Agresioni i Rusisë bie ndesh me të tre parimet e politikës ndërkombëtare, me potencialin për të ndryshuar botën

Për të kuptuar pse lindi konflikti, duhet të shqyrtojmë tre koncepte të ndryshme, por të lidhura me të cilat bazohet politika ndërkombëtare – sovraniteti, integriteti territorial dhe pavarësia politike. Ndërsa pushtimet tjera shkelin një ose dy nga këto koncepte, agresioni i Rusisë shkel të tre parimet, thotë profesori hulumtues James Kerr-Lindsay. Ai shton se “kjo mund të jetë sfida më e madhe për komunitetin ndërkombëtar dhe rendit ndërkombëtar që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore”, shkruan Vëretëmatësi.

Krahasimet e pushtimit amerikan të Afganistanit dhe Irakut, bombardimet e NATO-s mbi Jugosllavinë, aksionin ushtarak të Serbisë në Kosovë me pushtimin ushtarak të Rusisë në Ukrainë është një retorikë e shpeshtë pas fillimit të luftës në shkurt të këtij viti. Në opinion bëhen shpesh paralele se bëhet fjalë për pushtime ushtarake të të njëjtit lloj, me qëllim çlirimin e territoreve, kështu që tentohet të justifikohet lufta në Ukrainë në një mënyrë, duke e çuar narrativën në nivelin e opinion “dhe në vendet e tjera po ndodhte ajo që po ndodh tani në Rusi dhe Ukrainë”. Por a kanë këto veprime piks të përbashkëta dhe a janë të mundshme këto lloj krahasimesh? Vetëm një muaj pas fillimit të pushtimit ushtarak rus të Ukrainës, profesori James Kerr-Lindsay parashikoi se do të ketë deklarata të tilla në publik dhe se krahasimet mes konflikteve ushtarake në pjesë të ndryshme të botës nga periudha të ndryshme kohore do të jenë të shpeshta.

Për të kuptuar pse lindi konflikti, duhet të shqyrtojmë tre koncepte të ndryshme, por të lidhura me të cilat bazohet politika ndërkombëtare – sovraniteti, integriteti territorial dhe pavarësia politike. Ndërsa pushtimet e tjera kanë shkelur një ose dy nga këto koncepte, agresioni i Rusisë shkel të tre parimet, thotë Kerr-Lindsay.

Hulumtimi i tij fokusohet në konfliktin, paqen dhe sigurinë në Evropën Juglindore (Ballkani Perëndimor, Greqi, Turqi dhe Qipro), si dhe në zgjerimin e Bashkimit Evropian. Ai ka një listë të gjerë botimesh, duke përfshirë mbi një duzinë librash të autorial ose të redaktuar dhe më shumë se 70 artikuj dhe kapituj. Kanali i tij në YouTube, ku flet për politikën ndërkombëtare, ka më shumë se 106 mijë ndjekës.

Kerr-Lindsay thotë se ndërsa ka disa ngjashmëri të pamohueshme që lidhin të gjitha konfliktet, ajo që publiku po dëshmon tani është diçka krejtësisht e ndryshme nga çdo gjë që kemi parë që nga Lufta e Ftohtë.

“Kjo mund të jetë sfida më e madhe për komunitetin ndërkombëtar dhe rendin ndërkombëtar që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Për të kuptuar pse lindi konflikti, duhet të shqyrtojmë tre koncepte të ndryshme, por të lidhura me të cilat bazohet politika ndërkombëtare – sovraniteti, integriteti territorial dhe pavarësia politike. Sovraniteti është e drejta e njohur botërisht e shteteve për të vendosur se çfarë ndodh brenda kufijve të tyre, ekziston që nga shekulli i 17-të dhe është themeli i shtetit modern. Të gjitha pushtimet e një vendi apo një grupi vendesh kundër një vendi janë, si rregull, shkelje e sovranitetit shtetëror të vendit të sulmuar”, thotë ai.

Për më tepër, nëse një shtet hyn në territorin e një shteti tjetër pa lejen e tij, ai ka kryer një pushtim të sovranitetit të tij, pavarësisht nga arsyeja ose përpjekjet për të filluar vetë aktin. Kjo vlen për të gjitha rastet, pavarësisht nëse bëhet fjalë për Irakun, Afganistanin, Libinë, Serbinë, Kuvajtin, Qipron, Ukrainën… Kerr-Lindsey kujton se pushtimi amerikan i Irakut dhe Afganistanit nuk i ndryshoi kufijtë, pra të dy kufijtë ruajnë integritetin territorial. Fushata e NATO-s kundër Jugosllavisë çoi në shpalljen e njëanshme të pavarësisë së Kosovës, e cila ishte një shkelje e integritetit territorial të Serbisë.

Por edhe këtu synimi përfundimtar nuk ishte aneksimi i atij territori nga asnjë prej protagonistëve të konfliktit dhe as nuk përfitoi asnjëri prej tyre. Kosova nuk u bashkua me Shqipërinë fqinje. Mund të debatojmë se Kosova paraqet vetëm shkelje të sovranitetit dhe integritetit territorial të Serbisë.

Nga ana tjetër, Rusia jo vetëm që sulmoi sovranitetin e Ukrainës, por edhe e bëri këtë me integritetin e saj territorial. Rusia pushtoi Ukrainën në vitin 2014 dhe aneksoi Krimenë dhe shkoi një hap më tej për të aneksuar territore të reja.

“Pushtimet që synojnë të shkatërrojnë një vend dhe ekzistencën e tij janë shumë të rralla. E drejta ndërkombëtare nuk njeh dhe nuk pranon më pushtimin si një arsye legjitime për shkatërrimin e një shteti. Asnjë nga ndërhyrjet e mëdha perëndimore nuk e ka bërë këtë dhe nuk ka pasur një qëllim të tillë. Iraku, Afganistani, Jugosllavia, pra Serbia, ekzistojnë ende dhe janë anëtarë të OKB-së dhe komunitetit ndërkombëtar”, pohon Kerr-Lindsey.

Por Putin tashmë ka deklaruar se i konsideron rusët dhe ukrainasit si një popull. Ai tha hapur se pavarësia e Ukrainës si shtet i pavarur është nën kërcënim. Nga atje, thotë Kerr-Lindsay, bëhet e qartë se ajo që e dallon pushtimin rus nga çdo konflikt tjetër në kohët moderne është se ai shkel të tre parimet themelore të shoqërisë moderne ndërkombëtare. Veprimet e Rusisë, beson ai, minojnë sistemin ndërkombëtar që u krijua 70 vjet më parë dhe tre parimet mbi të cilat ai bazohet, duke shtuar se Rusia nuk respekton rregullat dhe normat themelore të marrëdhënieve ndërkombëtare.

“Kjo luftë është më domethënëse se sa duket. Ka potencialin të ndryshojë botën në të cilën jetojmë. Vendet perëndimore duhet të pranojnë se ne jemi këtu ku jemi sepse ato ndihmuan në gërryerjen e këtyre tre parimeve themelore. Në të ardhmen, shtetet e tjera do të përpiqen të justifikojnë agresionin e tyre për arsye të ngjashme dhe në mënyra të ngjashme. Por kjo nuk e ndryshon faktin se veprimet e Rusisë në Ukrainë janë diçka që nuk e kemi parë kurrë më parë. Kjo është një shkelje e sistemit themelor, pavarësisht sa gabime ka në të”.

Vërtetmatësi ka analizuar edhe deklaratën e fundit, gjegjësisht një fotografi të shpërndarë në rrjetet sociale nga ambasada ruse në vend, ku shkruhet se Kosova është Serbi – Krimea është Rusi, që është një përpjekje tjetër për të bërë një paralele.

“Rasti i Kosovës në asnjë rrethanë nuk mund të krahasohet me rastin e Krimesë. Kosova është një rast unik. Bashkësia ndërkombëtare ndërhyri pas gjenocidit nga Serbia. Ne kurrë nuk kemi kërkuar të largohemi nga një vend dhe t’i bashkohemi një tjetri”,tha kryeministri i atëhershëm i Kosovës, Hashim Thaçi, për Reuters në vitin 2014.

Dhe ai, ngjashëm me atë që pretendon Kerr-Lindsay, tha se “qasja e ndryshimit të kufijve dhe aneksimit të territoreve nga një vend tjetër është një qasje e gabuar që mund të ketë pasoja për të gjithë botën”. Eksperti i Evropës Lindore Franz-Lothar Altmann i quajti situatat në Kosovë dhe Krime “krahasim mollëve dhe portokallëve” në një intervistë për Deutsche Welle në 2014.

“Në Kosovë popullsia shqiptare, në fakt, kërcënohej nga aksioni ushtarak i Serbisë. Pati dëbime të mëdha dhe ekzistonte edhe rreziku i gjenocidit. Vetëm atëherë u ndërhy nga jashtë. Ajo ndërhyrje nuk u bë për ta bërë Kosovën pjesë të Gjermanisë apo Shteteve të Bashkuara. Në rastin e Krimesë, ndërhyrja e trupave ruse synonte qartë kthimin e Krimesë në Rusi. Ky është një ndryshim i madh. Një pikë tjetër është se popullsia ruse e Krimesë nuk është e kërcënuar – nuk ka frikë nga masakrat. Ato rreziqe, të cilat realisht kanë ekzistuar në rastin e Kosovës, nuk ekzistojnë me Krimenë”, tha Lothar Altmann.

Prandaj, të gjitha këto krahasime që synojnë të relativizojnë atë që po ndodh tani në Rusi dhe në Ukrainë mund të kenë disa ngjashmëri, por në asnjë rast nuk mund të ndërlidhen me njëra-tjetrën. Dhe ky është një fakt, i mbështetur nga faktet nga e kaluara, nga Konventa e Kombeve të Bashkuara dhe nga teoritë e qarta të shpjeguara nga historianë dhe ekspertë të së drejtës ndërkombëtare.