Intervistë me gazetaren ukrainase Zoya Krasovska: Dezinformatat ruse rrezikojnë të gjithë botën

Që nga fillimi i agresionit rus në Ukrainë, më 24 shkurt të vitit 2022, kronikat e lajmeve ditore të të gjithë mediumeve në vendin tonë janë të mbushura me informacione rreth situatës së luftimeve ushtarake atje. Shumë pak, për të mos thënë aspak, flitet për luftën e heshtur dhe dinake përmes propagandës së Kremlinit dhe dezinformimit. Në një intervistë ekskluzive për Portalb.mk gazetarja dhe analistja ukrainase, Zoya Krasovska rrëfen për situatën aktuale të luftës së ashpër të dezinformimit në Ukrainë dhe më gjerë.

Edhe pse shpesh në pamje të parë dezinformatat mundet të duken si qesharake dhe idioteske, ato në fakt janë shumë të rrezikshme për një individ, për opinionin publik në tërësi madje edhe për sigurinë e të gjithë vendit. Zoya Krasovska, analiste në Forumin Mediatik të Lvivit, për lexuesit e Portalb.mk rrëfen nga direkt nga Ukraina se si Rusia po e lufton këtë vend edhe përmes dezinformatave dhe propagandës.

“Fokusi kryesor i propagandës ruse ka ndryshuar. Në shkurt 2022 – ne përdorim përkufizimin “pushtimi i dytë rus në Ukrainë”, sepse i pari ka filluar në shkurt 2014 që kur Krimea u aneksua – kështu që në fillim të pushtimit të dytë rus në Ukrainë propaganda ruse përhapte ide për të marrë Kievin brenda 2-3 ditësh. Por tani mesazhet nuk janë aq optimiste për palën ruse – jo për fitore të shpejtë, por të paktën që të qëndrojnë të fortë dhe të mos bien. Një vit më parë, pala ruse ishte më e konsoliduar në narrativat për një popull (rusët dhe ukrainasit), denazifikimin dhe çmilitarizimin e Ukrainës. Ishte gjithashtu mesazhi se kursi i NATO-s i Ukrainës ishte një arsye për të sulmuar. Por tani narrativa se Rusia po lufton me Perëndimin Global është më e dukshme. Dhe ndonjëherë bëhet një argument në diskutimet për mbështetjen perëndimore të Ukrainës. Fatkeqësisht, Rusia është mjaft efektive këtu”, thotë Zoya Krasovska.

Ajo thotë se edhe pse mediat ukrainase, organizatat mediatike madje dhe Qeveria po bëjnë një punë të madhe për edukimin mediatik të qytetarëve përsëri është e pamundur të krijohet imunitet i plotë nga dezinformatat ruse.

“Propaganda më efektive ruse në Ukrainë është në territoret e pushtuara, ku mungon mundësia teknike dhe fizike për të pasur burime alternative mediatike. Ata përpiqen të bindin njerëzit vendas se “regjimit të Kievit nuk i intereson kujdesi për popullin”. Një tjetër dezinformatë e përhapur (veçanërisht në Mariupol) ishte “se të gjitha granatimet janë rezultat i pranisë së ushtrisë ukrainase në qytet”. Edhe pse një deklaratë e palogjikshme ju mund të imagjinoni se sa efektive mund të jetë për njerëzit, të cilët po luftojnë me granatimet e vazhdueshme, urinë dhe etjen” shton Zoya Krasovska

Aktualisht burimi kryesor i propagandës ruse në Ukrainë është Telegrami. Nga ana tjetër, për gazetaren ukrainase është shqetësuese fakti se propaganda ruse përhapet në masë të madhe në të gjithë botën.

“Propaganda ruse – të cilën unë e shoh shumë të rrezikshme – është bërë efektive në Evropë, por edhe në Azi, Amerikën e Jugut dhe Afrikë gjithashtu. Shoqëritë atje natyrisht dinë më pak për Ukrainën dhe kontekstin e agresionit rus. I bën njerëzit më të ndjeshëm ndaj propagandë. Dhe këtu është një vijë e parë shumë e rëndësishme për strategjitë ruse të luftës hibride – sepse mbështetja publike shpesh ndikon në veprimet e qeverive që vendosin të ofrojnë këtë apo atë mbështetje për Ukrainën”, deklaroi Zoya Krasovska.

Mbase për një pjesë të opinionit lufta me dezinformata është një temë aktuale por realiteti është se kjo luftë ka shumë kohë që ekziston. Zoya Krasovska e cila në vitin 2012 ka marr titullin master në drejtimin e gazetarisë  me temën “Marrëdhëniet ruso-ukrainase përmes mediave”, thotë se Rusia me shekuj të tërë ka luftuar me dezinformatat dhe informacionin në përgjithësi në Ukrainë

“Në fakt ishte një pushtim mendor, informues dhe kulturor. Për ilustrim mund të jap një shembull. Gjatë Euromaidanit që u bë Revolucioni i Dinjitetit në Ukrainë në 2013-2014 slogani kryesor ishte: drejtësi për presidentin e korruptuar Yanukovych dhe kurs eurointegrimi për Ukrainën. Por mediat pro-qeveritare ruse e mbuluan atë kryesisht si protesta anti-ruse të ukrainasve. Sigurisht, eurointegrimi është ana e kundërt e forcimit të lidhjeve me Rusinë… Por qëllimet dhe vullnetet e aktivistëve të Maidan-it nuk ishin të fokusuara kryesisht tek Rusia siç thuhej në propagandën e saj. Fatkeqësisht, në atë kohë fusha e informacionit ukrainas, veçanërisht rajonet lindore dhe jugore ishin shumë të varura nga burimet ruse. Ajo provokoi lëvizje anti-Maidan, anti-ukrainase që u bënë gjithashtu një bazë për ndikimin e separatistëve në Krime dhe Donbas në 2014”, deklaroi Zoya Krasovska

Pa dyshim se dezinformimi ndikon në raportimin profesional gazetaresk. Gazetarët duhet ta kontrollojnë dyfish të gjithë informacionin dhe sidomos të bëjnë hulumtim të gjerë mbi figurat të cilëve ju jepet hapësirë mediatike.

“Duhet më shumë kohë. Dhe ndonjëherë falsifikimet ose dezinformatat mund t’i shpërqendrojnë gazetarët nga puna e tyre, për të ndryshuar fokusin e tyre nga diçka vërtet e rëndësishme. Është shumë e rëndësishme që gazetarët e huaj të thellohen në kontekst. Jam shumë i shqetësuar kur gazetarët e quajnë propagandën ruse budallaqe, të dukshme, qesharake. Kjo do të thotë se profesionistë të tillë mund të shohin vetëm majën e ajsbergut të propagandës. Propaganda mund të pretendojë të jetë thjesht një opinion alternativ, gjë që është shumë e rëndësishme të mos injorohet. Propaganda në botën e pas të vërtetës përdor rregulla demokratike kundër demokracive”, thotë Zoya Krasovska.

Gazetarët të cilët zbulojnë para botës krimet e luftës që bënë agresori rus në Ukrainë, hyjnë direkt në listën e armiqve të Rusisë. Që nga 24 shkurti janë vrarë 47 gazetarë, tetë prej të cilëve gjatë kryerjes së detyrave të tyre profesionale.

“Një ndikim anësor i propagandës ruse për gazetarët dhe mediat ukrainase është një valë sulmesh në mediat sociale. Kjo situatë zbulon disa boshllëqe dhe mangësi në politikat e mediave sociale, por gjithashtu tregon se Rusia punon me “fabrikat e trolleve” për të arritur qëllimet e veta. Ekziston një kërcënim real për jetën për gazetarët që punojnë në vijën e parë. E kam fjalën jo për arsyet e dukshme për shkak të rrezikshmërisë së lartë, por që gazetarët mund të bëhen shënjestër sepse thonë të vërtetën. Për shembull, gazetarët e AP Mstyslav Chernov dhe Evgeniy Maloletka të cilët punuan në Mariupol. Ata u detyruan të largoheshin nga Mariupoli sepse rusët po i gjuanin. Arsyeja ishte puna e tyre – ata mbuluan krimet ruse të luftës, rasti më i njohur ishte bombardimi i maternitetit që propagandistët rusë u përpoqën ta shfaqnin si inskenim”, thotë Zoya Krasovska.

Lista e gazetarëve të vrarë, emrat e regjistruar nga Instituti i Mass-Informimit në Ukrainë.

Gazetarja ukrainase thotë se vendi i saj nuk po e lufton Rusinë vetëm në vijën e parë të frontit, një përpjekje e madhe bëhet edhe në zhvillimin e strategjive dhe programeve për mbrojtjen e ukrainasve nga dezinformatat ruse.

“Ukraina ka ndërtuar (mund ta quaj) një infrastrukturë për të luftuar dezinformimin. OJQ-të dhe studiuesit janë përcaktuesit kryesorë të trendit këtu – StopFake, Detector Media, Texty media, Vox Ukraine dhe kontrollues të tjerë të fakteve. Tani shumë media kombëtare dhe lokale kanë seksione ose projekte për demistifikimin  e dezinformatave. Ka disa qendra me bazë qeveritare: Qendra për kundër-informimin në Këshillin Kombëtar të Sigurisë dhe Mbrojtjes së Ukrainës, Qendra për Komunikimin Strategjik dhe Sigurinë e Informacionit. Të gjitha strukturat e mbrojtjes – nga Ministria e Mbrojtjes tek Policia Kibernetike, gjithashtu Ministria e Kulturës dhe Politikës së Informacionit, Ministria e Transformimit Dixhital, Ministria e Arsimit janë shumë aktive në promovimin e pastërtisë së informacionit, të menduarit kritik, sigurisë kibernetike dhe debunkingut të rremë. Besoj se edukimi dhe të qenit i mirë informuar është trajtimi më i mirë kundër propagandës. Kjo është si një vaksinë që ndërton imunitetin. Por në përgjithësi niveli i të menduarit kritik nuk është i përsosur. Teknologjitë sjellin sfida të reja, ndaj duket si një betejë e përjetshme”, tha Zoya Krasovska.

Aktualisht në Ukrainë, janë gratë ata të cilat e mbajnë gjallë informimin dhe edukimin e opinionit publik.

“Shumica e gazetarëve ukrainas janë gra. Shumë gazetarë meshkuj kanë shkuar vullnetarisht në ushtri ose janë rekrutuar. Kjo do të thotë se ngarkesa e punës për gratë është rritur. Nuk duhet të harrojmë punët e shtëpisë dhe kujdesin për familjet e tyre. Korrespondentet femra të luftës gjithashtu nuk i lënë punët e tyre pavarësisht se disa prej tyre kanë fëmijë të vegjël dhe/ose partnerët e tyre tani janë në ushtri.

Zoya Krasovska thotë se lufta mediatike që po zhvillon Rusia cenon sigurinë e të gjithë botës. Ukraina është vendi i cili mundet të jap një ndihmë të madhe në trajtimin dhe parandalimin e pasojave nga ky rrezik.

“Propaganda ruse nuk është problem vetëm për Ukrainën. Rusia kërkon të ndërhyjë dhe të krijojë një prani në të gjitha platformat e vlefshme për të përhapur propagandë. Ne jemi të gatshëm të ndajmë përvojën tonë unike në luftën kundër kësaj propagande. Është thelbësore që ukrainasit të dëgjohen në këtë bisedë. Mund të shohim lidhjen e drejtpërdrejtë midis operacioneve të informacionit dhe të ashtuquajturit operacion special; e cila është një luftë e vërtetë brutale në kufijtë e botës demokratike. Propaganda ndikon në proceset reale në siguri dhe politikë. Prandaj, ne duhet të veprojmë më me guxim dhe shpejt për të trajtuar këtë kërcënim. Megjithatë, demokracitë mund të hezitojnë të veprojnë në mënyrë parandaluese. Por veprimet parandaluese i ndihmuan ukrainasit të ishin më të gatshëm për pushtimin e dytë të pritshëm”, u shpreh Zoya Krasovska.

Më 24 shkurt 2022, Rusia sulmoi dhe pushtoi disa pjesë të Ukrainës në një përshkallëzim të madh të Luftës Ruso-Ukrainase, e cila në fakt ka filluar në vitin 2014. Pushtimi ka rezultuar në vdekjen e 42,295 personave nga të dy palët, mbi 15 000 persona tjerë konsiderohen të zhdukur, 14 milion persona janë larguar nga vendi ndërkohë deri tani konsiderohet është shkaktuar dëm material për rreth 411 bilion dollarë.