Bujar Osmani: Klubet kulturore bullgare të ndryshojnë emrat, provokimet nga të dyja palët duhet të ndalen

N. D. 09:54, 23-01-2023

Komuniteti bullgar në Maqedoninë e Veriut është në një periudhë konsolidimi dhe integrimi në shoqëri. Duke pasur parasysh faktin se edhe unë vij nga një grup pakicë, i cili në fillim ka pasur edhe probleme me bashkimin dhe integrimin e tij, ndihem më i thirrur për të këshilluar komunitetin bullgar që këtë proces ta bëjë me kujdes, pa shkaktuar ndër të tjera ndjenja negative, të tregojë se nuk ka keqdashje në iniciativat që i nis. Ne inkurajojmë komunitetin bullgar të bashkohet në klube, për të hapur më shumë klube. Por nëse shumica e maqedonasve ndihen të fyer nga emrat e klubeve bullgare, duhet ta kuptojmë këtë ndjeshmëri të njerëzve. Dhe besoni se kjo është në interes të komunitetit bullgar, tha ministri i Jashtëm Bujar Osmani në një intervistë për bTV, transmeton Portalb.mk.

Osmani, së bashku me kolegun e tij bullgar Nikolaj Milkov, kanë vizituar dje në Sofje shtetasin maqedonas të sulmuar nga Ohri, Hristijan Pendikov. Dy ministrat bënë thirrje për t’i dhënë fund dhunës dhe provokimeve nga të dyja palët.

Duke folur për sulmet ndaj klubeve bullgare dhe reagimet negative për emrat e tyre në Maqedoni, si dhe ndryshimet e miratuara në Ligjin për fondacione dhe shoqata, i cili ndalon shoqatat dhe partitë të mbajnë emra fashistë, Osmani thekson se emrat e klubeve janë provokim për maqedonasit dhe se komuniteti bullgar duhet ta kuptojë këtë.

“Është e qartë se emrat që janë zgjedhur, pavarësisht se sa historikisht dhe shkencërisht i interpretojmë rolet e këtyre personave në histori, në një masë më të madhe në Maqedoninë e Veriut ndjehet se këta emra janë provokime. Kjo mjafton. Siç thashë për rastin me Kristian. Nuk më intereson çfarë do të tregojë hetimi. Është e rëndësishme për mua që prindi i Kristianit thotë se u sulmua për shkak të përkatësisë së tij bullgare. Dhe kjo më mjafton që të vij sot në Sofje dhe të dërgoj një mesazh. Njësoj duhet të ndihet edhe komuniteti bullgar. Nuk kemi nevojë të hyjmë në një debat të vërtetë shkencor për rolin e këtyre figurave historike. Nëse shumica e maqedonasve ndihen të ofenduar nga kjo, le ta kuptojmë këtë ndjeshmëri të popullit. Dhe besoni se është në interes të komunitetit bullgar”, thotë Osmani.

I pyetur nga bTV nëse klubet bullgare në Maqedoninë e Veriut me emrat “Ivan Mihailov” dhe “Car Boris III” duhet të ndryshojnë emrat nëse duan të vazhdojnë të ekzistojnë, Osmani thekson:

“Kështu thotë ligji. Do të jem konsistent – personalisht kam pasur dyshime për retroaktivitetin e disa pjesëve të ligjit. Por vendimi i Kuvendit është i tillë që emrat të mos lidhen me periudha të tilla si periudha fashiste e Luftës së Dytë Botërore, e cila lëndon ndjenjat e qytetarëve. Dhe klubet do të duhet ta bëjnë këtë. Javën e ardhshme planifikoj t’i ftoj shoqatat bullgare në një takim, ku do të bëjmë një plan për t’i mundësuar komunitetit bullgar të deklarojë përkatësinë, identitetin dhe përkatësinë kulturore, të integrohet në shoqëri. Unë kam përvojë, kam vullnet dhe shteti ka vullnet për të ndihmuar komunitetin bullgar të integrohet”.

Gazetari i bTV më tej i thotë Osmanit në intervistë se komuniteti bullgar në Maqedoninë e Veriut pretendonte se ishte objekt i agresionit jo vetëm nga njerëzit në rrugë, por edhe nga institucionet shtetërore. Si shembull, ai tregon rastin kur përfaqësuesit e Komisionit të Maqedonisë për mbrojtje nga diskriminimi hynë në klubin kulturor në Manastir “Ivan Mihailov” dhe ishte shkruar një raport, i cili ishte nënshkruar nga drejtori i komisionit.

“Në bazë të këtij raporti është thirrur Ljupço Georgievski, i cili është kryetar i klubit kulturor dhe i është shpjeguar se mund të akuzohet për përhapje të gjuhës së urrejtjes dhe propagandë fashiste. Kryetarja e këtij komisioni, Vesna Bendevska, në profilin e saj në Facebook deri para dy muajsh kishte një fotografi të një shkrimi të vitit 1944, ku shkruan: “Burra dhe gra Manastire, kanë kaluar tre vjet e gjysmë që kur populli maqedonas është robëruar nga trupat e Hitlerit të egër dhe vartësve të tij – okupatorëve fashistë bullgarë. Si mund të besojnë bullgarët se kjo zonjë dhe institucioni që ajo drejton janë të paanshëm ndaj bashkatdhetarëve tanë në Maqedoninë e Veriut?”, pyeti gazetari i bTV.

Kësaj Osmani iu përgjigj:

“Nuk e di nëse keni qenë atje. Kur hyni në klubin e Manastirit, në mur është një poster i madh me një citim nga një fjalim i Ivan Mihailov, në të cilin ai thotë: “…i ashtuquajturi populli maqedonas”. Kjo i lëndon ndjenjat e popullit maqedonas në të njëjtën mënyrë që ky postim në Facebook i Bendevska i lëndon ndjenjat e popullit bullgar. Dhe mendoj se është krejtësisht normale të ndihesh i ofenduar nëse vërtet ka pasur keqdashje në këtë postim. Qëllimi im është ta ndërpres këtë cikël, jo të kërkoj se kush e filloi i pari. Askush nuk mund t’i ndalojë bullgarët, komunitetin bullgar në Maqedoninë e Veriut, të përkufizohen si bullgarë, të organizohen në parti politike, të krijojnë klube, të integrohen në sistem si bullgarë. Besoj se mund të ketë diskriminim, këtë nuk mund ta përjashtoj. Sepse flas nga përvoja ime – të njëjtën gjë e thashë edhe para 20 vjetësh – nuk ka diskriminim ndaj komuniteteve të tjera. Por kishte. Tani nuk ka sepse ka pasur një periudhë të caktuar përfshirjeje. Konsideroj se nuk ka diskriminim sistematik. Nuk ka asnjë vendim politik në asnjë institucion që ka urdhëruar institucionet të diskriminojnë bullgarët”.

I pyetur nëse pjesëmarrësit e protestave kundër të ashtuquajturit propozim francez do të dënohen të cilët me deklaratat e tyre i ofenduan bullgarët, ministri i Punëve të Jashtme thotë se tashmë në protokollin që Maqedonia është pajtuar me Bullgarinë janë paraparë mekanizma për të monitoruar gjuhën e urrejtjes dhe si të merren masa.

“Për shembull, Ministria e Punëve të Jashtme është pika kryesore që monitoron qëndrimet lidhur me gjuhën e urrejtjes dhe informon menjëherë. Madje kemi një mekanizëm preciz që informon për raste të tilla për të krijuar një atmosferë të ndjekjes penale të veprave të tilla. Ka edhe hapa të tjerë që do të ndërmerren. Nga një prokuror special për gjuhën e urrejtjes që tani po e diskutojmë me prokurorinë. Avokati i Popullit do të ketë një zyrë që do të fokusohet në këto çështje, do të bëjë rekomandime dhe do të marrë masa. Në Ministrinë e marrëdhënieve midis bashkësive planifikojmë të kemi një përfaqësues nga komuniteti bullgar i cili do të monitorojë gjuhën e urrejtjes, sepse komuniteti bullgar është ndoshta më i ndjeshëm ndaj këtij problemi. Të gjithë këta janë mekanizma që do të fillojnë dhe tashmë po punojnë për të ndalur këto procese. Por ne duhet të shikojmë të gjithë procesin – provokimet nga të dyja palët duhet të ndalen. Por edhe ju duhet të parandaloni edhe këtë trend të ardhjes së politikanëve bullgarë në qendër të Shkupit, të cilët mohojnë ekzistencën e një populli të tërë, identitetin e qytetarëve, sepse atëherë hyjmë në mosmarrëveshje: Kush filloi i pari? Të ndalojmë sot”, tha Osmani.

Klubet kulturore bullgare në RMV

Hapja e klubit kulturor maqedonas në Bullgari vijon pas hapjes së shoqatave apo klubeve kulturore bullgare në Maqedoninë e Veriut, njëri në Manastir (“Vanço Mihajllov”) dhe tjetri në Ohër (“Car Borisi i Tretë”). Emrat e këtyre dy klubeve, maqedonasit i konsiderojnë kontestues, pasi sipas tyre, janë pjesë e historisë së errët të Bullgarisë.

Ministria e Punëve të Jashtme të RMV-së, ka apeluar deri te të gjithë qytetarët, grupet politike dhe jopolitike, për sjellje të matur dhe dinjitoze, të bazuar në respektimin e të drejtës së të gjithë qytetarëve, pavarësisht përkatësisë etnike, për të ushtruar të drejtën kushtetuese për tubim dhe shprehje të lirë të mendimit.

Më 16 prill 2022, kryeministri bullgar Kirill Petkov, bashkë me funksionarë të lartë bullgar dhe ministrin e Punëve të Jashtme të RMV-së, Bujar Osmani, morën pjesë në hapjen e klubit bullgar “Vanço Mihajllov”. Për opinionin maqedonas ishte emri i klubit ishte diskutabil.

Më 4 qershor 2022, këngëtari maqedonas Lambe Alabakovski ia ka vënë flakën pjesës së hyrjes së klubit.

Më 7 tetor të këtij viti, u hap klubi tjetër bullgar me emrin “Car Borisi i Tretë”. Një grup maqedonas protestuan në Ohër kundër hapjes së klubit me pankarta antifashiste, duke aluduar në veprimtarinë e Car Borisit të Tretë të Bullgarisë si aleat të Hitlerit gjatë Luftës së Dytë Botërore. Protesta ishte në atmosferë të tensionuar, ndërkaq disa prej qytetarëve kanë gjuajtur në drejtim të objektit.

Më 12 tetor, Policia njoftoi se ka marrë paraqitje se është dëmtuar tabela e klubit kulturor “Car Borisit i Tretë” i Bullgarisë në Ohër

Në ndërkohë, ka pasur paralajmërime për për formimin edhe të një shoqate tjetër bullgare në Maqedoninë e Veriut me emrin e Car Ferdinandit, i cili ka sunduar me Bullgarinë gjatë Luftës së Parë Botërore. Veprimtaria e Car Ferdinandit konsiderohet e dëmshme për Maqedoninë e Veriut, andaj edhe kundërshtohet regjistrimi i shoqatës me emrin e tij. Por, edhe emri i klubit maqedonas kontestohet nga pala bullgare, duke e konsideruar pjesë të historisë bullgare.

Kryeministri Kovaçevski, ka thënë se institucionet po bëjnë gjithçka të mundur për zgjidhjen e këtij problemi, të cilin ai e ka quajtur si “provokim të rëndë”.

“Ne kemi formuar komision që duhet të vlerësojë nëse kjo shoqatë duhet të lejohet. Institucionet duhet të përcaktojnë nëse formimi i tyre është në përputhje me legjislacionin tonë. Gjithashtu, kemi angazhuar Ministrinë e Drejtësisë për hartimin e një ligji të ri për regjistrimin e shoqatave që do të ketë për bazë ligjin gjerman. Veç kësaj, në hartimin e ligjit kam kërkuar që të përfshihen të gjitha palët, e edhe pjesëtarët e komunitetit hebre”, ka deklaruar Kovaçevski.

Sofja zyrtare në vitin 2019-të kërkonte që Shkupi t’i pranojë kërkesat bullgare se gjuha maqedonase është normë e asaj bullgare dhe se kombi maqedonas është krijuar nga Josip Broz Tito. Ky kontest bllokoi për dy vite procesin eurointegrues të vendit, me çka Bullgaria gjatë vitit 2021 i vendosi dy herë veto Maqedonisë së Veriut, njëherë në qershor, kurse më pas, më 14 dhjetor të vitit 2021, edhe një herë e bllokoi fillimin e negociatave RMV-BE.

Me ndërmjetësimin e Francës, në RMV dhe Bullgari u votua një propozim për zgjidhjen e problemeve mes bullgarëve dhe maqedonasve, ndërkaq më 19 korrik u zhvillua konferenca e parë ndërqeveritare midis Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë me Bashkimin Evropian. Negociatat nuk do të fillojnë derisa të bëhen ndryshimet kushtetuese, gjegjësisht derisa nuk futen bullgarët në Kushtetutën e RMV-së.