Kapitulli i statistikave, EShS-së i nevojitet urgjentisht kuadër adekuat dhe burime financiare

Naile Dauti 07:00, 07-11-2022

Regjistrimi, foto MPPS — Regjistrimi në Qendrën Pranuese Vizbeg, foto MPPS

Ashtu si edhe në kapitujt tjerë, edhe në kapitullin 18 që ka të bëjë me statistikat, nuk është vërejtur ndonjë përparim i madh në raportin e Komisionit Evropian (KE) për Maqedoninë e Veriut. Vendi vazhdon të mbetet mesatarisht i përgatitur. KE-ja e sheh si urgjente nevojën e sigurimit të stafit adekuat dhe burimeve të mjaftueshme financiare për Entin shtetëror të statistikave, si dhe që ky institucion në vijim të publikojë tërësisht rezultatet e regjistrimit të popullsisë që u zhvillua në vitin 2021, transmeton Portalb.mk.

Komisioni nënvizon se është bërë përparim i mirë, veçanërisht me publikimin e grupit të parë të të dhënave të regjistrimit të popullsisë në pranverën e vitit 2022. Përmirësime janë vërejtur në të gjitha fushat statistikore dhe në përafrimin e mëtejshëm të statistikave sektoriale me standardet e BE-së, duke përfshirë përdorimin e zgjeruar të burimeve administrative.

Theksohet se nevojiten përpjekje të vazhdueshme për të përmirësuar shtrirjen dhe cilësinë e të dhënave të statistikave makroekonomike dhe sociale.

Për shkak se vendi rekomandimet e vitit të kaluar nuk i zbatoi plotësisht, në vitin e ardhshëm, duhet në veçanti të:

publikojë të gjitha rezultatet e regjistrimit të popullsisë deri në fund të vitit 2022 dhe të sigurohet që rezultatet e regjistrimit të merren parasysh në vendimmarrje dhe shpërndarjen e burimeve;
sigurohet urgjentisht personel adekuat dhe burime të mjaftueshme financiare për Entin Shtetëror të Statistikave;
vazhdojë përafrimi i llogarive financiare dhe llogarive kombëtare tremujore me Sistemin evropian të llogarive 2010 (ESA 2010).

BE, bashkimi evropian, eurointegrime, RMV, negociata — Foto: Portalb.mk

Komisioni Evropian në raport më tej vlerëson se:

Kuadri ligjor për infrastrukturën statistikore është gjerësisht në përputhje me Kodin e praktikës së statistikave evropiane.

Përsa i përket prodhuesve të tjerë kryesorë statistikorë, banka qendrore mbetet plotësisht e përkushtuar ndaj kodit të praktikës së statistikave evropiane.

Ministria e Financave ende nuk ka caktuar një drejtues të statistikave. Pajisjet rezervë të ruajtjes së EShS-së janë konfiguruar dhe vënë në funksion në Qendrën nacionale për rikuperim nga fatkeqësitë në Prilep; të dhënat e EShS-së kopjohen çdo ditë. Në fund të vitit 2021, EShS miratoi një strategji të re komunikimi për të përmirësuar përdorimin e mediave sociale. Gjatë periudhës raportuese, EShS ka miratuar disa dokumente strategjike në lidhje me menaxhimin e cilësisë si Deklarata e cilësisë, Politika e cilësisë dhe Udhërrëfyesi për prezantimin e Auditimit të brendshëm të cilësisë.

Burimet njerëzore të sistemit shtetëror statistikor vazhduan të ulen dhe plani financiar i EShS-së për postet e reja për 2021 dhe 2022 nuk u miratua. Në vitin 2021 dhe 2022, buxhetet vjetore të EShS-së për funksionimin e rregullt janë reduktuar, duke vazhduar një trend negativ.

Për klasifikimet dhe regjistrat, klasifikimet kryesore janë në përputhje me acquisin e BE-së dhe përditësohen rregullisht. Është bërë përparim në përdorimin e burimeve të të dhënave administrative, duke përfshirë edhe kryerjen e metodologjisë së kombinuar të regjistrimit të popullsisë. Në qershor 2022, EShS filloi testimin e dizajnit të ri logjik të Regjistrit statistikor të fermave.

Falë operacionit të regjistrimit, disponueshmëria dhe cilësia e të dhënave janë përmirësuar, megjithëse ekziston ende nevoja për të përmbushur më tej kërkesat e reja. Transmetimi i të dhënave në Eurostat u rrit më tej, por mbetet i paplotë.

Vendi ka bërë përparim të mirë në statistikat makroekonomike. EShS ka vazhduar të përmirësojë tabelat e Procedurës së deficitit të tepruar (PDT) për sa i përket mbulimit dhe konsistencës ndërmjet të dhënave financiare dhe jofinanciare. EShS transmetoi njoftimin për PDT-të të tetorit 2021 për Maqedoninë e Veriut, duke përfshirë anekset përkatëse. Megjithatë, mbulimi i statistikave të PDT-së dhe financave të qeverisë të ofruara përmes programit të transmetimit të ESA 2010 duhet të zgjerohet më tej. Në prill 2022, statistikat e tregtisë me faturim të valutës (TIC) iu transmetuan Eurostat-it sipas kërkesave më të fundit të BE-së.

Banka Popullore vazhdoi t’i transmetojë Eurostatit të dhënat e stokut të llogarive financiare vjetore (seri të dhënash 2013 – 2020) dhe ka avancuar në përgatitjen e të dhënave eksperimentale të llogarive financiare tremujore (stoqet dhe flukset), dhe të dhënat e flukseve vjetore (sipas (nën)-sektorëve dhe instrumentëve financiarë). Në shtator të vitit 2021, Banka Popullore i ka transmetuar Eurostatit të dhëna më të detajuara për të ardhurat nga IHD (sipas aktivitetit dhe ndarjes gjeografike) dhe për pozicionet dhe transaksionet e IHD-ve (të dhëna me tabela të kryqëzuara sipas aktiviteteve dhe ndarjes gjeografike) për vitin 2020.

Sa i përket statistikave të biznesit, është bërë përparim i mirë. Për statistikat e filialeve të huaja u publikuan të dhënat për vitin 2019. Në qershor 2021 dhe në qershor 2022, EShS kreu sondazhin e parë dhe të dytë pilot mbi Statistikat e tregtisë ndërkombëtare të shërbimeve (STNSh) me një ndarje gjeografike. Puna paraprake për krijimin e llogarive satelitore të turizmit (LlST) bëri përparim të mirë.

Është bërë përparim shumë i mirë në statistikat sociale. Përparimi i bërë për regjistrimin e popullsisë, ekonomive familjare dhe banesave në Maqedoninë e Veriut, i cili u krye në periudhën 5-30 shtator 2021, është veçanërisht i rëndësishëm. Të gjitha aktivitetet e planifikuara për regjistrim u kryen me kohë pavarësisht sfidave. Është aplikuar një metodë inovative e kombinuar e regjistrimit të regjistrave administrativë dhe regjistrimit në terren. Rezultatet e para të regjistrimit u publikuan në mars, prill dhe qershor 2022. Grupi i plotë i rezultateve të regjistrimit, duke përfshirë të dhënat e ekonomive familjare dhe statistikat e rrjetit gjeografik po publikohen në grupe. Kjo është një arritje e madhe: të dhënat e përditësuara për popullsinë janë thelbësore për planifikimin dhe zbatimin e politikave adekuate sociale, demografike dhe ekonomike për të mirën e të gjithë qytetarëve. Transmetimi i të dhënave të regjistrimit për të ardhurat dhe kushtet e jetesës dhe statistikat e krimit është vonuar për shkak të mungesës së stafit. Është arritur progres në statistikat e tregut të punës. Janë duke u zhvilluar aktivitete për burimin e të dhënave nga regjistrat administrativë për statistikat e arsimit.

Në fushën e statistikave bujqësore, EShS ka filluar përgatitjet për regjistrimin e bujqësisë i cili u pilotua në qershor 2022. Metodologjia është e harmonizuar me standardet e BE-së. Të dhënat për statistikat e peshkimit që synojnë përafrimin me standardet e BE-së u prodhuan dhe u publikuan në qershor 2022. Statistikat në lidhje me prodhimin organik janë përmirësuar. Për statistikat e pyjeve, EShS ka ridizajnuar vëzhgimin e zjarreve në pyje dhe ka publikuar të dhënat e vëzhgimit ad hoc në dhjetor 2021.

Në fushën e statistikave të energjisë dhe mjedisit, statistikat e shpenzimeve për mbrojtjen e mjedisit, statistikat e mbetjeve, statistikat e ujit dhe statistikat e taksave të lidhura me mjedisin u përafruan më tej me acquisin e BE-së. Në tetor 2021, për herë të parë, EShS raportoi të dhëna në Eurostat, duke përfshirë tabelat e përpiluara të Shpenzimeve për mbrojtjen e mjedisit (EPEA) dhe raportet e cilësisë me të dhëna paraprake të përpiluara për Sektorin e mallrave dhe shërbimeve mjedisore, Llogaritë e emetimeve ajër dhe Llogaritë e fluksit të energjisë fizike. Përpilimi i tabelave për shpenzimet mjedisore për qeverinë është i jashtëzakonshëm. Të dhënat e llogarive të flukseve materiale raportohen rregullisht, megjithëse bilancet e flukseve materiale nuk janë përfshirë ende. Gjithëpërfshirja e bilanceve të energjisë duhet të rritet me përfshirjen e energjisë së nxehtësisë diellore. Rezultatet e një studimi pilot për konsumin e energjisë në amvisëri u publikuan në gusht 2021.

Rregullat e BE-së kërkojnë që Shtetet Anëtare të jenë në gjendje të prodhojnë statistika të cilësisë së mirë në përputhje me parimet e Kodit të praktikës së Statistikave evropiane dhe bazuar në pavarësinë profesionale, paanshmërinë, besueshmërinë, transparencën dhe konfidencialitetin. Janë parashikuar rregulla të përbashkëta për metodologjinë, prodhimin dhe shpërndarjen e informacionit statistikor.

Sidoqoftë, nëse vendi nuk do të kishte zbatuar regjistrimin e pupullësisë në vitin që lam pas, vështirë se do të merrte lëvdatat që i ka aktualisht në këtë kapitull. Maqedonia nuk arriti të bëjë regjistrimin për rreth 20 vite, ai paraprak, gjejgësisht para vitit 2021 ishte realizuar në vitin 2002. Dhjetë vjet më vonë apo në vitin 2011, ai nuk u mbajt për shkak të përplasjeve mes partive politike shqiptare dhe maqedonase, mbi mënyrën e realizimit, përkatësisht për përfshirjen ose jo të qytetarëve që janë jetojnë përkohësisht jashtë vendin, e që shumica prej tyre janë shqiptarë. Ishin shpenzuar dy milionë euro, ndërsa pati edhe një procedurë parahetimore kundër dy drejtuesve të koalicionit të atëhershëm qeveritar, Nikolla Gruevskit dhe Ali Ahmetit për ndërprerjen e regjistrimit, por kjo procedurë ka përfunduar pa epilog gjyqësor.

Kujtojmë se raporti i Komisionit Evropian mbi progresin e Maqedonisë së Veriut në rrugën e saj të integrimit evropian u publikua me 12 tetor përpara Komitetit për Çështje të Jashtme të Parlamentit Evropian. Raportin e plotë mund ta lexoni: KËTU.