Kapitulli 24 i Raportit të BE-së: Të përmirësohet hetimi, ndjekja penale dhe dënimi i rasteve të krimit

Naile Dauti 09:00, 30-10-2022

Njësiti për reagime të shpejta, foto nga MPB

Mungesa e kapaciteteve të qendrave hetimore, mangësitë në sistemin e migracionit, procedurat e azilit, si dhe kapaciteti i kufizuar i Observatorit Kombëtar të Drogës, janë disa nga vërejtjet e KE-së në raportin e fundit të progresit për Maqedoninë e Veriut mbi kapitullin 24: Drejtësia, liria dhe siguria, i cili është me ritëm të njëjtë progresi me tre raportet tjera paraprake, përkatësisht vendi ka nivel të moderuar gatishmërie, transmeton Portalb.mk.

Më tej thuhet se masat për të luftuar ekstremizmin e dhunshëm dhe terrorizmin duhet të vazhdojnë. Regjistrimi i migrantëve duhet të kryhet në mënyrë sistematike dhe duhet përmirësuar profilizimi i ndjeshëm ndaj mbrojtjes. Vendi duhet të krijojë një sistem të duhur për menaxhimin e lëvizjeve të parregullta dhe të ndalojë praktikën e kthimit të emigrantëve jashtë kuadrit ligjor. Bashkëpunimi me agjencitë e zbatimit të ligjit të BE-së mbetet i mirë dhe është emëruar një prokuror ndërlidhës me EUROJUST.

Meqenëse është bërë vetëm një progres i pjesshëm në rekomandimet e vitit të kaluar, këto mbeten të vlefshme. Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:

të vazhdojë zbatimin proaktiv të reformave institucionale të strukturave që luftojnë krimin e organizuar me fokus rritjen e kapaciteteve operacionale dhe bashkëpunimit;
të vazhdojë zbatimi i Planit të përbashkët aksional kundër terrorizmit, me fokus në parandalimin e ekstremizmit, riintegrimin e ish-luftëtarëve të huaj terroristë dhe deradikalizimin në burgje;
regjistrimi sistematik i migrantëve dhe përmirësimi i profilizimit të ndjeshëm ndaj mbrojtjes, si dhe adoptimi i një qasjeje më sistematike për të luftuar kontrabandën e migrantëve; harmonizimi i legjislacionit kombëtar me listën e vizave të BE-së për vendet e treta.

Lufta kundër krimit të organizuar

Maqedonia e Veriut ka një nivel përgatitjeje në luftën kundër krimit të organizuar. Është bërë njëfarë progresi kryesisht në bashkëpunimin operacional me partnerët ndërkombëtarë, si dhe në përmirësimin e koordinimit të aktiviteteve kundër krimit të organizuar, por duhet bërë më shumë për të përmirësuar efektivitetin e zbatimit të ligjit në luftimin e formave të caktuara të krimit, si pastrimi i parave dhe krimet financiare. Qendrat hetimore në Prokurorinë Themelore Publike duhet të forcohen për të arritur objektivat e tyre për rritjen e efikasitetit të hetimeve dhe përmirësimin e koordinimit ndërmjet prokurorëve, policisë dhe organeve të tjera përkatëse. Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:

të përmirësohet më tej hetimi, ndjekja penale dhe dënimi i rasteve të krimit të organizuar dhe pastrimit të parave me fokus në konfiskimin e të ardhurave nga krimi;
të miratohet dhe zbatohet legjislacioni i nevojshëm për rikuperimin e aseteve;
të përgatitet legjislacioni i nevojshëm për sigurinë kibernetike dhe ngritjen e një sistemi të koordinuar dhe të unifikuar për trajtimin e krimeve kibernetike.
Policët e Maqedonisë, foto nga MPB

Organizimi institucional dhe harmonizimi ligjor

Vendi ka 330 zyrtarë policor për 100 000 banorë, krahasuar me mesataren e BE-së prej 333 (Eurostat, 2018-2020). Në vitin 2021 janë punësuar 590 punonjës policie dhe janë shpallur 600 konkurse të reja publike.

Janë përmirësuar më tej kushtet teknike për funksionimin e duhur të sistemit të përgjimit të komunikimeve. Agjencia operacionale teknike ka vazhduar të ofrojë lidhje në sistemin e përgjimit të komunikimeve.

Zyra për Rikuperimin e Pasurive (ZRP) e krijuar në kuadër të Prokurorisë Publike, ka mungesë të personelit, duke punësuar vetëm një prokuror publik, nga pesë të paraparë. Ligji për Zyrën e Rikuperimit të Pasurive ende nuk është miratuar.

Këshilli Kombëtar i Sigurisë Kibernetike përbëhet nga Ministrat e Mbrojtjes, e Brendshme dhe e Shoqërisë së Informacionit dhe Administratës, por nuk ishte aktiv në periudhën raportuese. Strategjia Kombëtare e Sigurisë Kibernetike 2018-2022 dhe plani aksional përkatës do të përfundojë në fund të vitit 2022. Strategjia e re është në përgatitje e sipër dhe duhet të marrë parasysh vlerësimin e zbatimit të strategjisë paraprake.

Për sa i përket kuadrit ligjor, Kodi Penal është gjerësisht në përputhje me standardet evropiane dhe kriminalizon trafikimin e qenieve njerëzore, pornografinë e fëmijëve në internet, krimin kompjuterik dhe trafikun e drogës. Maqedonia e Veriut është palë e Konventës së Këshillit të Evropës “Budapest” për krimin kibernetik dhe ishte në mesin e 22 vendeve që nënshkruan Protokollin e dytë shtesë mbi bashkëpunimin e zgjeruar dhe zbulimin e provave elektronike. Në lidhje me negociatat për një konventë të Kombeve të Bashkuara për krimin kibernetik bazuar në rezolutën 74/247 të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, Maqedonia e Veriut demonstroi modele votimi që janë plotësisht konvergjente me qëndrimin e marrë nga BE-ja dhe shtetet anëtare të saj.

Për sa i përket kuadrit strategjik, ekziston një Strategji Kombëtare për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit (2021-2023), dhe një Strategji Kombëtare për ngritjen e kapaciteteve për hetimet financiare dhe konfiskimin e pronës (2021-2023) së bashku me Planin aksional. Në qershor 2022, Parlamenti miratoi legjislacionin e ri për luftën kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit që synon të përafrohet me Direktivën e 5-të Kundër Pastrimit të Parave, duke përfshirë kripto-asetet dhe të adresojë rekomandimet e Task Forcës së aksionit financiar. Bashkëpunimi ndërmjet institucioneve vazhdon të rritet dhe janë krijuar mjete të reja për të lehtësuar raportimin dhe monitorimin e transaksioneve të dyshimta bazuar në një qasje të vlerësimit të rrezikut. Njësia e Inteligjencës financiare ka forcuar kapacitetin e saj analitik për përpunimin e të dhënave dhe analizën financiare. Për pastrim parash në vitin 2021 janë akuzuar 15 persona dhe janë shqiptuar 7 dënime ndaj 16 autorëve.

Policia në përgjithësi është e pajisur mirë dhe e trajnuar. Qendra e trajnimit policor pranë Ministrisë së Brendshme ofron trajnime fillestare dhe profesionale. Ministria e Brendshme ka përgatitur një Plan strategjik për periudhën 2021-2023 që përcakton prioritetet afatmesme dhe përmban objektivat për zhvillimin e forcës policore dhe ka zëvendësuar Strategjinë e paraprake për Zhvillimin e policisë.

Kryetari i ASN-së, Viktor Dimovski — Kryetari i ANS-së, Viktor Dimovski

Maqedonia e Veriut zbatoi një reformë gjithëpërfshirëse të shërbimeve të saj të inteligjencës. Agjencia e Sigurisë Kombëtare (ASK) ndodhet ende në ambientet e Ministrisë së Brendshme. Janë përmirësuar më tej kushtet teknike për funksionimin e duhur të sistemit të përgjimit të komunikimeve. Agjencia operacionale teknike ka vazhduar të ofrojë lidhje në sistemin e përgjimit të komunikimeve.

Zyra për Rikuperimin e Pasurive (ZRP) e krijuar në kuadër të Prokurorisë Publike, ka mungesë të personelit, duke punësuar vetëm një prokuror publik, nga pesë të paraparë. Ligji për Zyrën e Rikuperimit të Pasurive ende nuk është miratuar.

Këshilli Kombëtar i Sigurisë Kibernetike përbëhet nga Ministrat e Mbrojtjes, e Brendshme dhe e Shoqërisë së Informacionit dhe Administratës, por nuk ishte aktiv në periudhën raportuese. Strategjia Kombëtare e Sigurisë Kibernetike 2018-2022 dhe plani aksional përkatës do të përfundojë në fund të vitit 2022. Strategjia e re është në përgatitje e sipër dhe duhet të marrë parasysh vlerësimin e zbatimit të strategjisë paraprake.

Rekordi i hetimeve, ndjekjeve penale dhe dënimeve në luftën kundër krimit të organizuar është përmirësuar në përgjithësi.

Departamenti special për hetimin dhe ndjekjen e krimeve të kryera nga persona me kompetenca policore dhe pjesëtarë të policisë së burgjeve në Prokurorinë Publike ka vetëm dy hetues. Departamenti regjistroi raste të përdorimit të tepruar të forcës nga zyrtarët e zbatimit të ligjit ndaj 135 personave. Procedurat hetimore janë zhvilluar ndaj 31 personave dhe janë sjellur aktgjykime ndaj 18 personave.

Qendra Kombëtare e Koordinimit për Luftën kundër Krimit të Organizuar është funksionale, por duhet të përmirësojë kapacitetin e saj operacional. Veprimtaria e saj ka kontribuar në shkurtimin e kohës së shkëmbimit të të dhënave dhe informacionit për nevojat e institucioneve të përfshira; shkëmbimi i informacionit ndërmjet institucioneve mbi parimin “duhet të dihet”; koordinimi ndërmjet institucioneve në rastet kur kërkohen të dhëna dhe informacione për të njëjtin person të targetuar fizik ose juridik; si dhe mbështetje për shkëmbimin ndërkombëtar të informacionit, veçanërisht në fushën e bashkëpunimit ndërkombëtar policor, që është një segment i rëndësishëm në luftën kundër krimit të organizuar dhe serioz. Të gjitha autoritetet pjesëmarrëse kanë akses në bazat e tyre përkatëse të të dhënave dhe të gjitha kanë emëruar përfaqësuesit e tyre.

Prokuroria Themelore Publike për Krim të Organizuar dhe Korrupsion ka burime të pamjaftueshme njerëzore dhe ka mungesë të burimeve financiare për shërbime të ekspertëve. Nevojitet specializim brenda Prokurorisë, si dhe qasje proaktive në ndjekjen e rasteve.

Prokuroria Themelore Publike në Shkup, foto: Vanço Xhambaski

Qendrat hetimore në Prokurorinë Themelore Publike në Shkup, Kumanovë dhe Tetovë dhe në Prokurorinë Themelore Publike për Krim të Organizuar dhe Korrupsion janë funksionale, por ende nuk kanë burime të mjaftueshme njerëzore dhe financiare dhe pajisje adekuate për të kryer punën e duhur. Këto qendra hetimore ende nuk i kanë arritur objektivat e tyre për rritjen e efikasitetit të hetimeve dhe përmirësimin e koordinimit ndërmjet prokurorisë, policisë dhe organeve të tjera përkatëse.

Konfiskimi i aseteve kriminale nuk përdoret mjaftueshëm në procedurat penale me vetëm katër raste të konfiskimit të pasurisë në vitin 2021. Konfiskimi i aseteve kriminale duhet të bëhet prioritet strategjik në luftën kundër krimit të organizuar, terrorizmit dhe korrupsionit të nivelit të lartë në vend.

Për armët e lehta dhe të lehta, janë të dukshme rezultate me 328 armë zjarri të sekuestruara në vitin 2021. Po në këtë vit janë zbuluar 178 vepra penale të prodhimit, mbajtjes dhe tregtimit pa leje të armëve, për të cilat janë kallëzuar penalisht 195 autorë.

Lidhur me krimin kibernetik, njësia për reagim ndaj incidenteve kibernetike dhe Ministria e Brendshme (njësia e krimit kibernetik) janë të detyruara të shkëmbejnë të dhënat e incidenteve dhe krimeve kibernetike në përputhje me Kodin Penal. Statistikat e krimit kibernetik (statistikat e drejtësisë penale) publikohen nga Ministria e Brendshme në baza vjetore. Ka pasur rritje të zbulimit me 5,6 % me gjithsej 169 krime kompjuterike të zbuluara. Në vitin 2021, numri i krimeve të regjistruara të shfrytëzimit seksual të fëmijëve në internet është rritur me 37,5 % në 11 raste.

Aktivitetet për ndërgjegjësimin, informimin dhe edukimin mbi rreziqet që lidhen me keqpërdorimin, mbajtjen dhe trafikimin e paligjshëm të armëve të zjarrit/AVL-ve janë të kufizuara, si dhe reduktimi i armëve të paligjshme të zjarrit nëpërmjet legalizimit, dorëzimit vullnetar, çaktivizimit dhe shkatërrimit.

Raporti i Komisionit Evropian mbi progresin e Maqedonisë së Veriut në rrugën e saj të integrimit evropian u publikua me 12 tetor përpara Komitetit për Çështje të Jashtme të Parlamentit Evropian. Raportin e plotë mund ta lexoni: KËTU.