Nuk është e njëjtë kush e jep çmimin
Qëndrimi jokritik i individëve, institucioneve dhe organizatave joqeveritare ndaj dhënies së çmimeve të ndryshme që kanë të bëjnë me Federatën Ruse, të cilit i shtohet edhe qasja veçanërisht jo-analitike, madje edhe dezinformuese e mediave gjatë ndarjes së informacionit për to, mund të ketë pasoja afatgjate dhe shumë të rënda në perceptimin e qytetarëve të agresionit rus kundër Ukrainës, por edhe shumë më në përgjithësi, në sistemet e vlerave të ofruara nga BE-ja dhe nga regjimi i Vladimir Putinit, shkruan Vërtetmatësi.
Shkruan: prof.dr Mirjana Najçevska, eksperte shtetin e së drejtës dhe të drejtat e njeriut
Sipas të dhënave të agregatorit Time.mk, dhjetëra portale e kanë raportuar lajmin se shkrimtari Venko Andonovski është nderuar me çmimin “Kalorësi i Artë” në një forum letrar ndërkombëtar në Rusi. Për shembull, portali Republika publikoi:
“Shkrimtari Venko Andonovski mori çmimin më të lartë për dramaturgji “Kalorësi i Artë” në forumin e trembëdhjetë ndërkombëtar letrar, i cili mbahet në tetor në Rusi që nga viti 2010. Në forum ndahen çmime për disa fusha artistike dhe këtë vit mbërritën 428 vepra nga 12 vende”.
Në pamje të parë ky është një lajm shumë pozitiv. Gjegjësisht, një shkrimtar maqedonas ka marrë një çmim prestigjioz, bashkëpunimi kulturor me një shtet të madh siç është Federata Ruse është duke u thelluar dhe Maqedonia e Veriut po promovohet në nivel kulturor në një audiencë të gjerë siç është ai i Rusisë.
Ky është një nga ato lajme që vendosen në mediat tona pa asnjë shpjegim apo analizë, jashtë momentit aktual dhe jashtë kontekstit dhe zhvillimeve globale (edhe me komente dezinformative). Pas informacionit në dukje pozitiv qëndron një sulm propagandistik që (për të mos thënë më së paku) krijon konfuzion në publik dhe hap hapësirë për pasoja negative të gjera për zhvillimin e demokracisë, promovimin e lirisë dhe të drejtave të qytetarëve dhe orientimin evropian të Maqedonisë së Veriut.
Ajo që mungon në media është nënvizimi i faktit se çmimi është dhënë në një kohë kur Federata Ruse është identifikuar si agresore ushtarake nga të gjithë anëtarët e BE-së, pothuajse të gjitha shtetet evropiane dhe shumica e publikut botëror (që përfundimisht rezulton në njohja e Federatës Ruse si shtet – sponsor i terrorizmit).
Përveç kësaj, injorohen kërcënimet nga Rusia, nga bombardimet deri te listat e zeza, si dhe informacioni se në mars të këtij viti, Federata Ruse e vendosi Republikën e Maqedonisë së Veriut në listën e vendeve që i konsideron “armiqësore”.
Së dyti, nuk ka asnjë përpjekje nga media për të profilizuar organizatën që është vlerësuar me këtë çmim. Përkatësisht, është një organizatë që në misionin e saj deklaron se synon të zbatojë politikën e shtetit (Federatës Ruse):
“Mbajtja e Forumit të arteve sllave “Kalorësi i Artë” është një mishërim praktik i politikës së shtetit në fushën e kulturës, që afirmon vlerat tradicionale, shpirtërore dhe morale. Qëllimi i projektit është të konsolidojë forcat krijuese pozitive të mjeshtrave të artit dhe aktorëve kulturorë nga vendet e botës sllave dhe të gjitha rajonet e Federatës Ruse”.
Në deklaratën për misionin e saj, kjo organizatë thekson se mbështet regjimin e Vladimir Putinit, që do të thotë se mbështet politikën e kufizimit të të drejtave dhe lirive themelore të qytetarëve dhe mbështet çdo formë propagande që synon promovimin e këtij sistemi vlerash.
Për më tepër, në faqen zyrtare të kësaj organizate mund të shihni “Letër të hapur nga punonjësit e filmit, pjesëmarrës të XXXI ICF “Zolotoy Vityaz” – kundër nazizmit” drejtuar Presidentit të Federatës Ruse V.V. Putin (dërguar në fund të majit 2022).
Në letër i jepet mbështetje Putinit që:
“Të vazhdojë misionin fatal, planetar të denazifikimit, çmilitarizimit dhe luftës kundër rusofobisë në botë dhe të vazhdojë punën për ndryshimet e Dekretit “Për themelet e politikës kulturore shtetërore”.
Më tej në letër thuhet:
“Asgjë nuk do të ndryshojë nëse Rusia nuk fiton një IDEOLOGJI SHTETËRORE, nëse nuk shkëputet nga ideologjia e lejueshmërisë që na ka sunduar që nga fillimi i Perestrojkës ndërsa zyrtarët do të vazhdojnë të japin grante për filma antihistorikë, antikristianë dhe shfaqet: “Matilda”, “Tannhauser”, shfaqje që promovojnë dashurinë e të njëjtit seks mes studentëve, rusofobinë dhe sulmet antipresidenciale”.
Që në fund të bëhet thirrje e hapur për censurë:
“Liberalët dhe “kolona e pestë” janë të tmerruar nga fjalët “ideologji” dhe “censurë”, megjithëse këto fjalë përkthehen si “ideologji” – shkencë për ideal, “censurë” – vlerësim i rreptë, kritikë e rreptë”.
Të pranosh një çmim të dhënë nga një institucion që mbështet agresionin ushtarak të Federatës Ruse kundër Ukrainës do të thotë të mbështesësh personalisht këtë agresion.
Pranimi i një çmimi të dhënë nga një institucion i tillë nënkupton mbështetjen e vlerave të përfaqësuara prej tij (kufizimi i lirisë së krijimtarisë, mendimit dhe shprehjes, censura shtetërore, kufizimi i të drejtave dhe lirive të njerëzve, mohimi i barazisë).
Fakti që në këtë rast bëhet fjalë për një shkrimtar të njohur, profesor në universitetin më të vjetër në Maqedoni, kolumnist i rregullt në një nga mediat e njohura “Nova Makedonija” dhe promotor aktual i ngjarjeve të rëndësishme kulturore në Maqedoni, do të thotë ndikim i drejtpërdrejt dhe i fuqishëm në publikun e RMV-së, i cili është në kundërshtim jo vetëm me qëndrimin e shprehur zyrtarisht për mbështetjen e Ukrainës dhe dënimin e agresionit ushtarak të Federatës Ruse, por është në kundërshtim me sistemin bazë të vlerave të pranuara si bazë për zhvillimin demokratik të shtetit.
Ndikimi shumëfishohet përmes mediave, të cilat madje thonë se:
“Themeluesi dhe presidenti i Forumit Letrar Ndërkombëtar “Kalorësi i Artë” është Nikolaj Burljaev, artist filmi me famë botërore, i cili ndër të tjera luajti rolet kryesore në filmat “Fëmijëria e Ivanit” dhe “Andrei Rubljov” të Andrei Tarkovsky dhe një aktor i madh shoqëror”.
Ajo që nuk gjendet në asnjë media është informacioni se Nikolay Burljaev është një nga intelektualët që në mars 2014 (në kohën e aneksimit të Krimesë), nënshkroi letrën në mbështetje të Presidentit të Federatës Ruse, Putin, për agresion ushtarak në Ukrainë, anëtar aktual i DUMA-s ruse dhe një nga ata që janë vendosur në listën e BE-së si persona të shënjestruar për masa kufizuese.
Dhe ky është larg nga i vetmi shembull i këtij lloji. Në vitin e kaluar, mund të gjeni më shumë storie mediatike për çmime të fituara, arritje kulturore dhe sportive, mirënjohje që Federata Ruse u jep qytetarëve të Maqedonisë së Veriut.
Një profesor tjetër u “dekorua” me çmim rus vitin e kaluar (në kulmin e agresionit ushtarak të Federatës Ruse kundër Ukrainës). Veçanërisht bie në sy fakti se çmimi iu dha në kuadër të kremtimit të “Ditës së Unitetit Kombëtar“, e cila sipas mediave ruse “do të zhvillohet në sfondin e operacionit special ushtarak”.
Profesori Trajçe Stojanov fitues i çmimit me emrin Dostojevski
Më 5 nëntor 2022, në profilin e Facebook të Ambasadës së Federatës Ruse në Shkup është publikuar njoftimi i mëposhtëm, i cili është transmetuar të njëjtën ditë nga portali Antropol:
“Gjatë pritjes me rastin e Ditës së Unitetit Kombëtar, ambasadori i Rusisë, Sergej Bazdnikin, i dorëzoi medaljen përkujtimore nga Ministria e Kulturës së Rusisë “Shkrimtari i madh rus Fjodor Mikhailoviç Dostoevski 1821 – 2021” profesorit të Universitetit “Goce Dellçev” Traçe Stojanov – autor i punimeve dhe botimeve të shumta shkencore që zbulojnë komponentin filozofik të veprave të një prej shtyllave të letërsisë klasike botërore. Siç theksoi ambasadori, ky çmim është vlerësim i merituar i kontributit të profesor Stojanovit në ruajtjen dhe popullarizimin e trashëgimisë së shkrimtarit të madh rus Fjodor Dostojevski”.
I njëjti profesor në mars 2022 i ofroi publikut një shpjegim/justifikim për veprimet e Putinit
Pikërisht për këto arsye, Putini shpeshherë i referohet rënies së BRSS si “katastrofa më e madhe gjeopolitike” e shekullit të 20-të! Ai e përmendi këtë në një variant të caktuar në fjalimin e tij të fundit, menjëherë para sulmit në Ukrainë. Sepse me rënien e BRSS dhe politikën irracionale të udhëheqjes së atëhershme, Rusia humbi avantazhin strategjik për të mbrojtur vendin e saj, përmes humbjes së vendeve baltike dhe Ukrainës. Kështu, territori i gjerë rus, të cilit mund t’i afrohet vetëm nga “zemra e tij”, mbetet i pambrojtur! Putini dëshiron ta korrigjojë, sa të mundet, atë “gabim historik” dhe “fatkeqësi gjeopolitike”! Prandaj, Ukraina është që ai “të jetë apo jo”!… E vetmja “portë” që shkëlqen fort e hapur në “zemrën e Rusisë” është përmes Ukrainës! Në aspektin gjeopolitik, ky është thelbi i ngjarjeve!
Pikërisht këto lloj “shpjegimesh” të agresionit kundër Ukrainës e zbehin perceptimin e Rusisë si agresore dhe krijojnë shfaqjen e fajit të përbashkët si bazë për kompromisin e ardhshëm.
Dhe as ky nuk është rasti i vetëm i kësaj natyre apo i ngjashëm.
“Këmba fantazmë” e Blazhe Minevski botuar në gjuhën ruse në Moskë
Në të njëjtën periudhë, në media doli informacioni edhe për atë se:
“Romani “Këmba fantazmë” e Blazhe Minevskit doli në gjuhën ruse në Moskë. Përkthimi nga maqedonishtja në rusisht për shtëpinë botuese “Rudomino” është nga Olga Pankina, njohëse e mirëfilltë e të dyja gjuhëve dhe popullarizuese e madhe e vlerave kulturore maqedonase në Rusi”.
Dhe përsëri, nuk është problem që vepra e shkrimtarit të RMV-së u përkthye në rusisht. Në fund të fundit, Olga Pankina ka përkthyer në rusisht disa vepra të shkrimtarëve maqedonas. Megjithatë, problemi është se kjo po promovohet si një arritje kulturore e mbështetur nga Federata Ruse në kulmin e agresionit rus kundër Ukrainës dhe në një kohë kur UNESCO po numëron monumentet e kulturës dhe bibliotekat e shkatërruara nga agresorët rusë në Ukrainë.
Kontradikta e këtyre ngjarjeve, mundësia e errësimit të asaj që po ndodh në Ukrainë dhe përpjekja për të balancuar shkatërrimin e trashëgimisë kulturore të një vendi me promovimin e kulturës së një vendi tjetër, janë elementë që nuk pasqyrohen në asnjë prej mediave që pohojnë përkthimin. Dhe përsëri po flasim për një pjesëtar të shquar të bashkësisë artistike të Maqedonisë, i cili me punën e tij dhe prezencën e tij në publik ka një ndikim të madh në formësimin e opinionit publik dhe perceptimeve të përgjithshme të publikut.
Nuk lëvizi nga Rusia – Sara Ristovska edhe sezonin e ardhshëm në CSKA Moskë!
Në të njëjtën periudhë, mediat kanë promovuar edhe paraqitjen e përfaqësueses maqedonase Sara Ristovska, e cila sipas informacioneve:
“Me sukses e mban fanellën e CSKA-së së Moskës dhe pret të jetë kështu edhe në të ardhmen. Ajo vazhdoi kontratën me nënkampionin rus edhe për sezonin e ardhshëm dhe do të qëndrojë në Moskë edhe për të paktën një vit”.
“Ristovska dhe CSKA e Moskës kanë fitore të njëpasnjëshme në Rusi. CSKA me pesë fitore nga pesë ndeshje është në krye të tabelës, pra ndan vendin e parë me Rostov dhe Zvenigorod”.
Sërish, mediat nuk e shohin të nevojshme ta vendosin këtë histori në kontekstin e aktualitetit, ta analizojnë atë nga prizmi i ndikimit të mundshëm që ka në publik dhe veçanërisht nga aspekti i sistemit të vlerave që po promovohet në vend. Kjo ndodh në periudhën kur: “Në mbledhjen e 18 klubeve që garojnë në Euroligë, me rastin e konfliktit mes Rusisë dhe Ukrainës, ndër të tjera, u vendos që të shtyhet ndeshja mes CSKA dhe Barcelonës, e cila ishte planifikuar për të dielën, 27 shkurt”.
Aq më tepër:
“Komiteti Olimpik Ndërkombëtar (KON) njoftoi se të gjitha federatat ndërkombëtare të sporteve ose duhet të anulojnë ose zhvendosin të gjitha ngjarjet sportive të planifikuara për t’u zhvilluar në Rusi ose Bjellorusi, për shkak të pushtimit rus të Ukrainës”.
Në të njëjtën periudhë, shumë sportistë të tjerë largohen nga Rusia (të gatshëm për të përballuar dëmin që duhet të paguajnë për një akt të tillë) ose dënohen nga publiku sportiv për mbështetjen e tyre të fshehtë ose qëndrimin neutral ndaj agresionit. Dhe sigurisht, kjo po ndodh në një kohë kur Ukraina publikon emrat e sportistëve ukrainas të vdekur.
Po relativizohet roli i një pjese të konsiderueshme të publikut intelektual dhe kulturor
Në momentin kur bombardimet intensive të Ukrainës nga Federata Ruse po ndodhin dhe kur këto veprime kërcënojnë jetën e miliona njerëzve në Ukrainë, mund të shtrohet pyetja për ruajtjen e marrëdhënieve të vendosura tradicionalisht ose ngjarjet në të cilat marrin pjesë përfaqësues nga Rusia.
Një prej këtyre ngjarjeve është takimi shkencor ndërkombëtar sllav i organizuar nga Fakulteti Filologjik i Universitetit “Shën Kirili dhe Metodi” në Shkup, i cili u mbajt në fund të shtatorit 2022. Ky tubim dominohet dukshëm nga përfaqësues të universiteteve ruse dhe është evidente se nga vetë tubimi nuk është dërguar as një mesazh simbolik që i referohet agresionit të Rusisë ndaj Ukrainës dhe dënimit të këtij agresioni (pavarësisht se në këtë tubim marrin pjesë edhe përfaqësues nga Rusia që kundërshtuan hapur agresionin ushtarak kundër Ukrainës).
Situata është e ngjashme me faqen në Facebook të Odës Ekonomike Maqedono-Ruse, e cila transmeton informacione për lëvizjet e ekonomisë në Rusi. Madje në faqen e kësaj dhome ka analiza që theksojnë se:
“Oda Ekonomike Maqedono-Ruse kishte kontakte të rëndësishme dhe të ngushta me Odën Ekonomike të Federatës Ruse, me odat në rajone të caktuara të brendshme, bëhet fjalë për lidhje të dashura prej kohësh që tani do të zbehen. Për relativizimin e tyre do të duhet një kohë e gjatë dhe shumë përpjekje”.
Madje theksohen edhe tendencat pozitive në marrëdhëniet me Rusinë:
“Për muaj të tërë vazhdon të ruhet vlera e lartë e shkëmbimit ndërmjet Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Federatës Ruse. Deri në fund të korrikut ajo është dy herë e gjysmë më i lartë se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Në këtë periudhë Rusia është partneri i trembëdhjetë tregtar i vendit, përpara p.sh. Sllovenisë, Holandës, Çekisë, SHBA-së… Në shtatë muaj të vitit, këmbimi total mes dy vendeve arrinte shumën prej 245.8 milionë dollarë amerikanë (vitin e kaluar në të njëjtën periudhë 99.5 milionë dollarë), që është rritje prej 247.2 për qind”.
Mbështetja që Rusia “i jep” Maqedonisë gjendet në vende të ndryshme. Në media u plasua informacioni se Rusia mbështet “Ballkanin e Hapur”:
“Me sa duket, liderët e Brukselit nuk kanë dashur të konfirmojnë qëndrimin e Rusisë për Kosovën dhe BeH-në, të shprehin mbështetjen për nismën e Beogradit për Ballkanin e Hapur dhe të diskutojnë interesat për përmirësimin e marrëdhënieve ndërmjet vendeve të rajonit”.
Kjo mund të vihet në kontekstin e analizave të bëra për mundësinë e ndikimit rus nëpërmjet kësaj strukture dhe në kontekstin e rezervave të fundit të shprehura nga BE ndaj kësaj nisme.
Ky lloj aktiviteti në lidhje me Federatën Ruse, si nga individët, ashtu edhe nga institucionet tona, si dhe nga organizatat joqeveritare, të cilave i shtohet edhe qasja jokritike dhe joanalitike e mediave, apo edhe keqinformimi i tyre, qasja kur shkëmbehet informacion rreth tyre, mund të ketë pasoja afatgjata dhe shumë serioze në perceptimin e qytetarëve për agresionin rus kundër Ukrainës, por edhe shumë më në përgjithësi, në sistemet e vlerave të ofruara nga BE-ja dhe Rusia (regjimi i Vladimir Putin ).
Së pari, me këtë lloj aktiviteti (veçanërisht të njerëzve të njohur në Maqedoni) krijohen elementë që do të nguliten në kujtesën historike të kësaj periudhe dhe veprimet e Federatës Ruse, të cilat largojnë vëmendjen nga agresioni ushtarak i Federatës Ruse mbi Ukrainën. Pikërisht këto aktivitete të ngjashme në të ardhmen mund të përdoren për të problematizuar termin agresion, për interpretim të paqartë të ngjarjeve (në një nivel të tillë si mohimi i ekzistencës së Holokaustit, ose mohimi i karakterit pushtues të pranisë së ushtrisë bullgare në territorin e Maqedonisë gjatë Luftës së Dytë Botërore). Ato ndryshojnë perceptimin e përgjithshëm të situatës së përgjithshme dhe largojnë vëmendjen nga dënimi aktual shumë homogjen dhe pa ekuivok i këtij agresioni nga të gjitha shtetet demokratike.
Së dyti, në këtë mënyrë roli i një pjese të konsiderueshme të publikut intelektual dhe kulturor në Rusi relativizohet në mbijetesën e regjimit të Vladimir Putinit, i cili kryen agresionin. Çdo çmim i marrë dhe çdo pjesëmarrje në aktivitete kulturore, sportive dhe shkencore nga organizata që mbështesin publikisht politikën e agresionit të Vladimir Putin ose në kuadrin e të cilave ky agresion nuk dënohet, është një formë mbështetjeje për këtë regjim dhe si rrjedhim mbështetje për një sistem vlerash që është në kundërshtim me konceptin e të drejtave të njeriut, pra me sistemin e vlerave që gjoja respektohet dhe praktikohet në Maqedoni.
Pasoja e tretë është krijimi i një dukje normaliteti. Duke paraqitur aktivitete karakteristike për marrëdhëniet e zakonshme dhe normale midis shteteve, krijohet situatë në të cilën gjithçka është njësoj si më parë, dhe agresioni ndaj Ukrainës është element anësor (shumë i pjesshëm dhe pa ndikim të madh) që nuk ka lidhje me marrëdhëniet me Federatën Ruse. Me sa duket, marrëdhëniet dhe relacionet “normale” ndahen nga një veprimtari “anësore” që nuk “ndikon” në këto marrëdhënie dhe relacione.
Pasoja e katërt, kumulative që rrjedh nga grupi i përgjithshëm i aktiviteteve dhe përfaqësimi mediatik i këtyre aktiviteteve, është krijimi i kushteve për pranimin e agresionit ndaj Ukrainës si diçka që duhet debatuar, për të cilën ka justifikime dhe shpjegime. Publiku po ndërton pamje barazie/ndarje faji për situatën e “padëshiruar” nga të dyja palët dhe mundësinë e një ndarjeje të opinioneve me peshë të barabartë argumentesh në kushtet kur jo vetëm BE-ja e ka shpallur Rusinë kërcënim për Evropën dhe paqen botërore, por edhe vetë Rusia e ka shpallur zyrtarisht vendin tonë armiqësor.
Së pesti, publikut i merren mjetet dhe mundësitë për të dënuar agresionin, ai është i privuar nga mjetet dhe mundësia për të mbështetur intelektualët dhe artistët në Federatën Ruse që i rezistojnë agresionit dhe i defokusohet vëmendja nga zhvillimet aktuale në shkeljet e rënda të të drejtave të njeriut dhe liritë themelore, deri në shkatërrimin e trashëgimisë kulturore të Ukrainës në një shkallë të madhe, deri në shkatërrimin e një shteti me pasoja të gjera në zhvillimin e të gjithë kontinentit dhe më gjerë.
