Presidenti amerikan Donald Trump ka kërcënuar sërish se mund të përdorë Ligjin mbi Kryengritjen, një ligj që i jep presidentit amerikan të drejtën të dërgojë forcat e armatosura brenda SHBA-ve për të kontrolluar situata emergjente, përfshirë mobilizimin e National Guard, pasi gjykatat dhe guvernatorët në qytete me kryetarë demokratë kanë penguar disa nga përpjekjet e tij, raporton Klan.
Çfarë është Ligji për Kryengritjen?
Ky ligj i lejon presidentit të përdorë ushtrinë ose të urdhërojë National Guard për të ndaluar trazira brenda vendit.
U miratua për herë të parë në 1807-ën nga Thomas Jefferson.
Përdorimi i tij modern bazohet në një kombinim ligjesh nga 1792–1871.
Normalisht, ushtria nuk mund të kryejë detyra të policisë civile, përveç rasteve emergjente.
Ligji i jep trupave ushtarake të drejtën të arrestojnë dhe kontrollojnë qytetarët, gjë që zakonisht e bëjnë organet civile.
Eksperti Steve Vladeck thekson se pa përdorur këtë ligj, National Guard nuk mund të kryejë detyra normale policore. Përdorimi i tij mund të rrisë rrezikun e përdorimit të forcës nga trupat.
Kur është përdorur më parë?
1960: Për të mbrojtur nxënësit me ngjyrë që integroheshin në shkolla, si në Little Rock, Arkansas.
1992: Kur Presidenti i asaj kohe, George Bush, dërgoi ushtrinë për të qetësuar trazirat në Los Angeles.
Që nga viti 1960, përdorimi i ligjit ka qenë shumë i rrallë.
Rikthimi i Trump
Në qershor 2023, Trump kërcënoi se do ta përdorte ligjin kundër përdorimit të ushtrisë për zbatimin e ligjit të emigracionit në Kaliforni.
Në 2020, kërkoi nga guvernatorët të dërgonin National Guard në Washington pas protestave për vdekjen e George Floyd. Sot, Trump thotë se deri tani nuk ka qenë e nevojshme, por do ta konsideronte përdorimin e tij nëse gjykatat ose autoritetet lokale pengojnë veprime të dhunshme.
Pse është i diskutueshëm?
Tradita amerikane ka qenë të mbajë ushtrinë larg çështjeve civile për të mbrojtur liritë e qytetarëve.
Ligji shkel në mënyrë të përjashtuar Posse Comitatus, një akt i 1878-ës, i cili ndalon ushtrinë të bëjë rolin e policisë.
Organizatat për të drejtat civile paralajmërojnë se ligji i jep presidentit fuqi të gjerë për të përdorur ushtrinë si polici brenda vendit.
A mund ta ndalojnë gjykatat?
Gjykatat zakonisht i lënë hapësirë të madhe presidentit mbi vendimet për ushtrinë. Por kjo nuk është absolute, përshembull, një gjykatë federale në Oregon ndaloi dërgimin e trupave në Portland, duke treguar se gjykatat mund të ndërhyjnë.