Komentimi i ajeteve mbi agjërimin sipas Fikhut

“O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim sikurse ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm. (Jeni të obliguar për) Ditë të caktuara, e kush është i sëmurë prej jush ose është në udhëtim (e nuk agjëroi), atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë. E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor), i një të varfri, ai që nga vullneti jep më tepër, ajo është aq më mirë për të. Mirëpo, po qe se e dini, agjërimi është më i mirë për ju.

(Ato ditë të numëruara janë) Muaji i Ramadanit në të cilin (filloi të) shpallej Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i së vërtetës nga gënjeshtra). E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë, ndërsa kush është i sëmurë ose në udhëtim, le të agjërojë aq ditë nga ditët e mëvonshme. All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju. (Të agjëroni ditët e lëshuara më vonë) që të plotësoni numrin, ta madhëroni All-llahun për atë se ju udhëzoi dhe që të falënderoni.

E kur robët e Mi të pyesin ty për Mua, Unë jam afër, i përgjigjem lutjes kur lutësi më lutet, pra për të qenë ata të udhëzuar drejt, le të më përgjigjen ata Mua dhe le të më besojnë Mua.

Natën e agjërimit ju është lejuar t’u afroheni grave tuaja, ato janë prehje për ju dhe ju jeni prehje për ato. All-llahu e di se ju e keni mashtruar vetveten, andaj jua pranoi pendimin tuaj dhe jua fali gabimin. Tash e tutje bashkohuni me to dhe kërkoni atë që jua ka caktuar All-llahu, dhe hani e pini derisa të dallohet qartë peri i bardhë nga peri i zi në agim, e pastaj agjërimin plotësojeni deri në mbrëmje.

E kur jeni të izoluar (në i’tikaf) në xhami, të mos u afroheni atyre (për marrëdhënie intime). Këto janë dispozitat e All-llahut, pra mos i kundërshtoni. Ja kështu, në këtë mënyrë All-llahu u sqaron njerëzve argumentet e Veta, që ata të ruhen.” (El-Bekare,183-187.)

Njohuri të përgjithshme Zoti i Lartësuar dhe i Madhëruar lajmëron që robërve të Vet besimtarë agjërimin ua ka bërë detyrim, ashtu siç ua bëri detyrim edhe pjesëtarëve të feve të kaluara (ehlu-l-milel). Obligueshmërinë e agjërimit Ai e ka qartësuar me shpjegimin e rëndësisë së madhe dhe urtësive të larta të tij, të cilat vërehen në faktin që ai përgatit shpirtin e agjëruesit për devotshmëri, i cili, duke iu nënshtruar urdhëresave të të Lartmadhërishmit dhe duke shpresuar shpërblimet tek Ai, do t’i lërë dëshirat e lejuara (shehevat), dhe në këtë mënyrë të bëhet prej atyre të devotshmëve dhe atyre që u shmangen të ndaluarave.

Agjërimi që Allahu, xh.sh. ua bëri obligim robërve të Vet, është i përcaktuar në ditë të numëruara, kurse ato ditë janë në muajin e Ramazanit. Allahu, nga mëshira e Tij, nuk ka obliguar që të agjëroni gjithmonë. Krahas kësaj mëshire në agjërim, Ai ka ligjësuar (shere’a) që i sëmuri, të cilin e dëmton agjërimi, dhe udhëtari, udhën e të cilit e vështirëson agjërimi, mund të mos agjërojnë dhe atë të mos agjërojë ditë për ditë pas Ramazanit. Kjo është lehtësim dhe mëshirë ndaj robërve. Më pas, i Lartësuari kumton që muaji në të cilin ka urdhëruar të agjërohet, muaji i Ramazanit, është muaj në të cilin ka zbritur edhe Kurani (nuzulu-Kur’an), libër i lartësuar, me të cilin e ka begatuar Ymetin e Muhamedit, s.a.v.s., dhe e ka bërë kushtetutë të tyre (dusturen) dhe ligj, të cilit iu përmbahen gjatë jetëve të tyre. Në të është drita, udhëzimi dhe shkëlqimi; ai është rruga e lumturisë (sebilu-se’adeh) për atë që dëshiron të shkojë shtigjeve të tij.

Krijuesi, agjërimin e ka bërë obligim në këtë muaj, për arsye se ky është muaji në të cili robërve u lëshohet mëshira Hyjnore (er-rahmetu-l-ilahijjeh), kurse Ai, i Lartësuari, robërve të Vet u dëshiron vetëm lehtësim, dhe për këtë shkak të sëmurët dhe udhëtarët i ka lejuar që të mos agjërojnë në ditët e muajit të Ramazanit.
Pastaj, Allahu, xh.sh. tregon se Ai është afër, se u përgjigjet lutjeve të lutësve dhe se ua plotëson nevojat nevojtarëve. Ndërmjet Tij dhe robërve nuk ka asnjë perde. E atyre është që me dua dhe nënshtrim t’i kthehen vetëm Atij, duke qenë të sinqertë në fenë e Tij.

Allahu xh.sh. ua ka lehtësuar robërve të Vet duke u lejuar që, në netët e muajit të Ramazanit, t’u afrohen grave të e tyre, ashtu siç ua ka lejuar ushqimin dhe pijen. Më parë për ta, kjo ka qenë e ndaluar. Megjithatë, Ai u lejoi ushqimin, pijen dhe qëndrimin me gratë, për të treguar dhuntitë dhe mëshirën e Tij ndaj tyre.
Ai gruan e ka krahasuar me petkun që mbulon trupin, sepse ajo e mbulon burrin dhe i dhuron prehje. Gjithashtu, burri e mbulon gruan. Ibn Abbasi thotë që kuptimi i ajetit “hunne libasun lekum ve entum libasun lehunne”, është: “Ato janë prehja juaj, kurse ju jeni prehja e tyre.”

Qëndrimi me gratë është i lejuar gjer në agim. Nga kjo leje e përgjithshme (‘amun) për të qëndruar me gratë, bën përjashtim qëndrimi në kohën e i’tikafit, sepse kjo është kohë e përkushtimit intensiv në ibadet.
I Lartësuari, këto ajete madhështore i përfundon duke alarmuar nga kundërshtimi i urdhëresave të Tij me zbatimin e veprave të ndaluara dhe mëkatare, të cilat janë kufij të Allahut (hududull-llah). Ai ato ua ka qartësuar robërve të Tij në mënyrë që t’u largohen, ndërsa t’i përmbahen fort Sheriatit të Tij, që të jenë të devotshëm.

Shkaqet e zbritjes

1. Ibn Xherri përcjell nga Muadh b. Xhebel, Allahu qoftë i kënaqur me të, se ka thënë: “Kur Muhamedi, a.s. erdhi në Medinë, agjëronte ditën e Ashures dhe tri ditë të secilit muaj. Pastaj Allahu, xh.sh. obligoi agjërimin e muajit të Ramazanit, duke i shpallur Muhamedit, s.a.v.s.: “O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim…” deri tek ajeti: “E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor), i një të varfri…” Prandaj, ai që dëshironte agjëronte, kurse ai që nuk dëshironte ushqente një të varfër. Më pastaj Allahu xh.sh., agjërimin ia obligoi personit të shëndoshë që ndodhet në shtëpi, ndërsa e liroi personin e moshuar, i cili nuk mund ta përballojë agjërimin, që të mos agjërojë, duke shpallur: “E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë…”

2. Nga Seleme b. el-Ekve’a përcillet se ka thënë: “Kur zbriti ajeti “E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor), i një të varfri…”, kush dëshironte nga ne agjëronte, e kush nuk dëshironte të agjëronte, jepte fidje, gjersa më pas nuk u shpall ajeti që shfuqizoi të parin: “E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë…”(3)

3. Përcillet se një grumbull beduinësh pyetën të Dërguarin e Allahut, s.a.v.s.: “O Muhamed! A është Zoti ynë afër, e ta thërrasim me zë të ulët, apo është larg e ta ngremë zërin”? Atëherë Allahu, xh.sh., shpalli “E kur robërit e Mi të pyesin ty për Mua, Unë jam afër, i përgjigjem lutjes kur lutësi më lutet…”(4)

4. Buhariu përcjell nga Bera’a b. ‘Adhib se ka thënë: “Kur ndonjëri nga ashabët e të Dërguarit të Allahut, s.a.v.s., agjëronte, dhe afrohej iftari, ndërsa atë e zinte gjumi para se të bënte iftar, nuk hante asgjë gjatë natës dhe ditës së nesërme, gjersa përsëri të afrohej muzgu. Kështu, Qajs b. Sarme, ensar, i cili ditën punonte me miell, kishte agjëruar dhe, kur ishte afruar iftari, kishte shkuar në shtëpi dhe kishte kërkuar nga gruaja e tij bukë për të ngrënë. Ajo i ishte përgjigjur se nuk kishte asgjë gati, por do t’i përgatiste. Ndërkohë atë nga lodhja e kishte zënë gjumi. Kur e pa gruaja, tha: Mjerë për ty! Nga mesdita e ditës së nesërme ensariu i përmendur u përmend (erdhi në vete). Kjo i tregohet të Dërguarit të Allahut, s.a.v.s., dhe shpallet ajeti: “Natën e agjërimit ju është lejuar t’u afroheni grave tuaja, ato janë prehje për ju dhe ju jeni prehje për ato”. Ashabët u gëzuan shumë për këtë, dhe u shpall edhe ajeti: “…hani e pini derisa të dallohet qartë peri i bardhë nga peri i zi në agim, e pastaj agjërimin plotësojeni deri në mbrëmje.”

Bukuritë e komentimit (letaif’ut-tefsir)

1) Ajeti fisnik i lartpërmendur tregon që agjërimi është ibadet i lashtë (ibadeh gamideh), të cilin Allahu xh.sh. ua kishte bërë detyrim edhe popujve para nesh. Megjithatë, ithtarët e Librit e ndryshuan dhe e zëvendësuan këtë dispozitë. U pajtuan që në temperaturat e larta dhe në të ftohtin e madh të mos agjërojnë, e agjë- rimin e caktuan për në pranverë duke i shtuar disa ditë, kështu që, në shenjë shpagimi, kanë agjëruar gjithsej pesëdhjetë ditë.
Taberiu me zinxhirin e tij të transmetuesve, përcjell se Ed-Dujji ka thënë: “Të krishterët e kishin obligim të agjëronin muajin e Ramazanit, e kishin të ndaluar të hanin e të pinin pas fjetjes dhe të mos martoheshin në muajin e Ramazanit. Agjërimi në muajin e Ramazanit filloi t’u shkaktonte vështirësi dhe filluan të ndërronin kohën e dimrit dhe të verës, d.m.th. ta kalonin në pranverë. Thoshin: Do t’i shtojmë edhe njëzet ditë, në mënyrë që me të të shpaguhemi nga ajo që bëjmë! Kështu agjërimi i tyre ngërthente gjithsej pesëdhjetë ditë.
2) Ibn Arebiu, për kuptimin e fjalëve të Allahut: “…aq ditë nga ditët e mëvonshme. (fe’iddetun min ejjamin uhar)” thotë: “Këto fjalë paraqesin rafinimin stilistik të shprehjes së përkryer, sepse parafytyrohen fjalët: le të agjërojë për aq ditë sa ditët e tjera. Është lëshuar fjalia e varur (kryesore), ndërsa regensi (mudaf) shquhet bindshëm.”
3) Zoti i Lartësuar shpjegon që agjërimi përmirëson devotshmërinë: “…kështu që të bëheni të devotshëm”. Me fjalë të pakta është shpjeguar rëndësia e tij e madhe dhe urtësia e lartë, e cila shihet në faktin që me anë të agjërimit, forcohet shpirti i agjëruesit, sepse ai, duke iu nënshtruar urdhëresave të Zotit dhe duke pritur shpërblimin prej Tij, heq dorë nga nevojat e natyrshme të lejuara. Me anë të agjërimit, me fuqinë e devotshmërisë, edukohen dëshirat e agjëruesit, sepse ai u shmanget kënaqësive të ndaluara. Agjërimi asgjëson lakminë e madhe të barkut dhe organit gjenital, sepse njerëzit, pikërisht këto të dyja duan që sa më parë t’i dëfrejnë, ashtu siç theksohet në shembullin vijues: “Njerëzit vrapojnë që t’i dëfrejnë dy gjëra: barkun e tij dhe organin gjenital!”

4) Kaffal, Allahu e mëshiroftë, thotë: Shiko mrekullinë (‘axhib), me të cilën Allahu xh.sh., nga mirësia dhe mëshira e Tij e madhe, ka theksuar obligueshmërinë e agjërimit. Ai, i Lartësuari, tregon:

a) Ky Ymet në dispozitën e agjërimit ka shembullin në ymetet e mëparshme;
b) Agjërimi është mjet për arritjen e devotshmërisë, sikur të mos ishte obliguar, ky qëllim fisnik do të ishte i paarritshëm;
c) Agjërimi është obligim në ditë të caktuara; sikur të urdhërohej që të agjërohej gjithmonë, kjo do të paraqiste vështirësi të madhe;
ç) I Lartësuari në mesin e muajve zgjodhi muajin në të cilin u shpall Kurani, sepse ai është muaji më i begatshëm;
d) Reduktimin e vështirësive në obligimin e agjërimit. I Lartësuari, atij që e përballon me vështirësi agjërimin, siç janë udhëtarët dhe të sëmurët, ia ka lejuar që ta shtyjë për më vonë.(9) Allahu i Lartësuar gjatë obligimit të agjërimit, ka demonstruar mëshirën e Tij. Atij I takon çdo falënderim për dhuntitë e Tij të panumërta.
5) Kuptimi i fjalëve të Allahut xh.sh.: “E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor) i një të varfri…”, është që plakut dhe plakës i lejohet që të mos agjërojnë, mirëpo atë duhet ta kompensojnë. Në gjuhën arabe thuhet: Eteka-sh-shej’e idha kanet kudretuhu fi nihajeti-d-d’af/ Përballoi ca kur fuqia e tij ishte në krye të dobësisë. E përballoi atë, pra, me vështirësi të madhe. Folja jutikunehu – ata që agjërojnë me vështirësi të madhe-rrjedh nga fjala tavk (forcë, fuqi, mundësi, durim). Ragibiu për këtë thotë: “Fjala et-takatu është emër që nënkupton sasinë e asaj që njeriu e kryen me vështirësi. E njëjtë është edhe fjala tavk – ai që përfshin diçka. Allahu xh.sh. thotë: “…mos na ngarko me atë për se ne nuk kemi fuqi! (ma la takate lena bih)” (El-Bekare, 286), d.m.th., me atë që për ne do të jetë vështirë ta realizojmë.

Fjala et-takatu është emër që përdoret për atë që është i zoti të bëjë diçka, mirëpo krahas këmbënguljes dhe vështirësisë, përderisa emri el-vus’u përdoret për atë që bën diçka me lehtësi. Vër re saktësinë e këtyre fjalëve!
6) “E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë (fe men shehide minkum-sh-shehre fe-l-jesumh)! Këtu nënkuptohet qëndrimi në shtëpi, e jo shikimi i hënës (të muajit të Ramazanit, megjithëse është përdorur fjala shehide – të shikuarit, të dëshmuarit – vër. e përkth.) Në qoftë se hënën e shohin një ose dy njerëz, agjërimi bëhet obligim për të gjithë myslimanët. Folja shehide këtu është në kuptimin hadere (të jesh prezent, të prezantosh). Në këtë ajet ekziston një mision i fshehtë (idmar), d.m.th., kuptimi i ajetit do të ishte: E kush nga ju do të banojë gjithmonë (mukimen) në shtëpi dhe nuk do të jetë në udhëtim apo i sëmurë, le të agjërojë. Theksimi i së dukshmes në vend të së fshehtës, është për shkak të ekzagjerimit dhe hiperbolës në fjalim, siç e përmend këtë Ebu Su’- udi.

7) “All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju…” Në këtë ajet gjendet figura kumbuese stilistike (el-muhassinatu-l bedi’ijjetu), e cila quhet antitezë negative (tibakus-selb). Kjo është thelbësore në fe dhe nga kjo juristët kanë nxjerrë rregullën fundamentale, e cila thotë: Vë- shtirësia nënkupton lehtësimin (mushekkatu texhel-lubu-t tejsir). E Allahu xh.sh. nuk dëshiron që, me Sheriatin e Tij, t’i bëjë njerëzit të ndihen të pakënaqur, Ai dëshiron vetëm t’u lehtësojë edhe atë që për ta është e dobishme dhe e mirë.
8) Duke e komentuar ajetin: “…(Të agjëroni ditët e lëshuara më vonë) Që të plotësoni numrin, ta madhëroni Allllahun për atë se ju udhëzoi dhe që të falënderoni.”, dijetari Zamahsheriu shpjegon: Ai juve, në këtë mënyrë të përbashkët, jua bëri obligim, siç u përmend. Dispozita për atë që gjendet në shtëpi, është që ta agjërojë muajin e Ramazanit; për të sëmurin dhe udhëtarin që të agjërojnë për aq ditë sa nuk kanë agjëruar, kurse lehtësimi shihet në lejueshmërinë e mosagjërimit; “(Të agjëroni ditët e lëshuara më vonë) Që të plotësoni…” shkaku i formës imperative është që të kihet llogari për të njëjtat ditë; “ta madhëroni All-llahun…”, për shkak se është e njohur mënyra se si realizohet kompensimi i agjërimit dhe si mbaron koha e ndërprerjes së agjërimit; “dhe që të falënderoni.” – për shkak të lehtësimit. Lloji i këtillë i trajtimit stilistik emërtohet si përmbledhje dhe shpërndarje (el-leff ve-n-neshr). Ky është trajtim i rafinuar dhe thuajse nuk do të mund të zbulohej shpjegimi i tij pa dijetarët ekspertë të stilistikës.

9) I Lartësuari, për marrëdhëniet intime ndërmjet bashkëshortëve, ka përdorur shprehje të lartë elokuente, në mënyrë që të na e mësojë kulturën e sjelljes në gjërat në lidhje me gratë: “ato janë prehje për ju dhe ju jeni prehje për ato.” Kjo është thënë në mënyrë metaforike, kurse nënkuptohet përfshirja reciproke e bashkëshortëve, meqenëse petku përfshin (mbulon) trupin. Imam el-Fahr thotë: Duke qenë se burri dhe gruaja bashkohen dhe përkëdhelin njëri -tjetrin me trupat e tyre, ashtu që për njëri-tjetrin konsiderohen sikur petku, prandaj për të dy thuhet se janë sikur petku për njëri-tjetrin.

10) “…Derisa të dallohet qartë peri i bardhë nga peri i zi në agim!” Esh Sherif Er-Radi thotë: “Kjo është metaforë që të habit. Me të mendohet dallimi i bardhësisë së agimit nga errësira e natës. (Litari) këtu as që është përdorur në kuptimin figurativ; ndërsa ngjashmëria shihet në faktin se fillimi i bardhësisë së agimit ndodh duke shkëlqyer fshehurazi, kurse errësira e natës pushon së pushtuari. Të dyja janë me intensitet të dobët. Dhe ashtu, duke u shtuar bardhësia e agimit, ashtu shtohet edhe fshehtësia e errësirës së natës.”

Transmetohet se kur është shpallur ky ajet, ‘Adijj b. Hatim ka thënë: I mora dy fije peri, të bardhë dhe të zezë, dhe i vendosa nën jastëkun tim, dhe kështu e gdhiva tërë natën duke i shikuar ato, mirëpo peri i bardhë nuk m’u bë i dallueshëm qartë nga i ziu. Pasi agoi, shkova tek i Dërguari i Allahut s.a.v.s. dhe ia tregova gjithë atë që bëra. Ai buzëqeshi dhe tha: Këtë ti e kupton pak! Me këtë mendohet bardhësia e ditës dhe errësira e natës.”(12)

Dispozitat e sheriatit (ligjore)

Dispozita e parë: A kanë qenë myslimanët të obliguar me agjërim para se ai të obligohet në muajin e Ramazanit?
Forma e jashtme kuptimore e fjalëve të Allahut xh.sh. “(Jeni të obliguar për)
Ditë të caktuara…” vë në dukje faktin se agjërimi që u është bërë obligim myslimanëve, është agjërimi në ditët e muajit të Ramazanit. Ky është mendimi i shumicës së komentatorëve të Kuranit, kurse transmetohet edhe nga Ibn ‘Abbasi dhe Hasani. Këtë mendim e ka zgjedhur edhe Et-Taberiu.

Transmetohet nga Katade dhe ‘Ata’i se myslimanët kanë qenë të detyruar të agjëronin nga tri ditë në çdo muaj, ndërsa më vonë u është bërë obligim agjërimi i Ramazanit. Argument i kanë fjalët e Allahut: “E ata që i rëndon
ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim…”, të cilat tregojnë se agjërimi është obligim, por me ditë të zgjedhura agjërimi. Sa i përket agjërimit të Ramazanit, ky është i detyruar në ditë të caktuara (të muajit të Ramazanit). Andaj, është e qartë se agjërimi i përme ndur nga tri ditë në çdo muaj, nuk është edhe agjërim i muajit të Ramazanit.

Shumica e komentatorëve qëndrimet e veta i argumentojnë me ajetin “…agjërimi ju është bërë obligim…”, sepse ky është ajet konciz (i pasaktësuar, M.A) (muxhmel), kështu që është e mundur që të bëhet detyrim një ditë, dy apo më shumë ditë agjërim. Ky ajet pjesërisht është shpjeguar me fjalët “… për ditë të caktuara…”, mirëpo edhe kjo bën të kuptohet që mund të agjërohet një javë apo një muaj. Dhe ky ajet është shpjeguar me ajetin: “Në muajin e Ramazanit…”, i cili është argument i qartë se agjërimi që u është bërë detyrim myslimanëve, është agjërimi i muajit të Ramazanit.

Xherir et-Taberiu thotë: “Sipas mendimit tim, më e drejtë është pikëpamja e parë, d.m.th. ajo që shpjegon se me fjalët “…për ditë të caktuara…” ka të bëjë me ditët e muajit të Ramazanit. Dhe kjo për shkak se nuk kemi argument se ithtarët e Islamit janë detyruar të agjërojnë jashtë muajit të Ramazanit, të cilin më pas e ka shfuqizuar agjërimi i Ramazanit. Në ajetin që pason, Allahu xh.sh. shpjegon se agjërimi që na e ka caktuar detyrim, është në muajin e Ramazanit, e jo në ndonjë kohë tjetër. Ditët që na është detyruar t’i agjërojmë, janë të shpjeguara me ajetin: “Në muajin e ramazanit filloi të shpallej Kur’ani…”

Komentimi i këtij ajeti është: “O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim sikurse ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm”, – dhe kjo në ditë të caktuara të muajit të Ramazanit.(13)
Dispozita e dytë: Cilat lloje të sëmundjes dhe udhëtimit mundësojnë lejimin
që të mos agjërohet?
Allahu i Lartësuar, nga mëshira dhe lehtësimi i Tij kundrejt njerëzve, ka lejuar që i sëmuri dhe udhëtari të mund të mos agjërojnë në muajin e Ramazanit.
Juristët islamë kanë shfaqur disa mendime lidhur me sëmundjen për të cilën lejohet të mos agjërohet:
a/ Qëndrimi i dhahiritëve.(14) Njeriut i lejohet të mos agjërojë, pavarësisht nga lloji i sëmundjes ose i udhëtimit, madje qoftë të jetë udhëtimi i shkurtër ose sëmundja e lehtë, p.sh, siç janë dhimbja e gishtave ose e dhëmbit. Një qëndrim i këtillë përcillet nga Ata’i dhe Ibn Sirini.(15)
b/ Grupi i dytë i teologëve konsiderojnë se ky lehtësim vlen vetëm për ato lloje sëmundjesh, nga të cilat, nëse do të agjëronte, njeriu do të ndiente lodhje dhe mundim. Po ashtu njësoj vlen edhe për udhëtarin gjatë udhëtimit. Ky është qëndrimi i El-Ethamait.
c/ Pjesa dërrmuese e juristëve islamë mbështetin qëndrimin që sëmundja për të cilën lejohet të mos agjërohet, është sëmundje e rëndë, e cila të sëmurit mund t’i shkaktojë dëm, t’ia shtojë dhimbjen, ose nëse ekziston frika se sëmundja mund t’ia vonojë shërimin; ndërsa, për sa i përket udhëtimit, bëhet fjalë për një udhëtim të gjatë, i cili, në masë të madhe, mund të shkaktojë vështirësi. Ky mendim është edhe i Katër Imamëve.

Argumenti i dhahiritëve:
Dhahiritët qëndrimin e tyre e mbështetin në intonimin e përgjithshëm (bi ‘amun) të ajetit “e kush është i sëmurë prej jush ose është në udhëtim” – në të cilin është përdorur gjendja e përgjithshme, ku sëmundja nuk është përkufizuar tek ajo që shkakton vështirësi, dhe as rruga në një udhëtim të gjatë. Përgjithësisht, sëmundja dhe udhëtimi lejojnë të mos agjërohet. Tregohet se, disa njerëz në muajin e Ramazanit, kaishin hyrë tek
Ibn Sirini, kur ai ishte duke ngrënë, sepse kishte pasur dhimbje gishti. Davudi thotë: “Lehtësimi nënkupton çdo lloj udhëtimi, madje ai qoftë të jetë udhëtim edhe sa një ferseh(17), meqë edhe në këtë rast për atë që udhëton, thuhet se është udhëtar (mysafir). Kjo është ajo që del nga kuptimi i jashtëm i Kuranit.

Argumenti i shumicës:
Shumica e juristëve islamë mendimet e tyre se nga një dhimbje e lehtë, e cila nuk shkakton mundim, nuk lejohet të mos agjërohet, – i argumentojnë me ajetin: “All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju.” Ajeti tregon se është i detyrueshëm zbatimi i lehtësimit, në mënyrë që të mënjanohet vështirësia ose dëmi. E, nëse dhimbja është e lehtë, kurse udhëtimi “i shkurtër”, nuk mund të thuhet që, në raste të tilla, të ketë vështirësi që do ta lironte agjëruesin nga agjërimi. Çfarë vështirësie është kjo, në qoftë se agjëruesit i dhemb gishti ose dhëmbi?

Mendimi mbizotërues:
Konsideroj se mendimi i shumicës së juristëve islamë është më i drejt dhe se mund ta pranojë logjika. Urtësia që manifestohet në lehtësimin e të sëmurit për të mos agjëruar, paraqet aspekt lehtësimi, ndërsa lehtësimi mund të vijë vetëm nëse ekziston vështirësia. Çfarë vështirësie është nëse të dhemb gishti ose nëse ke një kokëdhembje të vogël? Këto janë dhembje të lehta, ta cilat nuk shkaktojnë mundim gjatë agjërimit. Pastaj, ekzistojnë sëmundje për të cilat ilaçi i vetëm është agjërimi, e si të lejohet që të mos agjërohet për atë që ka një sëmundje të tillë? Ne Allahu xh.sh. na ka obliguar në përputhje me atë që arrihet të zotërohet, andaj, në qoftë se agjërimi shkakton dhëmbje ose e shton atë, ose në përgjithësi diçka tjetër në këtë aspekt ose lodhje, atëherë urdhri i agjërimit për të obliguarit anulohet me rrethanën lehtësuese.

El-Kurtubi konsideron:
“Personi i sëmurë mund të gjendet përpara dy situatave. E para është kur nuk mund ta përballojë agjërimin, andaj e ka të ndaluar të agjërojë. Situata e dytë është kur personi është i aftë për të agjëruar, mirëpo në përputhje me dëmin dhe mundin. Kë- tij personi i rekomandohet që të mos agjërojë. Shumica e dijetarëve thonë: Përderisa agjërimi personit të sëmurë i shkakton dhembje dhe shqetësim, ose frikësohet se agjërimi mund t’ia zgjasë a t’ia shtojë sëmundjen, atëherë është e drejtë që personi i tillë të mos agjërojë.
Përcillen transmetime të ndryshme nga Imam Maliku për sëmundjen nga e cila lejohet të mos agjërohet. Në një transmetim thuhet se ai ka thënë që ajo është sëmundje nga e cila ka frikë që mund të
keqësohet prej agjërimit. Në transmetimin tjetër thuhet që ajo është sëmundja e rëndë, të cilën agjërimi do ta shtonte ose do t’i shkaktonte mundim. Ky është mendimi më i drejtë dhe kjo është ajo që kërkon situata e dhënë.(18)
Dispozita e tretë: Cilat lloje të udhëtimeve lejojnë të mos agjërohet?
Juristët islamë, pasi janë pajtuar se udhëtimi duhet të jetë i gjatë, kanë shfaqur mospajtime për sa i përket pyetjes së lartpërmendur, pikërisht për sa vijon:

a) Udhëtimi në të cilin lejohet të mos agjërohet, është ai që zgjat një ditë, – mendimi është i Evza’iut.
b) Ai është udhëtimi që zgjat dy ditë e dy net, ndërsa është i kufizuar në 16 fersehë, – konsiderojnë Shafi’u dhe Ahmedi.
c) Ai është udhëtimi që zgjat tri ditë e tri net, ndërsa është i kufizuar në 24 fersehë, – konsiderojnë Ebu Hanife dhe Thevri.

Argumenti i Evzaiut:
Udhëtimi që zgjat më pak se një ditë, konsiderohet udhëtim i shkurtër dhe ky ka të bëjë me mukimin19. Zotëron mendimi se udhëtar është person që nuk mund të kthehet në familjen e tij atë ditë kur ka marrë rrugë. Nga kjo, e patjetërsueshme është që zgjatja minimale e udhëtimit të jetë një ditë, në mënyrë që të konsiderohet e lejuar të mos agjërohet.

Argumentet e Shafi’ut dhe Ahmedit:
1. Udhëtim, sipas Sheriatit, është udhëtimi në të cilin lejohet të shkurtohet namazi. Lodhja nga udhëtimi vetëm një ditë nuk është e vështirë të përballohet, mirëpo, nëse ajo lodhje përsëritet në ditën e dytë, që është e vështirë të përballohet, – atëherë zbatohet lehtësimi.

2. Transmetohet se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “O mekas! Mos i shkurtoni namazet në largësi prej më së paku katër “burdësh” nga drejtimi i Mekës deri në ‘Asefan”!20 Gjuhëtarët thonë që një “burd” llogaritet katër fersehë, kurse kjo gjithsej do të ishte 16 fersehë.

3. Transmetohet nga Ata’i se ai e ka pyetur Ibn Abbasin, r.a.: “A mund ta shkurtoj namazin në ‘Arafat? Jo – i është përgjigjur Ibn Abbasi. E te Merru’z Zahrana? Jo, po namazin shkurtoje në Xhedde, ‘Asefan dhe Taif.”22 Kurtubiu e shënon atë që gjendet tek Buhariu: “Ibn Omeri dhe Ibn Abbasi nuk agjëronin dhe nuk e shkurtonin namazin përderisa nuk e kalonin largësinë prej katër burdesh, kurse kjo llogaritet 16 fersehë.”

Ky është qëndrim i njohur nga medhhebi i Malikut. Prej tij transmetohet se ka thënë që zgjatja minimale e udhëtimit është një natë e një ditë, duke e argumentuar këtë me hadithin: “Nuk i lejohet gruas e cila ka besuar në Allahun dhe Ditën e Gjykimit, që të udhëtojë natën e ditën pa përcjelljen e mahremit (personi me të cilin nuk ka të drejtë martese, M.A.) të saj.”24 Transmeton Buhariu.

Argumentet e Ebu Hanifes dhe Thevriut:

1. Ebu Hanife konsideron që fjalët e Allahut xh.sh.: “E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë!” – janë argument për obligueshmërinë e agjërimit.
Megjithatë, e nevojshme është që udhëtimi të zgjasë tri ditë, sipas pëlqimit, që të mund të shfrytëzohet lehtësimi. Ndërsa, nëse udhëtimi është më pak sesa u përmend, mendimet janë të ndryshme, megjithatë është obligim që, për shkak të maturisë, të agjërohet.

2. Hadithi i të Dërguarit të Allahut s.a.v.s.: “Mukimi mestin mbi meste do ta shfrytëzojë një ditë e një natë, ndërsa mysafiri tri ditë e tri net.”

Ligjdhënësi, pra, në udhëtim e ka lejuar mestin tri ditë, e për këtë dimë vetëm në bazë të rregullit të Sheriatit. Andaj, është e detyrueshme që të merret parasysh udhëtimi treditësh.
3. Hadithi: “Gruas nuk i lejohet të udhëtojë më gjatë se tri ditë, pa mahremin (personin me të cilin s’ka të drejtë martese, M.A.) e saj.”

Shihet qartë se, rregulla e Sheriatit ka të bëjë me tri ditë, dhe përpos kësaj diçka tjetër nuk merret parasysh, andaj është obligative që lejimi të përkufizohet në tri ditë udhëtimi, në mënyrë që të lejohet të mos agjërohet.
Ibn Arebiu, në tefsirin e tij “Ahkamul-kur’an”, thotë: “Në hadith të vërtetë përcillet se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Nuk i lejohet gruas që ka besuar në Allahun dhe Ditën e Gjykimit, që të udhëtojë natën dhe ditën pa përcjelljen e mahremit të saj.” Në hadithin tjetër thuhet: “…që të udhëtojë tri ditë…”

Ebu Hanife konsideron se udhëtimi realizohet në vijë të disa ditëve: dita kur udhëtari lë familjen e tij dhe dita kur arrin në vendbanimin e ri, ndërsa dita mesatare është ajo kur ai vetëm udhëton.

Në rastin e parë njeriu duhet të jetë i përgatitur, në të dytin ta zbatojë lehtësimin, ndërsa në të tretin ta shkurtoj namazin.”
Konsideroj që në çështjet e ibadetit duhet të jemi të kujdesshëm. Pasi nga i Dërguari i Allahut s.a.v.s. është transmetuar se ia ka ndaluar gruas të udhëtojë më gjatë se tri ditë, e gjithashtu, sipas hadithit tjetër, një ditë e një natë, ndërsa që të dy hadithet janë autentike, – veprimi sipas hadithit të parë është më i matur. Atëherë mendimi i Ebu Hanifes do të ishte më me peshë, po Allahu e di më së miri!

Muhammed Ali es-Sabuni

Përktheu nga boshnjakishtja: Mehas Alija
Nga gjuha arabe e përktheu Almir Fatic

Burimi: Islamgjakova.net

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Shiko edhe
Close
Back to top button