Analizë: Ekonomia e Maqedonisë për vite me radhë viktimë e populizmit dhe klientelizmit
Për vite me radhë, përqindja më e madhe e buxheteve të shtetit është ndarë për administratën, e cila në vend që të ishte një shërbim për shërbime publike efikase, u trajtua më shumë si një kontingjent votimi pa asnjë matje të performancës, pa etikë dhe pa krijuar aftësi për të ofruar shërbim publik cilësor, raporton Meta, përcjell Portalb.mk.
Ky është një gjetjet në analizën e re të Qendrës për Analizë Ekonomike (QAE) me titull “Populizmi dhe klientelizmi në ekonominë politike në Republikën e Maqedonisë së Veriut” e cila përqendrohet në rreziqet e financave publike, intensiteti dhe gjasat e të cilave rriten me kalimin e kohës i cili mbulon sundimin e disa qeverive të Maqedonisë.
QAE thekson se një përqindje tjetër më e lartë e shpenzimeve buxhetore derdhen përmes prokurimit publik, i cili është bërë një mjet për krijimin e operatorëve ekonomikë me një tregues të madh të kullimit të konsiderueshëm të fondeve publike për klientët politikë.
“Tre përqind e buxhetit shkoi për transferime në një shtresë të caktuar të qytetarëve për korrupsion politik, klientelizëm dhe ryshfet në formë të pagesave të parave të gatshme, shërbime të kontratës, punë me kontratë, transfere sociale dhe bujqësore dhe të ngjashme. Në pamundësi të krijimit të një ambienti dhe baze të duhur për një bazë solide politike dhe ekonomike për të ardhmen e shtetit, establishmenti dhe elitat politike rrumbullakosën dështimin me politikë për njerëzit si fuqi punëtore të lirë diku në fund të dekadës së parë të shekullit 21. Qytetarët e Republikës së Maqedonisë janë bërë produkti komercial më i lirë për kapitalistët vendas dhe të huaj,” thuhet në analizë.
Aty shtohet se borxhi publik ka arritur nivele të larta që është zgjeruar që nga viti 2016, në pothuajse 61 përqind të PBB-së në vitin 2020.
“Të ardhurat nga tatimet janë zvogëluar në emër të krijimit të një” mjedisi për biznesmenët “, duke rrezikuar fondin e pensioneve, si dhe një garë rajonale drejt fundit duke subvencionuar investitorët e huaj.” Në këtë kontekst socio-ekonomik, kriza në të cilën ndodhet Maqedonia do të jetë shumë e vështirë për t’u kapërcyer, duke pasur parasysh që mentorët e elitave politike kanë një konsensus për mbajtjen e zgjedhjeve ku fituesi merr gjithçka. Është mbajtur konsensusi për vëllimet e buxhetit që janë të mjaftueshme për të gjeneruar klientë të rinj dhe për të përmbushur nevojat e klientëve të vjetër. “Në të njëjtën kohë, popullsia është e fragmentuar në bazë të atributeve etnike, klasore dhe gjeografike, si dhe nga aktiviteti ekonomik, ndërsa vendi qëndron larg integrimit thelbësor në BE dhe vlerave,” thuhet në analizë.
QAE thekson se PBB-ja sipas metodës së të ardhurave ilustron se pjesa e fitimeve të kapitalit është më e lartë se pesha e pagave të punëtorëve nga 2012 në 2017. Kështu, ndërsa në vitin 2000 pagat e punëtorëve kishin një pjesë prej 65% të PBB-së, përkundrejt 35% të fitimeve të kapitalit, dhe në vitin 2017 pagat e punëtorëve kishin një pjesëmarrje prej 48%, përkundrejt 52% të fitimeve të kapitalit.
“Klientelizmi është veçanërisht i fortë për fragmentimin shtesë të popullsisë në atribute të ndryshme pas vitit 2009 dhe deri në vitin 2012 me të ashtuquajturat 5 paketa për t’u marrë me valën e parë dhe të dytë të krizës globale financiare dhe ekonomike (nga 2009 në 2012). Me 4 paketat e reja të masave të Qeverisë aktuale për të adresuar krizën Kovid-19, në fakt ne jemi më shumë se një dekadë në paradigmën ekonomike të “jetës së transfereve” dhe “shteti duhet të ndihmojë”. “Fondet që u siguruan nga huamarrja as nuk plotësuan nevojat e qytetarëve dhe as nuk vunë themelin për një produktivitet më të lartë dhe koha e kthimit po vjen”, konkludojnë nga QAE.
Analiza thotë se për periudhën 2010 deri në 2019, sektori bankar regjistron fitime të larta pas tatimit, të cilat në vitin 2018 do të arrijnë 1.3 përqind të PBB-së, që tregon një çekuilibër të madh në ekonominë Maqedonisë.
“Ekzistojnë sfida të mëdha në ekuilibrin e përgjithshëm të socio-ekonomisë së Maqedonisë, sektori bankar është një oligopol për të cilin agjentët ekonomikë paguajnë një çmim më të lartë, tregu i punës është jofunksional, pabarazia po rritet, mirëqenia është e gërryer. Në atë drejtim, me të vërtetë shtrohet pyetja për të menduar për ndryshimin e rolit të BPRMV. Ndoshta qëllimi i saj duhet të jetë punësimi i plotë i ekonomisë maqedonase përveç stabilitetit të sektorit financiar, në mënyrë që politika monetare të përfshihet në mënyrë më efikase dhe efektive në zgjidhjen e problemeve afatgjata të vendit,” thuhet në analizë.
QAE shpreh shqetësim në lidhje me operacionet e para-buxhetit të qeverisë për partneritete publike-private (PPP), të cilat, sipas tyre, nuk frymëzojnë besim për rezultate pozitive në të ardhmen.
“Në thelb, PPP është një mjet efektiv, por në kushtet e sektorit publik joefikas, mungesës së njohurive rreth PPP, monitorimit dhe vlerësimit, nivelit të lartë të korrupsionit, operacioneve qeveritare jo transparente në fushën e ndihmës shtetërore, në drejtim të tërheqjes IHD, pa u ndëshkuar për operacione si në shembullin me Shkupin 2014 dhe zbatimin e autostradave, ne paralajmërojmë se PPP-të do të mbajnë detyrime të paparashikuara në të ardhmen për buxhetet e shtetit, përkatësisht “në kurriz të taksapaguesve”, thuhet në analizë.
