rrezikojnë botën e gjallë. Peshkimi, veçanërisht i troftës endemike të Ohrit dhe ngjala evropiane, është dobët i rregulluar dhe popullata e ngjalave evropiane ka rënë ndjeshëm që nga ndërtimi i digave të Drinit të Zi sepse strukturat kanë penguar plotësisht migrimin natyror të peshqve.
Komuna e Ohrit, si reagim ndaj raportit, renditi dhjetëra aktivitete që ishin ndërmarrë gjatë një viti e gjysmë, por pa shqyrtim real se sa krejt ajo ka kontribut të vërtetë në ndryshimin e pamjes në rajonin e tyre. Prandaj, vërejtja e UNESCO-s se zbatimi i planeve dhe politikave po përparon ngadalë dhe se nuk është e përshtatshme për të adresuar urgjencën dhe ashpërsinë e situatës aktuale në rajon, as që ato janë mjaft efektive për të ndryshuar ndonjë gjë.
Nga institucionet e tjera, përsëri heshtja. Ministria e kulturës nuk po reagon, ndërsa Ministria e mjedisit jetësor informon se në përgjigje të raportit, publiku do të marrë nga Qeveria një raport të përbashkët të të gjithë palëve të interesuara.
