Debat: Çfarë aftësish u duhen të rinjve për të qenë konkurrues në tregun e punës?

Çfarë u nevojitet të rinjve që të jenë konkurrues në treg, çfarë po bën shteti në këtë fushë dhe çfarë të dhënash nga terreni ofrojnë organizatat joqeveritare dhe sektori i shoqërisë civile, ishin disa nga çështjet që ishin në fokus të debatit “Aftësitë e të rinjve dhe nevojat e tregut: Cilat aftësi janë të nevojshme?” që u mbajt në Europe House në Shkup, si i pari nga diskutimet në kuadër të Vitit Evropian të Aftësive, transmeton Portalb.mk.

Debatin e hapi ambasadori evropian David Geer, i cili theksoi se aftësitë do të thotë punë të mira, ndërsa përmirësimi është i mirë për ekonominë dhe njerëzit.

“Nevojat e tregut të punës po ndryshojnë me shpejtësi dhe theksojnë domosdoshmërinë e aftësive të reja, aftësive digjitale, të gjelbra. Delegacioni i Bashkimit Evropian është shumë i përkushtuar për të rinjtë dhe prosperitetin e tyre këtu, jo vetëm sepse është e rëndësishme për këtë vend, por sepse ata janë qytetarë të ardhshëm të BE-së dhe sjellin ndryshime pozitive”, tha Geer.

Moderatori Bllazhen Maleski nga Zyra Rajonale për Bashkëpunim Rinor RICO hapi pyetje interesante dhe theksoi se në Raportin e Progresit disa herë është vërejtur se aftësitë e të rinjve në Maqedoninë e Veriut janë dhjetë herë më të ulëta në krahasim me numrat në vendet e Bashkimit Evropian (BE).

Sipas këtij raporti, 80 për qind e të papunëve afatgjatë nuk kanë aftësi të zhvilluara mjaftueshëm dhe kjo është pasojë e papunësisë.

Mlladen Fërçkovski nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale (MPPS) tha se plani operativ për vitin 2030 është drejt përfundimit, ndërsa në masat për punësim janë duke u futur edhe pilot masat. Raportet e Agjencisë së Punësimit treguan se më shumë se 60 për qind e punëkërkuesve kanë të paktën arsimin fillor ose të mesëm të paplotë dhe pas bisedave me odat ekonomike dhe zonat zhvillimore teknologjiko-industriale kanë marrë të njëjtin mesazh.

“Arsimi nuk është i rëndësishëm për ta, ajo që është e rëndësishme është që ata kanë nevojë për punëtorë – tani. Pra, ne kemi një fuqi punëtore prej rreth 80 mijë punëtorë që mund të punësojnë kompanitë anëtare të odave ekonomike. Prandaj në trajnime kemi përcaktuar se mund të jenë edhe persona me arsim fillor të kryer. Marrim të dhëna nga qendrat e punës sociale, njerëzit marrin mbështetje psikologjike-sociale dhe mentoruese, pastaj ridrejtohen në seksionin e shërbimeve ku hartohet plani individual i punësimit”, tha Fërçkovski.

Goran Petrovski nga Agjencia për Punësim sqaroi se kjo agjenci është më shumë organ teknik që zbaton politikat dhe dokumentet strategjike tashmë të miratuara, ndërsa planet vjetore bazohen në dy masa aktive – punësim të drejtpërdrejtë dhe ngritje të kapaciteteve përmes trajnimeve.

“Ka interesim të madh për trajnime, sidomos tek të rinjtë. Ne bëjmë një analizë të nevojave të aftësive sipas nevojave të aplikantëve. Ekziston edhe mundësia e Garancisë për rininë, e cila fokusohet në aftësitë e avancuara që kërkojnë njohuri paraprake. Por numri i të rinjve që nuk kanë njohuri të mjaftueshme bazë është i madh. Është gjithashtu e nevojshme të fokusohemi në këtë grup të rinjsh që kanë nevojë për trajnim të shpejtë në aftësitë bazë gjatë gjithë vitit për të rritur kapacitetet e tyre. Kemi problem me një fond të vogël për këtë qëllim”, tha Petrovski.

Për komunitetin e biznesit, problemi më i madh është plakja e madhe e popullsisë dhe emigrimi i të rinjve, tha në debat Bojan Todorovski nga Konfederata e biznesit. Ai theksoi se kompanitë çdo ditë përballen me mungesë të stafit, pavarësisht nga madhësia apo lloji i ndërmarrjes.

“Aktualisht më së shumti po vuajnë institucionet arsimore. Nuk po hyjmë nëse kjo është për shkak të politikave të gabuara dhe as nuk po tregojmë gishtin. Por për situatën e papunësisë nuk mund të fajësojmë institucionet arsimore publike. Ekziston një perceptim i mungesës së atraktivitetit të arsimit formal, në kurriz të institucioneve të shtrenjta arsimore joformale. Sektori i biznesit nuk duhet të vërë në dyshim se a ia vlen arsimi i mesëm të lihet i detyrueshëm”, tha Todorovski.

Todorovski shtoi se vetëm kompanitë e mëdha që kanë para investojnë në ngritjen e punëtorëve të tyre, ndërsa numri i mikrondërmarrjeve që janë lënë vetë dhe nuk kanë mundësi për zhvillim është i madh.

Biljana Stojçeska nga Unioni i të rinjve – Krushevë theksoi se me krizën ekonomike globale deri në vitin 2025 85 milionë njerëz do të humbasin punën dhe do të zëvendësohen me makineri. Ajo sheh një mundësi të madhe punësimi përmes bashkëpunimit ndërkufitar me Bullgarinë dhe Greqinë.

“Punojmë në disa projekte paralelisht. Një prej tyre është zgjidhja e problemeve komplekse. Duhet t’i mësojmë të rinjtë se si të jetojnë dhe të merren me problemet, jo të ikin prej tyre apo të largohen jashtë vendit”, theksoi Stojçeska, e cila apeloi komunitetin e biznesit që të jetë më i ndjeshëm ndaj bashkëpunimit me organizatat rinore.

Zoran Ilievski nga Koalicioni i Organizatave Rinore SEGA theksoi se institucionet qeveritare duhet të jenë më të vetëdijshme për gjendjen reale në terren.

“Ne qysh para 10 vitesh e kemi thënë se vendi do të mbetet pa punëtorë, problemi me të cilin po përballet sot sektori i biznesit. Sot, të dhënat nga terreni tregojnë se të rinjtë nuk i besojnë programit Garancia për Rininë. Masat nuk janë të qëndrueshme, janë afatshkurtra dhe nuk garantojnë punësim afatgjatë. E gjithë kjo i dekurajon të rinjtë. Shteti duhet të rikthejë besimin. Ajo do të tregojë më shumë ndërgjegjësim nëse rekruton të rinj gjatë gjithë vitit. Sektori civil ka kapacitet për të punuar së bashku dhe për të bërë ndryshime. Për momentin, fuqia punëtore importohet nga Rumania në Strumicë. Biznesi gjithmonë do të gjejë punëtorë, por shteti nuk do t’i mbajë të rinjtë”, theksoi Ilievski.

Pas vitit 2022, që ishte Viti të rinjve, Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, bëri të ditur se viti 2023 do të jetë viti i aftësive me fonde të shtuara për programe specifike si ESF+, Horizon, Evropa Digjitale etj.