Si e sheh Raporti i KE-së për vitin 2022 progresin e integrimeve evropiane të Maqedonisë?

Toni i ri i raportit të sivjetshëm, si dhe tri vizitat në Shkup në vetëm një vit të kryetares së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ilustrojnë rëndësinë që Brukseli vazhdon t’i kushtojë vendit tonë. Ndryshimi i statusit të vendit tonë nga vend kandidat në vend negociator është i pranishëm, edhe progresi është evident, kurse harmonizimi në vijim i legjislacionit të Maqedonisë me atë evropian mbetet si një “detyrë shtëpie” për t’u ringjallur realisht dhe për të qenë më shumë se një proces i rregullt burokratik.

Autor: Ivan Durgutov 

Raportet e publikuara së fundmi të Komisionit Evropian për progresin e vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe prezantimi i tyre nga ana e Komisionerit Evropian për Fqinjësi dhe Zgjerim, Oliver Varheji, e shënuan konferencat e para ndërqeveritare të Maqedonisë dhe Shqipërisë, regresin e pritshëm dhe të konfirmuar të Serbisë në lidhje me politikën e jashtme të përbashkët dhe dhënies së statusit të kushtëzuar të vendit kandidat për Bosnjë dhe Hercegovinën.

Momenti më kumbues për Maqedoninë gjatë prezantimit të pakos së zgjerimit ishte takimi i parë ndërqeveritar, i cili përfundimisht shënoi fillimin e negociatave për anëtarësim të Shkupit me Brukselin. Ky ishte aspekti kyç i përbashkët para dhe gjatë publikimit të Raportit të nëntë me radhë për progresin e Maqedonisë për vitin 2022, urse analizat flasin për një fjalor më optimist dhe për shpresa më të justifikuara.

Një shtytje e re përpara, por edhe nevojë për ndryshime të reja kushtetuese

Duke i dhënë dritë të re gjithë rrugës së integrimit evropian të Maqedonisë dhe duke lëvizur rrugës së vendit drejt anëtarësimit të plotë në BE, ne e mirëpritëm Raportin me procesin e skriningut shpjegues. Së bashku me konferencën ndërqeveritare të mbajtur më parë, këto momente, në fakt, e vendosin procesin negociator maqedonas në “binarë” dhe ngadalë, por me siguri, e zhvendosin topin nga jashtë në shtëpi.

Në fakt, momenti që kemi pritur gati 17 vjet pas marrjes së statusit të vendit kandidat, njëkohësisht vazhdon të shënojë një tjetër veçori unike të “rrugëtimit” tonë drejt kryeqyteteve evropiane. Zhvillimi i konferencës së parë u mbajt, por që e dyta të shohë dritën e ditës, si vend jemi përballë sfidës së quajtur ndryshime të reja kushtetuese. Bëhet fjalë për ndryshime në tekstin e Kushtetutës me qëllim të përfshirjes së disa bashkësive joshumicë në Kushtetutën e Maqedonisë, ndër të tjera edhe atë bullgare.

Уставните амандмани како предуслов за втора меѓувладина средба во Брисел претставуваат уште еден преседан со кој досега не се соочиле останатите земји кои преговарале за приклучување кон европското семејство.

Ndërsa në skenën publike në Maqedoni, në korridoret parlamentare dhe në prapaskenat politike, njerëzit fillojnë të flasin për sigurimin e shumicës së nevojshme prej dy të tretash, në planin evropian, komisioneri Varheji doli dhe prezantoi Raportin për progresin tonë, raport i cili edhe një herë zbulon në mënyrë perfekte situatën në shoqërinë maqedonase.

Toni i ri dhe i ndryshëm i raportit të këtij viti tregon edhe një qasje dhe mënyrë të re të komunikimit të Komisionit Evropian me vendin tonë, i cili nga kjo periudhë raportimi po shndërrohet nga një vend kandidat për anëtarësim në një vend negociator. Faza e re e politikës së zgjerimit përmban disa simbolika të reja dhe mesazhe të qarta, por edhe plagë të vjetra që sistemi dhe institucionet maqedonase ende nuk arrijnë t’i adresojnë në mënyrë adekuate.

Këto janë kontrolli i dobët i pushtetit legjislativ mbi pushtetin ekzekutiv, praktikat e përhapura korruptive në masë, por edhe në përgjithësi, vullneti real për t’u bashkuar me familjen evropiane, në krahasim me vullnetin deklarativ.

Kapitujt “Themelet” dhe “Marrëdhëniet e jashtme” janë veçanërisht të rëndësishme për Maqedoninë

Në kapitullin e parë – Themelet, gjejmë fokusin dhe vëmendjen më të madhe të raportuesve në vend. Analizat e të njëjtit kapitull si kuriozitet, këtë herë, tregojnë më pak diplomaci dhe mungesë të “dorezave të mëndafshit” nga ana e Komisionit kur përshkruan situatën, për shembull, në Kuvendin e vendit tonë. Institucioni përfaqësues i qytetarëve, ku sipas definicionit duhet të festohet diskutimi demokratik dhe të mishërohen interesat e ndryshme të qytetarëve, këtë herë është kritikuar fuqishëm.

Abuzimi me “flamurin europian”, përdorimi i paarsyeshëm i shtuar i procedurave të shkurtuara, emërimet e bazuara në parimin e përkatësisë politike dhe jo sipas sistemit të meritës – kjo është vetëm një pjesë e tonit të qartë kritik që i adresohet pushtetit ligjvënës.

Shtrohet pyetja nëse raportuesit kishin edhe një mundësi tjetër në dispozicion, duke pasur parasysh nivelin e ulët të debatit brenda dhe skenat e dhunshme jashtë, derisa në foltoren e Kuvendit debatohej mbi konkluzionet me rastin e të ashtuquajturit “propozim francez” për heqjen e vetos bullgare. Është evidente se retorika e nxehtë ka bërë të vetën dhe e njëjta gjë është reflektuar edhe në këtë raport.

Por gjithashtu, ajo që mungon në tekstin e raportit është momenti i transparencës së kreut të shtetit dhe komunikimit të propozimit të Francës si kryetare e Këshillit të BE-së gjatë asaj periudhe. Është e qartë se transparenca absolute në një moment të caktuar mund të dëmtojë procesin, por si fakt i konfirmuar tashmë është edhe rasti kur mungesa e transparencës fillon të funksionojë kundër jush. Moderimi është i nevojshëm dhe çdo strategji komunikimi duhet të ofrojë një zgjidhje për hapësirën plot me informacione gjysmë të vërteta për tema të ndjeshme që mund të rezultojnë edhe në përshkallëzime.

Për më tepër, në të njëjtin kapitull për nënvizim është hapësira që KE i kushton sektorit civil në raport. Në këtë drejtim, është për t’u përshëndetur përfshirja e shoqërisë civile si aktor i rëndësishëm në proceset politike dhe mjedisi i vazhdueshëm i mundshëm për funksionimin e saj, gjë që është për t’u përshëndetur.

Nga ana tjetër, kapitulli 6 – Marrëdhëniet e jashtme vazhdojnë të jenë veçanërisht interesante në rrethanat maqedonase. Politika e përbashkët e jashtme dhe e sigurisë është një kapitull në të cilin thuhet se ka progres të dukshëm në krahasim me periudhën e mëparshme raportuese. Kjo ishte logjike, duke ditur për uniformitetin e politikës së jashtme maqedonase me atë evropiane, për sa i përket qëndrimit për luftën në Ukrainë dhe për sanksionet ndaj Rusisë, si momente që deri më tani shënojnë vitin 2022 në planin e jashtëm.

Marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë janë pjesa e dytë e kapitullit, ku ritheksohen marrëveshjet me Greqinë dhe Bullgarinë. Marrëdhëniet dypalëshe me fqinjin lindor marrin peshë shtesë pas tejkalimit formal të keqkuptimeve mes dy vendeve dhe ngritjes së rampës nga Sofja ndaj fqinjit të saj më të vogël.

Është prezente qasja diplomatike dhe mosmarrja e anës në çështjet dypalëshe, por Komisioni flet edhe për obligimet që Qeveria ka pranuar në prizmin e zgjidhjes së situatave të hapura me fqinjët, të cilat tashmë janë konfirmuar edhe nga institucionet evropiane.

Gatishmëria e ekipeve negociatore maqedonase për skriningun e ardhshëm

Fillimi i procesit të skriningut, domethënë i ashtuquajturit “skrining shpjegues”, është hapi i parë kur ekipeve tona negociuese iu prezantohet puna që ende i pret dhe shërben si udhërrëfyes për veprime konkrete në vitet në vijim. Sfidë janë ndryshimet e nevojshme kushtetuese, por në të njëjtën kohë “përflitet” se çështja e kuadrove dhe përgatitjes profesionale të ekipeve negociatore do të jetë një sfidë më e madhe se tjetra – shumica prej dy të tretat.

Duke marrë parasysh kritikat e Komisionit Evropian ndaj administratës shtetërore, mungesa e dukshme e stafit të duhur profesional me njohuri për detajet e procesit të anëtarësimit në BE do të jetë një çështje e re urgjente. Pritet që kjo të jetë një çështje shtesë e nxehtë që vendi dhe kryenegociatori i emëruar, zëvendëskryeministri për çështje evropiane, Bojan Mariçiq, do të duhet ta zgjidhin më tej

Skriningu dypalësh që do të pasojë do të duhet të na transformojë me sukses nga një dëgjues aktiv të udhëzimeve nga Brukseli në një folës të qartë dhe implementues të saktë të detyrimeve dhe risive të shumta që do të duhet të zbatohen në vendin tonë. Fakti që Raporti i KE-së u diskutua para Këshillit Nacional për Integrime Evropiane në Kuvendin e Maqedonisë në prani të ambasadorit evropian David Geer, zëvendëskryeministrit Mariçiq dhe deputetëve të ngjyrave të ndryshme politike dërgon, si të tillë, një sinjal pozitiv për tempullin e demokracisë sonë.

Për ne optimistët e përjetshëm na është lënë të paktën një hapësirë ​​minimale me shpresë për diskutime konstruktive dhe bashkim të të gjithë njohësve të procesit evropian në emër të lëvizjes së përshpejtuar të rrugës maqedonase drejt institucioneve evropiane.

Drita në fund të tunelit – Ballkani Perëndimor i përfshirë vërtet në Evropë

Faza e re e politikës së zgjerimit që pason mbajtjen e konferencave të para ndërqeveritare me Maqedoninë dhe Shqipërinë, por edhe disa hapa dhe mesazhe të tjera të dërguara nga Brukseli, padyshim flasin se Ballkani Perëndimor vazhdon të jetë në radarin e përfaqësuesve evropianë.

Vizitat e shpeshta të kryetares së KE-së në rajon dhe ndihma e konsiderueshme financiare për përballimin e krizës energjetike nuk mund të jenë një rastësi e pastër. Kjo periudhë raportimi u karakterizua nga fillimi i një lufte të re në tokën e kontinentit më të vjetër, por edhe nga disa momente të stuhishme në brenda kufijve tanë.

Duke pasur parasysh protestat e dhunshme kundër propozimit francez dhe gjithë atmosferën e kulturës së ulët politike dhe mungesën e dialogut të arsyetuar për çështje thelbësore në vend, raporti i fundit vetëm konfirmon se sa mirë raportuesit evropianë kanë bërë një viviseksion të mirë të gjendjes që jemi në vendin tonë.

Sinjali kryesor i Raportit për progresin e Maqedonisë për vitin 2022 është se Komisioni Evropian, megjithatë, i vlerëson kompromiset që ne si shtet i bëjmë në emër të së ardhmes evropiane. Po aq e rëndësishme, natyra afatgjatë e procesit të anëtarësimit, e quajtur me vend “negociatat”, kushtëzohet nga pranimi i panegociueshëm i legjislacionit dhe standardeve evropiane.

Por, përveç kësaj, edhe nga gatishmëria politike brenda vetë Bashkimit Evropian për zbatimin e politikës së zgjerimit.

Në të njëjtën kohë, si qytetarë duhet të përpiqemi të sigurojmë që debatet për vendimet kyçe në lidhje me drejtimet strategjike të shtetit të ekzistojnë dhe më e rëndësishmja, që ato të jenë thelbësore dhe jo vetëm formale.

Integrimi i gjashtë vendeve të rajonit në strukturat evropiane është zgjidhja më e dëshiruar rajonale dhe neve na takon të sigurohemi që anëtarësimi në Bashkimin Evropian të jetë shumë më tepër sesa thjesht një përmbushje mekanike e legjislacionit evropian dhe do të ofrojë përparim të cilin çdo qytetar do të mund ta ndjejë.

Burimi: Respublica