Matka 20 vite pret mbrojtje, ligji është gati, por ka ngecur në Kuvend

Ctrl - ZEKOLajme
By N. D.
Kanioni Matka, Saraj. Foto nga Faton Curri - Portalb.mk
Kanioni Matka, Saraj. Foto nga Faton Curri - Portalb.mk

Matka assesi të marrë mbrojtjen që i duhet as pas dy dekadash pasi zonat e mbrojtura duhej të rishpalleshin sipas detyrimeve të ligjit për natyrën të miratuar në 2004. Ligji për shpalljen e kanionit zonë të mbrojtur të kategorisë III – monument natyre, pret prej më shumë se një viti për t’u futur në rend dite para deputetëve në Kuvend, shkruan Meta.mk, transmeton Portalb.mk.

Pas dhjetë vitesh punë në dokumentacionin për një nga thesaret më të vlefshme natyrore në vend, vitin e kaluar në shkurt, Qeveria më në fund miratoi Projektligjin dhe e dërgoi në Kuvend. Matka padyshim që nuk ka pasur prioritet në përbërjen e vjetër parlamentare, ndaj mbetet të presim që deputetët e rinj të interesohen për këtë temë.

Nga Ministria e Mjedisit thonë se nuk kanë informacione se deri ku ka shkuar procedura në Kuvend, por theksojnë se duhet pasur parasysh se bëhet fjalë për një përbërje të re në të cilën është në proces konstituimi i komisioneve.

Vitin e kaluar, teksa qëndronte në sirtarët e Kuvendit, projektligji për shpalljen e Kanionit të Matkës zonë e mbrojtur kaloi në lexim të parë në dy komisione. Ai është shqyrtuar nga Komisioni për Transport, Lidhje dhe Ekologji dhe Komisioni Ligjvënës në mars të këtij viti dhe të dy komisionet kanë konstatuar se ligji është i pranueshëm dhe se duhet të jepet për lexim të mëtutjeshëm.

Sipas tekstit të ligjit, Matka do të duhet të marrë ruajtjen e gjendjes natyrore të lokalitetit, parandalimin e shqetësimit të habitateve dhe ekosistemeve, ruajtjen dhe promovimin e diversitetit biologjik dhe rajonal, përdorimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore në një mënyrë që nuk kërcënojnë mbijetesën e habitateve dhe specieve, si dhe caktimin e një subjekti administrues që do të kujdeset për zonën e mbrojtur dhe do të përgatisë dokumente strategjike për mbrojtjen dhe menaxhimin e qëndrueshëm të trashëgimisë natyrore.

Pritet që mbrojtja reale e Matkës të sigurojë progres në përmbushjen e synimeve dhe veprimeve të Strategjive Kombëtare për Mbrojtjen e Natyrës dhe Biodiversitetit dhe në detyrimet nga Direktivat dhe Konventat e BE-së, por edhe të krijojë një bazë për zhvillimin e turizmi ekologjik dhe aplikimin e konceptit të shërbimeve të ekosistemit.

Ligji parashikon që një plan menaxhimi të miratohet brenda një viti pas miratimit të tij dhe programi vjetor i mbrojtjes së natyrës brenda tre muajve. Menaxhimi i është caktuar Qytetit të Shkupit, Komunës së Sarajit dhe Jasenit.

Matka, që është një rezervat natyror unik, nuk mbrohet prej gati dy dekadash. Mungesa e mbrojtjes është vërejtur edhe në Raportin e fundit të Komisionit Evropian për vitin 2023 për progresin e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në seksionin për mbrojtjen e natyrës, ku theksohet se procesi për shpalljen e Studençisko Blato, Kanion Matka, Liqenin e Ohrit dhe Belçisko Blato si zona të mbrojtura ende nuk janë përfunduar.

Matka u shpall monument i natyrës në vitin 1973, por Ligji për Mbrojtjen e Natyrës i vitit 2004 parashikonte që të gjitha zonat e mbrojtura të krijuara në bazë të ligjeve të vjetra të rishpalleshin. Procedura për zonën ka filluar në vitin 2010 dhe në vitin 2014 është hartuar Projektligji, por për shumë vite procesi ka hasur në pengesa. Kufijtë e zonave u kontestuan, siç ishte modeli dhe organi drejtues.

Sipas projektligjit, Matka është e ndarë në disa zona, zonë për mbrojtje strikte, zonë për menaxhim aktiv, zonë për përdorim të qëndrueshëm dhe brez mbrojtës. Zona e mbrojtjes së rreptë mbulon pothuajse 39 për qind të sipërfaqes, e cila përfshin katër rrethe më të mëdha, Kozjak, Dobrashija, Matka – Vrelo dhe Ploça.

Në këtë seksion ndalohet kryerja e veprimtarive që kërcënojnë origjinalitetin e natyrës dhe prishjen e ekuilibrit natyror, si dhe lejohen veprimtaritë kërkimore-shkencore në zonën e mbrojtjes strikte, nëse nuk bien ndesh me qëllimet parësore të mbrojtjes së zonës.

Ndërkohë, ndërsa zonimi, mbrojtja dhe menaxhimi janë të paqarta, Matka është përballur me pushtimin e strukturave dhe platformave të ndërtuara në mënyrë të egër, uzurpimin e hapësirës dhe rrezikimin e gjërave të rralla natyrore, specieve të rralla dhe endemike të bimëve dhe kafshëve, duke përfshirë shkaba egjiptiane dhe shkaba grifon, të cilat janë në listat e kuqe të specieve të rrezikuara.

Kanioni i Matkës përfshihet në Rrjetin Kombëtar Emerald të Zonave me Interes të Veçantë për Ruajtjen e Bashkimit Evropian dhe specie të shumta nga kanioni i Matkës përfshihen në Anekset e Direktivës për Ruajtjen e Habitateve Natyrore të Florës dhe Faunës së Egër.

Në dy dekadat në të cilat Matka nuk ka mbrojtje, gjërat e rralla natyrore janë mbuluar me platforma dhe mbeturina të egra, uji dhe bregu i liqenit janë uzurpuar dhe lëvizin motobarka, megjithëse kjo është rreptësisht e ndaluar.

Lajme të ngjashme Më shumë nga ky autor