Sfidat në Ligjin për parandalimin dhe mbrojtjen nga dhuna ndaj grave dhe dhuna në familje

Përfshirja e kujdesit të duhur në trajtimin e viktimave dhe mundësia e mbrojtjes gjyqësore në rast të mosrespektimit të këtij parimi është një sinjal se shteti tenton të sigurojë mbrojtje ndaj dhunës me bazë gjinore nga veprimet e aktorëve shtetërorë dhe joshtetërorë.

Në Maqedoninë e Veriut, 60% e grave besojnë se dhuna ndaj grave është e zakonshme, dhe pothuajse tre në dhjetë gra konsiderojnë se kjo është një dukuri shumë e zakonshme. Dhuna në familje ndaj grave është një model i sjelljes kontrolluese nga një partner intim ose ish-partner, duke përfshirë (por pa u kufizuar në) dhunën fizike dhe seksuale, abuzimin emocional, izolimin dhe abuzimin ekonomik, kërcënimet, frikësimin dhe ndjekjen.

Në Maqedoninë e Veriut, tre herë më shumë gra, krahasuar me mesataren në vendet e Bashkimit Evropian, konsiderojnë se dhuna në familje është një çështje private që duhet të mbetet në familje. Ky qëndrim, i kombinuar me mungesën e njohurive për shërbimet ekzistuese të specializuara për mbrojtjen e viktimave të dhunës në familje, rezulton në shkelje të rënda të të drejtave të njeriut të grave.

Sipas analizës së fundit të UNDP-së në vitin 2021, në më shumë se 80% të rasteve, edhe pse ka pasur dhunë që është dëshmuar më vonë gjatë procedurës nga familjarë të afërt të viktimës, asnjë nga 14 gratë e vrara nuk e ka raportuar dhunën që kanë përjetuar tek institucionet kompetente. Ky tekst ofron një analizë të shkurtër të detyrimit të shtetit për të vepruar me vëmendjen e duhur ndaj viktimave të dhunës me bazë gjinore, si një nga përfitimet kryesore të miratimit të Ligjit për parandalimin dhe mbrojtjen nga dhuna ndaj grave dhe dhunës në familje (në tekstin e mëtejmë: Ligji).

Deri vonë, angazhimi i Maqedonisë së Veriut ishte në drejtim të trajtimit të problemit të dhunës në familje. Dokumentet e miratuara në nivel ndërkombëtar dhe rajonal, veçanërisht Konventa e Këshillit të Evropës për parandalimin dhe mbrojtjen e dhunës ndaj grave dhe dhunës në familje, e ashtuquajtura Konventa e Stambollit padyshim ka ndikuar në sistemin kombëtar për mbrojtjen e të drejtave të njeriut të grave dhe komuniteteve të margjinalizuara dhe ka zgjeruar mbrojtjen e grave nga format e shumta të dhunës me bazë gjinore, duke përfshirë edhe dhunën në familje.

Krahas risive të tjera në ligj, ligji parashikon detyrimin që institucionet të veprojnë me kujdes të duhur gjatë inicimit të masave për parandalimin e dhunës me bazë gjinore dhe dhunës në familje; veprimin e institucioneve për mbrojtjen e grave nga dhuna me bazë gjinore dhe dhuna në familje dhe koordinimi i ndërsjellë i institucioneve dhe organizatave në ofrimin e ndihmës dhe mbështetjes për viktimat e dhunës.

Të vepruarit me kujdesin e duhur – përgjegjësi e shtetit

Kujdesi i duhur nënkupton që shteti merr përgjegjësi për shkeljen e detyrimeve të Ligjit të kryera nga autoritetet shtetërore, zyrtarët që punojnë në to dhe të gjithë aktorët e tjerë që kryejnë shërbimin publik. Detyrimi shtrihet jo vetëm për abuzimet e të drejtave të njeriut nga shteti dhe ndërmjetësuesit e tij, por edhe për parandalimin e dëmtimeve nga sektori privat ose, ajo që është veçanërisht e rëndësishme për gratë, nga persona fizikë.

Megjithëse nuk ka rregulla të qarta se si do të vlerësohet dhe zbatohet standardi i kujdesit të duhur, megjithatë, sipas zhvillimeve të fundit në standardet ligjore, shtetet padyshim përdorin standardin e kujdesit të duhur për të përforcuar detyrimet pozitive për përmbushjen, mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave të njeriut. Kujdesi i duhur ka të bëjë me veprimin, e jo me rezultatin. Fokusi është në masat në fuqi përpara se të ndodhë rezultati, sjellja gjatë inicimit të veprimeve dhe sjellja pas këtyre veprimeve.

Shteteve u lejohet fleksibilitet në mënyrën se si ato përmbushin standardin kur veprojnë në përputhje me detyrimin kryesor në fjalë – për të parandaluar dhunën ndaj grave.

Prandaj, shteti duhet të miratojë një kornizë ligjore dhe të krijojë institucione dhe një sistem që punon për të parandaluar dhe luftuar dhunën. Në nivel legjislativ, Maqedonia e Veriut e përmbushi pjesërisht obligimin duke miratuar Ligjin dhe duke ndaluar të gjitha format e dhunës ndaj grave. Ligji e njeh gruan që i ka mbijetuar dhunës si mbajtëse e të drejtave që ka një mekanizëm për të kërkuar mbrojtje dhe nëpërmjet të cilit mund të ushtrojë të drejtën e kompensimit për dëmin e shkaktuar nga dhuna.

Megjithatë, të veprosh me kujdesin e duhur në frymën e ligjit dhe standardeve ndërkombëtare nënkupton marrjen e masave dhe aktiviteteve për të parandaluar fare dhunën dhe para se të ndodhin pasojat e dhunës. Aty ku ka përgjegjësi shtetërore, do të analizohen të gjitha veprimet parandaluese që janë ndërmarrë para se të ndodhë incidenti.

Kjo është domethënëse, por edhe inkurajuese për mbrojtjen e grave: zgjeron kontrollin e reagimit të shtetit për të përfshirë periudhën e hetimit përpara detyrimit për të filluar hetimet. Parandalimi përfshin gjithashtu veprimet e ndërmarra për të parandaluar dhunën e mëtejshme ndaj viktimave, siç janë masat e përkohshme të mbrojtjes.

Komunikimi dhe bashkërendimi në të gjitha nivelet e pushtetit

Detyrimi për vendosjen e masave dhe aktiviteteve nënkupton domosdoshmërisht ndarjen e burimeve të mjaftueshme financiare për zbatimin e tyre nëpërmjet komunikimit dhe koordinimit të ndërsjellë në të gjitha nivelet e pushtetit. Në procesin e miratimit të ligjit nuk është prezantuar korniza financiare për zbatimin e ligjit, megjithëse teksti ligjor përmban detyrimin që institucionet të ndajnë burime të mjaftueshme financiare për zbatimin e detyrimeve për parandalimin dhe mbrojtjen e dhunës ndaj grave. Në këtë drejtim, është e nevojshme të krijohen shërbime që do të jenë të disponueshme, të aksesueshme dhe adekuate për të mbrojtur gratë që kanë mbijetuar dhunën, për të parandaluar përsëritjen e dhunës dhe për të siguruar fonde të mjaftueshme për të kompensuar të gjitha viktimat e dhunës me bazë gjinore dhe dhunës në familje.

Kjo përfshin detyrimin për të eliminuar praktikat negative në institucione dhe individë në institucione që kryejnë ose mbështesin dhe justifikojnë dhunën me bazë gjinore ndaj grave dhe dhunën në familje. Kapacitetet e pamjaftueshme të institucioneve për t’u marrë me këtë problem, kuadri ligjor joadekuat dhe niveli i ulët i zbatimit të dokumenteve strategjike që duhet të parandalojnë dhunën dhe të promovojnë barazinë gjinore, në vetvete paraqesin dhunë strukturore ndaj grave në nivel kombëtar.

Prandaj, shteti ka detyrimin të heqë praktikat institucionale dhe sjelljet individuale dhe sjelljet e zyrtarëve publikë që përfaqësojnë dhunën me bazë gjinore ndaj grave ose tolerojnë një dhunë të tillë dhe që kontribuojnë në krijimin e një konteksti në të cilin nuk ka përgjigje të pakujdesshme ndaj dhunës. Kjo përfshin hetimin e shpejtë dhe efektiv dhe sanksionet për joefikasitetin, bashkëpunimin dhe neglizhencën nga autoritetet publike përgjegjëse për marrjen e raporteve të rasteve, parandalimin e hetimit të një dhune të tillë ose ofrimin e shërbimeve për viktimat/të mbijetuarit.

Së fundi, gjykatat kanë detyrimin të përmbahen nga çdo akt diskriminimi dhe t’i përmbahen vetëm zbatimit të dispozitave që do të sanksionojnë dhunën, duke garantuar një procedurë të paanshme dhe të drejtë, pa stereotipe gjinore dhe interpretime diskriminuese të dispozitave ligjore.

Me ndryshimin e Ligjit jepet mundësia për fillimin e procedurës civile për përcaktimin e përgjegjësisë për mosveprim me kujdesin e duhur nga ana e institucioneve për parandalimin e dhunës ose për mbrojtjen e shpejtë dhe efektive të viktimës pasi të ketë ndodhur dhuna. Viktimat e dhunës me bazë gjinore kanë të drejtën e kompensimit të dëmit material dhe jomaterial nga autori i dhunës dhe nëse kjo nuk është e mundur, kanë të drejtën e kompensimit nga fondi shtetëror.

Së fundmi Kuvendi ka miratuar Ligjin për pagesën e kompensimit monetar për viktimat e veprave penale të dhunshme dhe do të mbetet të shohim dhe të tregojë koha efektet e zbatimit të kësaj të drejte për viktimat e dhunës.

Përfshirja e kujdesit të duhur në trajtimin e viktimave dhe mundësia e mbrojtjes gjyqësore në rast të mosrespektimit të këtij parimi është një sinjal se shteti tenton të forcojë zbatimin e ligjit dhe të sigurojë mbrojtje nga dhuna me bazë gjinore nga veprimet e aktorëve shtetërorë dhe joshtetërorë dhe për të krijuar një mjedis më të sigurt për viktimat e dhunës me bazë gjinore.

Mungesa e masave të duhura dhe efikase, veçanërisht ndarja e burimeve të pamjaftueshme financiare, e pengon shtetin të arrijë standardin – të veprojë me vëmendjen e duhur ndaj viktimave të dhunës me bazë gjinore.

Prandaj, Maqedonia e Veriut duhet të rishikojë politikat dhe praktikat e saj, duke marrë parasysh detyrimet e saj, në mënyrë që të parandalojë efektivisht dhunën ndaj grave, si dhe të ndëshkojë të gjithë autorët që kryejnë dhunë.

Shkruan:
Natasa Boshkova – Respublica

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button