TOP 5 dukuritë e ndikimeve të huaja të dëmshme në Maqedoninë e Veriut në vitin 2022
Makina e propagandës së Kremlinit dominon përhapjen e dezinformatave, por propaganda kineze është gjithashtu në horizont, shkruan Vërtetmatësi.
Shkruan: Goran Lefkov
Rusia po bën luftë në Ukrainë, por propaganda ruse po bën luftë në të gjithë botën. Ajo luftë në vitin 2022 kishte synime të ndryshme. Gjëja kryesore ishte të tregonte “të vërtetën ruse për operacionin special”. Jo rrallëherë në të gjithë luftën hibride që e udhëheq propaganda goditet edhe Maqedonia e Veuriut.
Kjo ndodh kur rrethanat në nivel rajonal do të rregullohen në atë mënyrë që Kremlini do të gjendet në një situatë për të marrë një mundësi ose të imponohet për të ndikuar në një ngjarje, kryesisht duke shkaktuar dëme të tilla si krijimi i mosmarrëveshjeve, pra marrëdhëniet e mira ndërmjet vendeve të rajonit, shfrytëzimi i mosmarrëveshjeve duke kryer aktivitete për përkeqësimin e mosmarrëveshjeve të tilla, për të krijuar armiqësi, frikë, inat e të ngjashme. Rreziqet e luftës hibride që bën kjo propagandë janë jashtëzakonisht të rrezikshme për demokracinë dhe proceset demokratike. Këtë e kemi parë tashmë me përfshirjen në zgjedhjet presidenciale në SHBA dhe zgjedhjen e Donald Trump, me referendumin e Brexit dhe me disa cikle të tjera zgjedhore në mbarë botën. Në vend, u përballëm me përfshirjen e Kremlinit drejt fundit të krizës politike në vitin 2017, përfshirjen e Kremlinit në referendumin e emrit në vitin 2018, aktivitetet dhe kërcënimet e Kremlinit kur vendi po ndërmerrte hapat e fundit për t’u anëtarësuar në NATO në vitin 2020, dhe shfrytëzimi i mosmarrëveshjes maqedonase me Bullgarinë në drejtim të acarimit të saj.
Vërtetmatësi veçoi 5 dukuri të ndikimeve të huaja të dëmshme dhe jodemokratike në Maqedoninë e Veriut në vitin 2022. Ato nuk janë në asnjë renditje të veçantë dhe kjo listë nuk është aspak shteruese.
1. Lufta në Ukrainë dhe opinioni publik për të në Maqedoninë e Veriut
Makina e propagandës ruse lëvizi me lëvizje shumë më të forta se ushtria ruse. Dhe ndërsa ushtria ruse pushtoi pjesë të Ukrainës, propaganda e Kremlinit u përhap në mbarë botën. Me fillimin e aneksimit të Ukrainës, portalet ruse publikuan informacione se presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky u largua nga Ukraina. Kjo është arsyeja pse udhëheqësit e lartë ukrainas shfaqën një video nga qendra e Kievit.
Një tjetër dezinformatë që u shfaq më vonë dhe me të cilën propaganda ruse u përpoq të thyente shpirtin e luftëtarëve ukrainas është se ata po dezertojnë masivisht nga ushtria ukrainase. Ky dezinformim është mohuar nga portali ukrainas Stop Fake, ndërsa Vërtetmatësi ka publikuar tekstin e portaleve maqedonase që kanë raportuar lajmin, duke iu referuar informacioneve të paidentifikuara të inteligjencës nga pala ruse.
Si justifikim për agresionin kundër Ukrainës, presidenti rus Vladimir Putin u përpoq ta lidhë Ukrainën me nazizmin dhe të gjitha vendet e tjera që mbështesin Ukrainën të shpallen naziste, u përmend gjithashtu në një kontekst të tillë edhe Maqedonia, edhe pse vendi ka një histori antifashiste. Ndaj kësaj tentative ka reaguar edhe Vërtetmatësi.
2. Deklarata nga Ambasada Ruse në Maqedoninë e Veriut
Ambasada ruse në Shkup ishte burimi i parë zyrtar i dezinformatave në gjuhën maqedonase. Sidomos në fillim të vitit kur filloi agresioni rus kundër Ukrainës. Ambasadori rus Sergey Bazdnikin, për shkak të dezinformatave që përhapi, ishte shpesh pjesë e shërbimeve të kontrollit të fakteve këtë vit. Kështu, Vërtetmatësi reagoi disa herë si pengesë për përhapjen e atij dezinformimi. Më 23 shkurt të këtij viti, pretendimi i Bazdznikin se Rusia duhej të pushtonte Ukrainën për të siguruar prosperitet dhe paqe u hodh poshtë dhe nuk ishte e vërtetë.
Ai përdori çdo mundësi për të kërkuar elemente lidhëse me Maqedoninë e Veriut, duke denigruar me mjeshtëri orientimin euroatlantik të vendit. Kështu, në maj Bazdnikin deklaroi në Kumanovë se Rusia e përkrah pa kushte identitetin maqedonas, dhe një nga shtyllat e identitetit maqedonas është Kisha Ortodokse Maqedonase, e cila pothuajse nuk ka pasur mbështetje nga Kisha Ruse në përpjekjet e saj për autoqefalinë.
3. Dezinformim që luan me emocionet e njerëzve
Politikanët rusë në Ballkan gjithmonë kanë luajtur me emocionet e qytetarëve. Ato janë gjithashtu të pozicionuara në mënyrë strategjike për të bërë efekt maksimal me investime minimale. Kjo u botua në vitin 2018 në librin “Gjurma ekonomike ruse në Ballkanin Perëndimor” të Qendrës për Zhvillimin e Demokracisë nga Sofja.
Ajo politikë e emocioneve u përdor edhe në vitin 2022, kur në mosmarrëveshjen me Bullgarinë, Vladimir Putin deklaroi se shkrim-leximi vjen nga gjuha maqedonase dhe në të njëjtën kohë ambasadorja ruse në Sofje, Elenora Mitrofanova falënderoi Bullgarinë për shkrim-leximin. Kjo deklaratë erdhi në momentin kur Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria ranë dakord për zhbllokimin e procesit të negociatave me Bashkimin Evropian dhe zhbllokimin e zgjerimit. Një proces që shqetëson shumë Rusinë. Këtë e dimë që nga mosmarrëveshja me Greqinë, kur oligarkët rusë në Ballkan, si Ivan Sividis, pronar i klubit të futbollit të Selanikut PAOK dhe ish-deputet i Dumës ruse, në të dy vendet mbështetën lëvizjet kundër marrëveshjes Tsipras-Zaev, në Në vitin 2018, kryeministri i atëhershëm Zoran Zaev në një deklaratë përmendi se Sividis financoi protestat në Shkup, e më vonë Sividis e mohoi këtë.
4. Dezinformata në portalet serbe me orientim rus
Ndikimi i tabloideve pro-ruse në Serbi në dezinformatat në Maqedoninë e Veriut janë të rëndësishme, veçanërisht në mesin e audiencës më të vjetër. Efektet e dëmshme në këtë popullatë rrjedhin nga fakti se ata kanë mundësi të kufizuara për të verifikuar pretendimet në portalet serbe si Sputnik, Informer dhe të ngjashme. Kjo popullatë mund të lexojë vetëm në maqedonisht dhe serbisht, për shkak të ish shtetit të përbashkët, dhe rrallë dikush e kupton anglisht.
Ata ishin aktivë në vitin 2022, duke promovuar pozicionet ruse. Kështu, kur shtypet “Maqedonia e Veriut” në motorin e kërkimit Informer, shfaqen më shumë se 30 artikuj vetëm për lidhjen midis vendit dhe Rusisë.
Vendimi i qeverisë maqedonase për të dëbuar 5 diplomatë rusë në vitin 2022 u përdor për të promovuar anën ruse të historisë. Për të ndezur pasionet, ata përdorën një deklaratë të Ivan Stoiljkoviq, deputet i Kuvendit të Maqedonisë nga komuniteti serb, në të cilën ai deklaronte se dëbimi i diplomatëve rusë nga Maqedonia e Veriut është si të dëbosh serbët nga Maqedonia.
Stoiljkoviq ishte shumë shpesh i pranishëm me deklaratat dhe qëndrimet e tij në këto portale. Ai dhe dy anëtarë të partisë “Levica” ishin të vetmit në Kuvendin e Maqedonisë që votuan kundër miratimit të deklaratës për mbështetjen e Ukrainës.
Kështu, temat në tekste që mund të identifikohen janë se Maqedonia do të ketë probleme në sektorin e energjisë dhe me produktet ushqimore. Të njëjtat rrëfime mund të gjenden në mediat ruse si Russia Today.
Të pranishme në portalet proruse në Serbi ishin kërcënimet e zyrtarëve rusë se do të ndalojnë eksportin e gazit në Maqedoni të Veriut dhe Mali i Zi pas ndalimit të fluturimit së ministrit të Jashtëm rus, Sergej Lavrov, gjatë udhëtimit të tij në Serbi.
5. Ndikimi dhe propaganda kineze
Ndikimi kinez është gjithnjë e më i pranishëm në vendet e Ballkanit. Nëpërmjet ndërtimit të projekteve të ndryshme infrastrukturore në Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Serbinë, përmes blerjes së porteve në Greqi dhe promovimit të Rrugës së Mëndafshit, Kina po afirmohet si një burim i fuqishëm propagande në Maqedoninë e Veriut. Nga viti 2009 deri në vitin 2021, Kina ka investuar rreth 32 miliardë euro në rajon. Më së shumti në Serbi – 10 miliardë euro.
Investimet nga banka kineze Exim janë veçanërisht toksike dhe dihet rasti i Malit të Zi, i cili kërkoi para nga Bashkimi Evropian për të shlyer borxhin ndaj kinezëve. Problemi me investimet kineze është se ata nuk e shohin fare përfitimin e tyre për huamarrësit. Ata hyjnë në marrëveshje të verbëra me politikanë të korruptuar dhe qytetarët më pas duhet të paguajnë për marrëveshje të tilla të dëmshme dekada në të ardhmen. I tillë është shembulli me autostrada Miladinovci-Shtip dhe Kërçovë-Ohër. Autostrada Miladinovci-Shtip është ndërtuar me shumë zbrazëtira. Çmimi është dyfish më i lartë dhe kështu dëmet nga kjo marrëveshje korruptive janë disa herë më të mëdha.
Këtë vit, ekspansionizmi i Kinës u përmend gjithashtu si një kërcënim hibrid për sigurinë e NATO-s.
Një kanal më i drejtpërdrejtë për ndikimin e fushatave informative kineze është Facebook, përkatësisht faqet e Ambasadës Kineze në Shkup dhe Institutit Konfuci. Instituti ka qenë i pranishëm në Facebook pothuajse që nga themelimi i tij në vitin 2013, edhe pse në fillim kishte shumë pak postime në krahasim me sot.
Propaganda kineze fillon të përhapet përmes Universitetit Kinez me qendër në Budapest. Në “Brifingun e së dielës” ata kanë pikëpamje dhe qasje shumë të ngjashme me propagandën ruse. Edhe pse e re, kjo propagandë, megjithatë, nisi mjaft agresivisht.
Propaganda kineze njihet edhe për faktin se e ushtron ndikimin e saj nëpërmjet intelektualëve, sidomos atyre që kanë studiuar më parë ose janë aktualisht në Kinë. Kur bëhet fjalë për Maqedoninë e Veriut, është pikërisht kështu.
Propagandistët atje kanë qasje ndaj individëve të tillë, të cilët, nga ana tjetër, nuk duan të inatosin autoritetet kineze dhe në këtë mënyrë nuk mund të sigurojnë qasje në institucionet arsimore kineze dhe institucionet e tjera me të cilat ata bashkëpunojnë, për të mos qenë në gjendje të udhëtojnë në Kinë dhe në këtë mënyrë të vuajnë pasoja negative në karrierën e tyre.
